Η συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) είναι ένα υποσύνολο της κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα δικά μας και τα συναισθήματα των άλλων, να κάνουμε διάκριση μεταξύ τους και να χρησιμοποιούμε αυτές τις πληροφορίες για να ρυθμίζουμε τη σκέψη και τις συμπεριφορές μας.
Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν παράσχει συναρπαστικά στοιχεία για τη σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης σε διαφορετικούς τομείς ζωής, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, της προσωπικής υγείας και των σχέσεων. Ορισμένοι ειδικοί μάλιστα προτείνουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο σημαντική από το IQ για την επιτυχία στη ζωή.
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει προβληθεί από ηγέτες, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και εκπαιδευτικούς ως τη λύση σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών προβλημάτων. Αν μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας να διαχειρίζονται τα συναισθήματα, θα έχουμε λιγότερο εκφοβισμό και περισσότερη συνεργασία.
Συγκεκριμένα, η ΣΝ έχει δείξει θετικές συσχετίσεις με την εργασιακή ικανοποίηση, την υποκειμενική ευημερία (τόσο σωματική όσο και συναισθηματική) και τα επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης και αποτελεί δείκτη της συνολικής ψυχολογικής προσαρμοστικότητας.
Οι ερευνητές προτείνουν ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής αντίληψης, της ικανότητας λογικής χρησιμοποιώντας συναισθήματα, της ικανότητας κατανόησης των συναισθημάτων και της ικανότητας διαχείρισης συναισθημάτων.
Η σκοτεινή πλευρά της συναισθηματικής νοημοσύνης
Η συναισθηματική νοημοσύνη προωθεί διάφορα θετικά κοινωνικά αποτελέσματα όπως η κοινωνική υποστήριξη, η προκοινωνική συμπεριφορά και η υποκειμενική ευημερία. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών έχει δείξει επίσης ότι η ΣΝ μπορεί μερικές φορές να οδηγεί σε αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως έμμεση επιθετικότητα και υποστήριξη για αντίποινα άλλων, αλλά αυτή η «σκοτεινή πλευρά» της ΣΝ τείνει να παραβλέπεται.
Συναισθηματική χειραγώγηση
Νέα στοιχεία δείχνουν ότι όταν οι άνθρωποι που μπορούν να τελειοποιήσουν τις συναισθηματικές τους δεξιότητες, μπορούν επίσης να γίνουν ικανοί στο να χειραγωγούν τους άλλους. Η δεξιότητα του να μπορείς να αναγνωρίσεις τα συναισθήματα των ανθρώπων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό ή κακό.
Πράγματι, «όταν μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας, μπορούμε επίσης να συγκαλύψουμε τα αληθινά μας συναισθήματα. Όταν είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε τα συναισθήματα των άλλων, μπορούμε να ελέγξουμε το θυμικό τους και να τους παρακινήσουμε να ενεργήσουν ενάντια στα δικά τους συμφέροντα».
Αυτό αντιπροσωπεύει τη σκοτεινή πλευρά της ΣΝ: χρήση της γνώσης των συναισθημάτων για την επίτευξη στρατηγικών στόχων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.
Σε έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, όταν ένας ηγέτης εκφωνεί μια ομιλία γεμάτη συναισθήματα, το κοινό ήταν λιγότερο πιθανό να εξετάσει εξονυχιστικά το περιεχόμενό της.
Φαίνεται ότι μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης, οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν ευνοϊκές εντυπώσεις για τον εαυτό τους, εκφράζοντας τα συναισθήματα στρατηγικά και μειώνοντας την ικανότητα των άλλων να σκέφτονται κριτικά. Οι ηγέτες που κυριαρχούν στα συναισθήματα μπορούν να μας κλέψουν τις ικανότητές μας για λογική.
Εάν οι αξίες τους δεν συμβαδίζουν με τις δικές μας, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά.
Η σκοτεινή τριάδα
Περαιτέρω έρευνα διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της ΣΝ και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας της σκοτεινής τριάδας. Η σκοτεινή τριάδα αναφέρεται σε τρία αρνητικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και αποκρυσταλλωμένα μοντέλα συμπεριφοράς. Αυτοί οι τρεις τύποι ανθρώπων θεωρούνται εξόχως βλαπτικοί για τους άλλους και η συμπεριφορά τους διαλυτική για την κοινωνική συνοχή.
