Για τους πλείστους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, η σωματική εργασία απορροφά καθημερινά μεγάλο μέρος του χρόνου και της ενέργειάς τους. Ποιοι όμως εργάζονται περισσότερο σε ένα νοικοκυριό, οι άνδρες ή οι γυναίκες; Στις περισσότερες κοινωνίες κυνηγών-συλλεκτών, οι άνδρες είναι συνήθως οι κυνηγοί και οι γυναίκες οι συλλέκτριες – με τους άνδρες να εργάζονται φαινομενικά περισσότερο και ποιο σκληρά. Ποια είναι όμως η κατανομή της εργασίας σε άλλες κοινωνίες;

Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε αγροτικές και κτηνοτροφικές ομάδες στα σύνορα του Θιβέτ στην αγροτική Κίνα, σε μια περιοχή με τεράστια πολιτισμική ποικιλομορφία επιχείρησε να εντοπίσει ποιοι παράγοντες καθορίζουν στην πραγματικότητα ποιος εργάζεται πιο σκληρά σε ένα νοικοκυριό και γιατί. Τα αποτελέσματά της έρευνας που δημοσιεύτηκαν στο Current Biology, ρίχνουν φως στον καταμερισμό της εργασίας μεταξύ των δύο φύλων σε πολλά και διαφορετικά είδη κοινωνιών.

Η πλειονότητα των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο είναι παντρεμένοι. Κοινώς ομολογουμένως, ένας γάμος αποτελεί μια κοινή σύμβαση, οπότε θα μπορούσε να περιμένει κανείς ότι τα δύο εμπλεκόμενα μέρη μοιράζονται το ίδιο κόστος και τα ίδια οφέλη από τη συμβίωσή τους. Όμως η άνιση διαπραγματευτική δύναμη σε ένα νοικοκυριό -όπως για παράδειγμα η απειλή διαζυγίου από το ένα άτομο- μπορεί να οδηγήσει σε άνιση συνεισφορά στη συμβίωση.

Αφήνοντας το πατρικό τους σπίτι

Οι ερευνητές αποφάσισαν να  εξετάσουν την υπόθεση ότι η εγκατάλειψη της μητρικής σας περιοχής μετά τον ετερόφυλο γάμο για να ζήσετε με την οικογένεια του συζύγου σας μπορεί να συμβάλει σε υψηλότερο επίπεδο φόρτου εργασίας. Σε τέτοιους γάμους, το νέο πρόσωπο συνήθως δεν έχει συγγένεια και δεν μοιράζεται ιστορικό με κανέναν στο νέο του νοικοκυριό. Χωρίς συγγενείς εξ αίματος γύρω του, μπορεί επομένως να βρίσκεται σε μειονεκτική θέση όσον αφορά τη διαπραγματευτική του δύναμη.

Εικόνα: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq

Οι άνδρες έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο

Η πιο συνηθισμένη μορφή γάμου σε όλο τον κόσμο είναι ότι οι γυναίκες είναι αυτές που «αποδημούν» εγκαταλείποντας την πατρίδα τους, ενώ οι άνδρες παραμένουν με τις οικογένειές τους στη μητρική περιοχή τους. Αυτό είναι γνωστό ως πατρογονικότητα.

Η επαναδαφικοποίηση – κατά την οποία και τα δύο φύλα διασκορπίζονται κατά τον γάμο και το ζευγάρι ζει σε ένα νέο μέρος μακριά και από τις δύο οικογένειές του – είναι μια άλλη κοινή πρακτική σε πολλά μέρη του κόσμου. Η μητρογονικότητα – όπου οι γυναίκες παραμένουν στη γενέθλια οικογένεια και οι άνδρες μετακομίζουν για να ζήσουν με τη σύζυγο και την οικογένειά της – είναι μια αρκετά σπάνια περίπτωση. Υπάρχει και μια τέταρτη ακόμα πιο σπάνια περίπτωση όπου κανένα από τα δύο φύλα δεν φεύγει από το σπίτι του, και το ζευγάρι ζει χωριστά.

Παραδόξως, στα ποικιλόμορφα θιβετιανά παραμεθόρια εδάφη, και τα τέσσερα αυτά διαφορετικά πρότυπα διασποράς μπορούν να βρεθούν σε διάφορες εθνοτικές ομάδες.

Η μελέτη επικεντρώθηκε σε αγροτικά χωριά έξι διαφορετικών εθνοτικών ομάδων, όπου οι ερευνητές πήραν συνεντεύξεις από περισσότερους από 500 ανθρώπους σχετικά με την κατάσταση της διασποράς τους μετά το γάμο και τους κάλεσαν να φορέσουν έναν ιχνηλάτη δραστηριότητας (όπως ένα fitbit) για να αξιολογήσουν τον φόρτο της καθημερινής τους εργασίας.

Εικόνα: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq

Οι γυναίκες εργάζονται σκληρότερα

Η πρώτη διαπίστωση των ερευνητών ήταν ότι οι γυναίκες εργάζονταν πολύ σκληρότερα από τους άνδρες και συνεισέφεραν το μεγαλύτερο μερίδιο στις οικογένειές τους. Αυτό αποδεικνύεται τόσο από τις δικές τους αναφορές για το πόσο δούλευαν όσο και από τους ιχνηλάτες δραστηριότητας.

