«Εσείς οι ίδιοι ορίζετε την ομορφιά». «Είστε πολλά περισσότερα από έναν αριθμό σε μια ζυγαριά». «Αγαπήστε τον εαυτό σας όπως είναι». Τέτοια θετικά μηνύματα για το σώμα φαίνεται να υπάρχουν παντού, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τις διαφημίσεις στην τηλεόραση. Αλλά ενώ κάποιοι βρίσκουν το κίνημα του Body Positivity πολύ ενθαρρυντικό και χρήσιμο, άλλοι έχουν αρχίσει να το αποκαλούν «τοξικό» και να προτείνουν ότι ίσως ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε αυτόν τον τρόπο σκέψης.

Οι απαρχές του body positivity εντοπίζονται στον 19ο αιώνα, ως µέρος του φεµινιστικού κινήµατος που απαιτούσε τη µεταρρύθµιση του βικτωριανού φορέµατος έτσι ώστε οι γυναίκες να µην αναγκάζονται να ασφυκτιούν µέσα στους στενούς κορσέδες. Παράλληλα με τον ακτιβισμό γυναικείων εθνοτικών μειονοτήτων, οι ομάδες αυτές διαμαρτυρήθηκαν κατά των προκαταλήψεων και διακρίσεων, ιδίως από τις βιομηχανίες μόδας και ομορφιάς που έκαναν τους ανθρώπους και τις κοινότητες να αισθάνονται ανεπαρκείς. Τα τελευταία χρόνια, το body positivity έχει κάνει δυναµική εµφάνιση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, αποδοµώντας τα κανονιστικά αισθητικά πρότυπα και προτρέποντας παράλληλα όλους τους ανθρώπους να έχουν µια θετική, απενοχοποιηµένη εικόνα για το σώµα τους.

Πράγµατι, σε µια κοινωνία που πιέζει συνεχώς τις γυναίκες να αλλάξουν για να ταιριάζουν στα καθιερωµένα πρότυπα οµορφιάς, το να νιώθουµε αυτοπεποίθηση για το σώµα µας, ακόµη κι αν αυτό δεν υπακούει στις νόρµες της βιοµηχανίας της οµορφιάς, θεωρείται επαναστατικό.

Με την πάροδο του χρόνου, αυτό εξελίχθηκε στο κίνημα του Body Positivity, όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Αρχικά, το κίνημα καθοδηγήθηκε από διάφορους Influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αμφισβητούσαν τα στενά καθορισμένα κοινωνικά πρότυπα εμφάνισης.

Αλλά κάποιοι ισχυρίζονται ότι το κίνημα απομακρύνθηκε από τις ριζοσπαστικές του ρίζες όταν έγινε mainstream. Αυτό συνέβη σε μεγάλο βαθμό χάρη στις εκστρατείες εταιρικών εμπορικών επωνυμιών, όπως η εκστρατεία Real Beauty της Dove και οι εξαγγελίες των περιοδικών μόδας να παρουσιάσουν πιο ποικιλόμορφες μορφές σωμάτων.

Ο στόχος του κινήματος που ήταν να προωθήσει την αποδοχή και την εκτίμηση μιας ποικιλίας τύπων και μεγεθών σώματος, είναι η απάντηση στο γιατί έχει τόσο ευρεία απήχηση. Και πράγματι, υπάρχουν ενδείξεις ότι τέτοια μηνύματα μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο. Μελέτες δείχνουν ότι οι γυναίκες που εκτίθενται σε λογαριασμούς και περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με το Body Positivity έχουν καλύτερη διάθεση, καθώς και μεγαλύτερη ικανοποίηση από το σώμα τους, αλλά και συναισθηματική ευεξία.

Όταν το Body Positivity έγινε τοξικό

Όμως, παρά τη θετική επίδραση που μπορεί να έχει το Βody Positivity, πιο πρόσφατα κάποιοι εξέφρασαν ανησυχίες. Ανησυχούν ότι το ίδιο το κίνημα είναι αποκλειστικό και ότι μπορεί στην πραγματικότητα να κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Για παράδειγμα, η τραγουδίστρια Lizzo λέει οτι το κινημα, εχει συμπεριλάβει όλων των ειδών τα σώματα, και πλέον προωθεί και τα κορίτσια με μικρό και μεσαίο σωματότυπο, καθώς και αυτά που κατα καιρούς παίρνουν κιλάκια.

Άλλοι θεωρούν ότι το κίνημα συνεχίζει να αποκλείει περιθωριοποιημένα σώματα, με τους πιο επιδραστικούς body positive λογαριασμούς και αναρτήσεις να απεικονίζουν συνήθως συμβατικά ελκυστικές λευκές γυναίκες. Μια έρευνα που μελέτησε 250 Body Positivity αναρτήσεις στο Instagram διαπίστωσε ότι το 67% των αναρτήσεων απεικόνιζε λευκές γυναίκες, ενώ οι άνδρες και οι γυναίκες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες δεν εκπροσωπούνται ουσιαστικά.