✶ Ναρκισσισμός ( σκοτεινή πλευρά του ατομικισμού και του εγωκεντρισμού)
✶ Μακιαβελισμός (άρση κάθε ηθικού φραγμού, μηχανορραφία και δολοπλοκία για την επίτευξη προσωπικών στόχων)
✶ Υποκλινική ψυχοπάθεια (συναισθηματική απάθεια, και κυνισμός)
Αυτά τα τρία αποτρεπτικά στυλ προσωπικότητας μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, όπως η έλλειψη ενσυναίσθησης, η ανάγκη για προσοχή, η έλξη προς τη δύναμη, η εξαπάτηση και η σκληρή χειραγώγηση. Τα άτομα που έχουν ανεπτυγμένα αυτά τα χαρακτηριστικά φαίνεται να είναι σε θέση να χειραγωγούν πιο εύκολα τους άλλους.
Σε μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο, οι εργαζόμενοι με μακιαβελικές τάσεις και υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη ήταν πιο πιθανό να εμπλακούν σε επιβλαβείς συμπεριφορές προς τους συναδέλφους τους, συμπεριλαμβανομένου του εξευτελισμού και της ντροπής τους για προσωπικό όφελος.
Η ψυχοπάθεια έχει επίσης συσχετιστεί με την τάση υιοθέτησης σκληρών τακτικών στο χώρο εργασίας, με πιο εμφανείς απειλές τιμωρίας και χειραγώγησης ανθρώπων και καταστάσεων.
Τα άτομα με υψηλό ναρκισσισμό φαίνεται αντίθετα να βασίζονται σε πιο ήπιες ή πιο γοητευτικές τακτικές στο χώρο εργασίας, για παράδειγμα, την υπόσχεση της ανταμοιβής και της ολοκλήρωσης.
Συναισθηματική νοημοσύνη χωρίς ενσυναίσθηση
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει κάποια εννοιολογική επικάλυψη με την ενσυναίσθηση, αλλά αντιπροσωπεύει επίσης μια ξεχωριστή κατασκευή, έχει υποτεθεί ότι τα άτομα με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη αλλά μειωμένη ενσυναίσθηση είναι πιο πιθανό να εμπλέκονται σε αντικοινωνικές και χειριστικές συμπεριφορές.
Αναγνωρίζοντας τη δύναμη των συναισθημάτων, ένας από τους πιο σημαντικούς ηγέτες του 20ου αιώνα πέρασε χρόνια μελετώντας τις συναισθηματικές επιπτώσεις της γλώσσας του σώματός του. Η εξάσκηση των χειρονομιών του και η ανάλυση των εικόνων των κινήσεών του του επέτρεψαν να γίνει «ένας απολύτως συναρπαστικός δημόσιος ομιλητής», λέει ο ιστορικός Roger Moorhouse — «ήταν κάτι για το οποίο εργάστηκε πολύ σκληρά». Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ.
Το να είσαι θύμα χειραγώγησης είναι συχνά συναισθηματικά εξαντλητικό.
Αν και το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση κοινών συμπεριφορών και στρατηγικών που χρησιμοποιούν οι χειριστικοί άνθρωποι, είναι επίσης σημαντικό να εντοπίσουμε τις προσωπικές μας αδυναμίες, για παράδειγμα, την τάση να ευχαριστούμε τους άλλους, τη χαμηλή αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση και το να είμαστε συναισθηματικά εξαρτημένοι από τους άλλους.
Θα πρέπει να προσπαθήσουμε στη συνέχεια να είμαστε διεκδικητικοί ως προς τις ανάγκες μας, δηλώνοντάς τις άμεσα και επίμονα. Οι χειριστικοί άνθρωποι θα προσπαθήσουν να αλλάξουν τις απόψεις μας και επομένως είναι σημαντικό να διατηρήσουμε τα προσωπικά μας όρια για να τους αποτρέψουμε από το να μας εκμεταλλευτούν.
