Ψωνίζετε σε ένα εμπορικό κέντρο και θέλετε να ανεβείτε στον πάνω όροφο. Πάτε να πάρετε τις κυλιόμενες σκάλες αλλά βλέπετε ότι έχουν σταματήσει («Την τύχη μου τη δόλια, τίποτα δε δουλεύει σε αυτήν την χώρα!»). Έχετε 3 επιλογές: α) μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις κανονικές σκάλες ή β) το ασανσέρ ή γ) να περπατήσετε στην απαγορευμένη κυλιόμενη σκάλα σαν να ήταν κανονικά σκαλοπάτια. Τι κάνετε;

Εάν επιλέξατε την τελευταία επιλογή, τότε έχουμε κάποια άσχημα νέα για εσάς. Έχετε θέσει τον εαυτό σας σε κίνδυνο καθώς οι ηλεκτρικές, κυλιόμενες σκάλες δεν έχουν σχεδιαστεί για να χρησιμοποιούνται ως κανονικές, δηλαδή δεν είναι σχεδιασμένες για να περπατάτε πάνω σε αυτές.

Σε περίπτωση που η κυλιόμενη σκάλα έχει σταματήσει λόγω μηχανικού προβλήματος -ας πούμε ότι τα φρένα σταμάτησαν ξαφνικά να λειτουργούν- δε μπορείτε να γνωρίζετε πότε θα αρχίσει να κινείται ξανά, οπότε μπορεί να πέσετε. Εκτός αυτού, η διαφορά ύψους μεταξύ των σκαλοπατιών είναι συνήθως μεγαλύτερη στις κυλιόμενες σκάλες από ότι στις κανονικές, επομένως σε μια σταματημένη κυλιόμενη τα σκαλοπάτια μπορεί να απέχουν, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, το ένα από το άλλο, πράγμα επικίνδυνο ειδικά στο κατέβασμα.

Επιπλέον, οι ηλεκτρικές σκάλες έχουν σχεδιαστεί για να μεταφέρουν μόνο ένα συγκεκριμένο φορτίο κάθε φορά. Όταν οι άνθρωποι ανεβαίνουν μαζικά στην κυλιόμενη σκάλα και την περπατούν, η κατανομή του βάρους αλλάζει. Όταν ο μεταφορικός ιμάντας σταματήσει να λειτουργεί, το βάρος μπορεί να ξεπεράσει το όριο και η κυλιόμενη σκάλα μπορεί να καταρρεύσει.

Το «φαινόμενο της χαλασμένης κυλιόμενης»

Αν, παρόλαυτα, επιμένετε ότι θέλετε να περπατήσετε στα σταματημένα σκαλοπάτια, τότε προετοιμαστείτε για το «φαινόμενο της χαλασμένης κυλιόμενης» (broken escalator phenomenon ή escalator effect).

Κάθε φορά που στέκεστε ή περπατάτε σε μια κυλιόμενη σκάλα που λειτουργεί σωστά, ο εγκέφαλός σας καταλαβαίνει ότι βρίσκεστε πάνω σε ένα κινούμενο αντικείμενο. Έτσι, προκειμένου να εναρμονίσει τη δική σας κίνηση με την κίνηση του αντικειμένου, ο εγκέφαλος προσαρμόζει τον έλεγχο των ποδιών σας και το σύστημα ισορροπίας σας, το οποίο βασίζεται στον λαβύρινθο, μία μάζα οστών και ιστού που βρίσκεται στο εσωτερικό του αυτιού σας. Τι συμβαίνει όμως όταν περπατάτε πάνω σε χαλασμένη κυλιόμενη; Ακόμη και όταν βλέπετε και καταλαβαίνετε ότι η σκάλα είναι φαινομενικά ακίνητη, ο εγκέφαλος ασυνείδητα την αναγνωρίζει ως κινούμενο αντικείμενο. Για αυτόν τον λόγο, το περπάτημα πάνω της μοιάζει περίεργο και αφύσικο, ενώ δεν αποκλείεται να νιώσετε κάποια στιγμιαία ζαλάδα ή ίλιγγο.

Έχει αποδειχθεί ότι αυτό το φαινόμενο κάνει τους ανθρώπους να πατούν επικίνδυνα γρήγορα σε μια σταματημένη πλατφόρμα, ακόμη και όταν ξέρουν ότι δε χρειάζεται αφού τα σκαλιά δεν κινούνται.

Παρόλο που τα υποκείμενα έχουν πλήρη επίγνωση ότι η πλατφόρμα ή η κυλιόμενη σκάλα δεν κινείται, μέρη του εγκεφάλου τους εξακολουθούν να ενεργούν με βάση την προηγούμενη εμπειρία που αποκτήθηκε όταν κινούνταν, και έτσι δεν εκτιμούν σωστά πώς να πατήσουν πάνω της. Έτσι, αυτό το αποτέλεσμα καταδεικνύει τη χωρικότητα των δηλωτικών και διαδικαστικών λειτουργιών του εγκεφάλου.

Είναι πιο σωστό να περπατάμε ή να στεκόμαστε στις κυλιόμενες;

Οι κυλιόμενες σκάλες είναι πολύ πιο αρχαία εφεύρεση από ό,τι νομίζουμε. Στην Αίγυπτο χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της Μεγάλης Πυραμίδας στη Γκίζα. Οι ηλεκτρικές κυλιόμενες έχουν αλλάξει των τρόπο που ψωνίζουμε – χάρη σε αυτές, τα πολυκαταστήματα απέκτησαν όλο και περισσότερους ορόφους. Υπάρχουν παντού, τις χρησιμοποιούμε καθημερινά αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιοι σημαντικοί κανόνες ασφαλείας που πρέπει να ακολουθούμε.

Σύμφωνα με ένα πείραμα που έλαβε χώρα στο μετρό του Λονδίνου (το παλαιότερο μετρό στον κόσμο), το να στεκόμαστε όλοι στις κυλιόμενες αντί να τις περπατάμε, θα σύμφερε περισσότερο και θα έκανε την μετακίνηση πιο γρήγορη. Ακούγεται αντιφατικό αλλά η έρευνα διαπίστωσε ότι η στάση και στις δύο πλευρές μιας κυλιόμενης σκάλας (κι όχι μόνο στη δεξιά, όπως συνηθίζεται) μείωσε τη συμφόρηση κατά περίπου 30%.

Οι ειδικοί διαπίστωσαν επίσης ότι το περπάτημα στην κυλιόμενη έπαιρνε 26 δευτερόλεπτα, ενώ αυτοί που στέκονταν, χρειάζονταν 40 δευτερόλεπτα για να μετακινηθούν με τη σκάλα. Ωστόσο, ο χρόνος αναμονής στην ουρά μπροστά από την κυλιόμενη, μειώθηκε αισθητά όταν όλοι στέκονταν αντί να περπατούν.

Μπορεί όλα αυτά να σας ακούγονται λίγο τρομακτικά. Στην πραγματικότητα, οι κυλιόμενες είναι πολύ ασφαλείς και ο τραυματισμός πάνω σε αυτές είναι σχεδόν απίθανος. Ωστόσο όταν προκύπτει τραυματισμός, η αιτία είναι σχεδόν πάντα το περπάτημα πάνω στην σκάλα, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες από περιστατικά στην Κίνα και την Ιαπωνία.