Οι γυναίκες περπατούσαν κατά μέσο όρο λίγο πάνω από 12.000 βήματα την ημέρα, ενώ οι άνδρες περπατούσαν λίγο περισσότερο από 9.000 βήματα. Αν και οι άνδρες εργάζονταν επίσης σκληρά, εργάζονταν ωστόσο πολύ λιγότερο από τις γυναίκες. Περνούσαν περισσότερο χρόνο σε ψυχαγωγικές ή κοινωνικές δραστηριότητες, ή απλώς αράζανε και αναπαύονταν.

Αυτό μπορεί να οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι γυναίκες είναι, κατά μέσο όρο, σωματικά πιο αδύναμες από τους άνδρες και, επομένως, μπορεί να έχουν μειωμένη διαπραγματευτική δύναμη. Αλλά διαπιστώθηκε επίσης ότι τα άτομα (είτε είναι άνδρες είτε γυναίκες) που μετατοπίζονται κατά τον γάμο για να ζήσουν μακριά από τους συγγενείς τους έχουν μεγαλύτερο φόρτο εργασίας από εκείνους που παραμένουν με τις οικογένειές τους.

Έτσι, αν είστε γυναίκα και μετακομίζετε μακριά από την πατρίδα σας κατά τον γάμο (όπως κάνουν οι περισσότερες γυναίκες σε όλο τον κόσμο), υποφέρετε όχι μόνο από την άποψη της απώλειας της δικής σας οικογένειας αλλά και από τον διογκωμένο φόρτο εργασίας. Όταν και τα δύο φύλα μετατοπίζονται και κανείς δεν μένει με την οικογένειά του, τότε σε αυτή την περίπτωση και τα δύο φύλα εργάζονται σκληρά (καθώς υπάρχει ελάχιστη βοήθεια από τους συγγενείς) – αλλά η γυναίκα εξακολουθεί να εργάζεται περισσότερο. Σύμφωνα με τη μελέτη, η τέλεια ισότητα των φύλων όσον αφορά τον φόρτο εργασίας εμφανίζεται μόνο στις περιπτώσεις όπου οι άνδρες μετατοπίζονται ενώ οι γυναίκες όχι.

Τα αποτελέσματα αυτά μας βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί οι γυναίκες μετατοπίζονται παγκοσμίως, αλλά οι άνδρες γενικότερα όχι. Η διασπορά είναι ιδιαίτερα κακή για τους άνδρες – προσθέτοντας περίπου 2.000 περισσότερα βήματα την ημέρα στον αριθμό των βημάτων τους, ενώ στις γυναίκες προστίθενται μόνο περίπου 1.000 βήματα την ημέρα.

Ο χρόνος και η ενέργεια που δαπανάται για τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τις οικιακές εργασίες ανταγωνίζεται τον ελεύθερο χρόνο. Έτσι, η ουσιαστική συνεισφορά της εργασίας στα νοικοκυριά σε αυτές τις αγροτικές περιοχές μπορεί να οδηγήσει σε λιγότερο χρόνο για ξεκούραση. Από την εξελικτική άποψη, μείωση του χρόνου ανάπαυσης δεν αποτελεί θετικό παράγοντα, εκτός εάν οδηγεί σε μεγαλύτερη φυσική αντοχή και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής.

Εικόνα: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq

Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε αν στην περίπτωση αυτή ο λιγοστός χρόνος ανάπαυσης είναι κάτι θετικό, καθώς δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς. Μπορεί να ισχύει σε φτωχές και αγροτικές περιοχές σε όλο τον κόσμο, αλλά λιγότερο σε πιο πλούσιες περιοχές.

Στις περισσότερες αστικές περιοχές για παράδειγμα, όπου η καθιστική ζωή γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη, οι έρευνες έχουν δείξει ότι μεταξύ των εργαζομένων που εργάζονται σε γραφειακά πόστα, ο καθιστικός τρόπος ζωής εξελίσσεται σε σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας. Συνδέονται με πολλές χρόνιες παθήσεις, όπως η παχυσαρκία, η υπογονιμότητα, αλλά και διάφορες διαταραχές της ψυχικής υγείας.

Η ανισότητα μεταξύ των φύλων όσον αφορά τον φόρτο εργασίας εξακολουθεί να υφίσταται τόσο στο σπίτι όσο και έξω από αυτό. Η μελέτη αυτή μας έδωσε μια εξελικτική προοπτική για τον λόγο που οι γυναίκες είναι πιθανότερο να επωμίζονται πιο βαρύ εργασιακό φορτίο από τους άνδρες.

Όμως τα πράγματα αλλάζουν σιγά σιγά. Καθώς οι γυναίκες δημιουργούν όλο και περισσότερο οικογένειες μακριά τόσο από την οικογένεια του συντρόφου τους όσο και από τη δική τους, η διαπραγματευτική τους δύναμη αυξάνεται. Αυτό ενισχύεται περαιτέρω από τα αυξανόμενα επίπεδα της οικονομικής τους ανεξαρτησίας, της μόρφωσης και της αυτονομίας τους. Εν τέλει, αυτές οι αλλαγές οδηγούν τους άνδρες να αναλαμβάνουν αυξανόμενο φόρτο εργασίας σε πολλές αστικές, βιομηχανικές ή μεταβιομηχανικές κοινωνίες.