Χάρη σε πιο αυστηρές ερευνητικές μεθόδους, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι η συναισθηματική νοημοσύνη —όπως κάθε δεξιότητα— μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό ή κακό. Επομένως, εάν πρόκειται να διδάξουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη στα σχολεία και να την αναπτύξουμε στην εργασία, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις αξίες που τη συνοδεύουν αλλά και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την εκμετάλλευσή της.
➪ Με στοιχεία από: Simply Psychology, Very Well Mind
Η συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) είναι ένα υποσύνολο της κοινωνικής νοημοσύνης που περιλαμβάνει την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα δικά μας και τα συναισθήματα των άλλων, να κάνουμε διάκριση μεταξύ τους και να χρησιμοποιούμε αυτές τις πληροφορίες για να ρυθμίζουμε τη σκέψη και τις συμπεριφορές μας.
Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν παράσχει συναρπαστικά στοιχεία για τη σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης σε διαφορετικούς τομείς ζωής, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, της προσωπικής υγείας και των σχέσεων. Ορισμένοι ειδικοί μάλιστα προτείνουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο σημαντική από το IQ για την επιτυχία στη ζωή.
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει προβληθεί από ηγέτες, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και εκπαιδευτικούς ως τη λύση σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών προβλημάτων. Αν μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά μας να διαχειρίζονται τα συναισθήματα, θα έχουμε λιγότερο εκφοβισμό και περισσότερη συνεργασία.
Συγκεκριμένα, η ΣΝ έχει δείξει θετικές συσχετίσεις με την εργασιακή ικανοποίηση, την υποκειμενική ευημερία (τόσο σωματική όσο και συναισθηματική) και τα επίπεδα κοινωνικής υποστήριξης και αποτελεί δείκτη της συνολικής ψυχολογικής προσαρμοστικότητας.
Οι ερευνητές προτείνουν ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της συναισθηματικής αντίληψης, της ικανότητας λογικής χρησιμοποιώντας συναισθήματα, της ικανότητας κατανόησης των συναισθημάτων και της ικανότητας διαχείρισης συναισθημάτων.
Η σκοτεινή πλευρά της συναισθηματικής νοημοσύνης
Η συναισθηματική νοημοσύνη προωθεί διάφορα θετικά κοινωνικά αποτελέσματα όπως η κοινωνική υποστήριξη, η προκοινωνική συμπεριφορά και η υποκειμενική ευημερία. Ωστόσο, ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών έχει δείξει επίσης ότι η ΣΝ μπορεί μερικές φορές να οδηγεί σε αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως έμμεση επιθετικότητα και υποστήριξη για αντίποινα άλλων, αλλά αυτή η «σκοτεινή πλευρά» της ΣΝ τείνει να παραβλέπεται.
Συναισθηματική χειραγώγηση
Νέα στοιχεία δείχνουν ότι όταν οι άνθρωποι που μπορούν να τελειοποιήσουν τις συναισθηματικές τους δεξιότητες, μπορούν επίσης να γίνουν ικανοί στο να χειραγωγούν τους άλλους. Η δεξιότητα του να μπορείς να αναγνωρίσεις τα συναισθήματα των ανθρώπων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό ή κακό.
Πράγματι, «όταν μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας, μπορούμε επίσης να συγκαλύψουμε τα αληθινά μας συναισθήματα. Όταν είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε τα συναισθήματα των άλλων, μπορούμε να ελέγξουμε το θυμικό τους και να τους παρακινήσουμε να ενεργήσουν ενάντια στα δικά τους συμφέροντα».
Αυτό αντιπροσωπεύει τη σκοτεινή πλευρά της ΣΝ: χρήση της γνώσης των συναισθημάτων για την επίτευξη στρατηγικών στόχων για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους.
Σε έρευνα που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, όταν ένας ηγέτης εκφωνεί μια ομιλία γεμάτη συναισθήματα, το κοινό ήταν λιγότερο πιθανό να εξετάσει εξονυχιστικά το περιεχόμενό της.
Φαίνεται ότι μέσω της συναισθηματικής νοημοσύνης, οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν ευνοϊκές εντυπώσεις για τον εαυτό τους, εκφράζοντας τα συναισθήματα στρατηγικά και μειώνοντας την ικανότητα των άλλων να σκέφτονται κριτικά. Οι ηγέτες που κυριαρχούν στα συναισθήματα μπορούν να μας κλέψουν τις ικανότητές μας για λογική.
Εάν οι αξίες τους δεν συμβαδίζουν με τις δικές μας, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά.
Η σκοτεινή τριάδα
Περαιτέρω έρευνα διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της ΣΝ και των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας της σκοτεινής τριάδας. Η σκοτεινή τριάδα αναφέρεται σε τρία αρνητικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και αποκρυσταλλωμένα μοντέλα συμπεριφοράς. Αυτοί οι τρεις τύποι ανθρώπων θεωρούνται εξόχως βλαπτικοί για τους άλλους και η συμπεριφορά τους διαλυτική για την κοινωνική συνοχή.
✶ Ναρκισσισμός ( σκοτεινή πλευρά του ατομικισμού και του εγωκεντρισμού)
✶ Μακιαβελισμός (άρση κάθε ηθικού φραγμού, μηχανορραφία και δολοπλοκία για την επίτευξη προσωπικών στόχων)
✶ Υποκλινική ψυχοπάθεια (συναισθηματική απάθεια, και κυνισμός)
Αυτά τα τρία αποτρεπτικά στυλ προσωπικότητας μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, όπως η έλλειψη ενσυναίσθησης, η ανάγκη για προσοχή, η έλξη προς τη δύναμη, η εξαπάτηση και η σκληρή χειραγώγηση. Τα άτομα που έχουν ανεπτυγμένα αυτά τα χαρακτηριστικά φαίνεται να είναι σε θέση να χειραγωγούν πιο εύκολα τους άλλους.
Σε μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Τορόντο, οι εργαζόμενοι με μακιαβελικές τάσεις και υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη ήταν πιο πιθανό να εμπλακούν σε επιβλαβείς συμπεριφορές προς τους συναδέλφους τους, συμπεριλαμβανομένου του εξευτελισμού και της ντροπής τους για προσωπικό όφελος.
Η ψυχοπάθεια έχει επίσης συσχετιστεί με την τάση υιοθέτησης σκληρών τακτικών στο χώρο εργασίας, με πιο εμφανείς απειλές τιμωρίας και χειραγώγησης ανθρώπων και καταστάσεων.
Τα άτομα με υψηλό ναρκισσισμό φαίνεται αντίθετα να βασίζονται σε πιο ήπιες ή πιο γοητευτικές τακτικές στο χώρο εργασίας, για παράδειγμα, την υπόσχεση της ανταμοιβής και της ολοκλήρωσης.
Συναισθηματική νοημοσύνη χωρίς ενσυναίσθηση
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει κάποια εννοιολογική επικάλυψη με την ενσυναίσθηση, αλλά αντιπροσωπεύει επίσης μια ξεχωριστή κατασκευή, έχει υποτεθεί ότι τα άτομα με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη αλλά μειωμένη ενσυναίσθηση είναι πιο πιθανό να εμπλέκονται σε αντικοινωνικές και χειριστικές συμπεριφορές.
Αναγνωρίζοντας τη δύναμη των συναισθημάτων, ένας από τους πιο σημαντικούς ηγέτες του 20ου αιώνα πέρασε χρόνια μελετώντας τις συναισθηματικές επιπτώσεις της γλώσσας του σώματός του. Η εξάσκηση των χειρονομιών του και η ανάλυση των εικόνων των κινήσεών του του επέτρεψαν να γίνει «ένας απολύτως συναρπαστικός δημόσιος ομιλητής», λέει ο ιστορικός Roger Moorhouse — «ήταν κάτι για το οποίο εργάστηκε πολύ σκληρά». Το όνομά του ήταν Αδόλφος Χίτλερ.
Το να είσαι θύμα χειραγώγησης είναι συχνά συναισθηματικά εξαντλητικό.
Χάρη σε πιο αυστηρές ερευνητικές μεθόδους, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι η συναισθηματική νοημοσύνη —όπως κάθε δεξιότητα— μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλό ή κακό. Επομένως, εάν πρόκειται να διδάξουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη στα σχολεία και να την αναπτύξουμε στην εργασία, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις αξίες που τη συνοδεύουν αλλά και τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την εκμετάλλευσή της.
➪ Με στοιχεία από: Simply Psychology, Very Well Mind