Υπάρχει επίσης η επιχειρηματολογία που λέει ότι με το να δίνεται έμφαση στο να αγαπάμε την εμφάνισή μας, αυτό στην πραγματικότητα ενισχύει την ενασχόληση της κοινωνίας με την εμφάνιση έναντι άλλων χαρακτηριστικών. Μια μελέτη έδειξε ότι γυναίκες που παρακολουθούσαν μια lifestyle εκπομπή στην τηλεόραση που αποσκοπούσε στην προώθηση του Body Positivity, βίωναν παρόμοια αύξηση δυσαρέσκειας και άγχους για το σώμα τους σε σύγκριση με τις γυναίκες που παρακολουθούσαν ένα πρόγραμμα για μοντέλα μόδας.

Τέτοιο περιεχόμενο θετικότητας του σώματος μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στους τηλεθεατές, επειδή δεν αμφισβητεί σχεδόν καθόλου την υποκείμενη ιδέα ότι οι άνθρωποι εκτιμώνται κυρίως για την εμφάνισή τους. Παρά τη θετική του εκδοχή, το κίνημα εξακολουθεί να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εργάζονται για το σώμα τους και να εμπλέκονται σε πρακτικές ομορφιάς. Και αυτό που λέει είναι ότι αν αποτύχετε να αποδεχτείτε τον εαυτό σας και το σώμα σας, στην πραγματικότητα εσείς φταίτε.

Ομοίως, ορισμένοι σχολιαστές θεωρούν προβληματική τη συμμετοχή εταιρειών και τον «επιτελεστικό ακτιβισμό» (να κάνεις κάτι λόγω του πώς φαίνεται και όχι του τι επιτυγχάνει) του κινήματος. Στο επιδραστικό άρθρο της, «Body Positivity is a Scam», η συγγραφέας Amanda Mull υποστήριξε ότι, καθώς απομακρύνεται από το ριζοσπαστικό παρελθόν του, το κίνημα αγνοεί τους δομικούς λόγους που οδηγούν στην αρνητική εικόνα του σώματος, όπως οι έμφυλες ανισότητες και τα συστήματα καταπίεσης. Αντ’ αυτού, τα μηνύματα μετατοπίζουν τώρα την εστίαση στα άτομα και την ικανότητά τους να αισθάνονται ευτυχισμένοι με το σώμα τους.

Ορισμένοι μάλιστα θεωρούν ότι το σημερινό κίνημα προωθεί μια μορφή «τοξικής θετικότητας», την προσδοκία ότι πρέπει να είμαστε πάντα θετικοί ό,τι κι αν συμβεί και ότι πρέπει να αποσιωπούμε τα αρνητικά συναισθήματα τόσο από τον ίδιο μας τον εαυτό όσο κι από τους άλλους. Μεγάλο μέρος των προταγμάτων του σημερινού κινήματος τονίζει ότι οι άνθρωποι πρέπει να δείχνουν εμπιστοσύνη και αποδοχή στο σώμα τους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι όσοι δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση για το σώμα τους -όπως κι αν είναι αυτό- καταλήγουν να αισθάνονται ότι έχουν αποτύχει στη ζωή τους.

Υπάρχουν κάποια πρόσφατα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτή την ιδέα. Μια ομάδα ερευνητών εξέθεσε τις γυναίκες σε αυτό το είδος τοξικής θετικότητας του σώματος χρησιμοποιώντας διάφορες εικόνες – όπως αυτές που απεικόνιζαν το μήνυμα: «ΠΡΕΠΕΙ να αποδεχτείς το σώμα σου, αλλιώς δεν θα είσαι ποτέ ευτυχισμένη».

Σε μια σειρά πειραμάτων, οι γυναίκες που εκτέθηκαν σε τέτοια μηνύματα δεν ένιωσαν καθόλου καλύτερα για την εικόνα του σώματός τους. Αντίθετα, η εικόνα του σώματός τους βελτιώθηκε μόνο όταν οι συμμετέχουσες κατανόησαν ότι οι κοντινοί τους άνθρωποι (όπως οι φίλοι ή η οικογένεια) τις εκτιμούσαν γι’ αυτό που ήταν – και όχι για το πώς έμοιαζαν.

Ουδετερότητα του σώματος

Πολλοί απομακρύνονται πλέον εντελώς από το κίνημα του Body Positivity και τις πιέσεις που απορρέουν από αυτό, και αντ’ αυτού υποστηρίζουν το κίνημα της ουδετερότητας του σώματος. Αντί να εστιάζουμε στη φυσική εμφάνιση, η ουδετερότητα του σώματος είναι η ιδέα ότι μπορούμε να υπάρχουμε χωρίς να χρειάζεται να σκεφτόμαστε πάρα πολύ για το σώμα μας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Είμαστε όλοι κάτι περισσότερο από το σώμα μας. Είμαστε σύνθετα όντα με μια σειρά από συναισθήματα, όπως επίσης και συναισθήματα που αφορούν το σώμα μας.

Και επειδή η ουδετερότητα του σώματος δεν εστιάζει πλέον στην εμφάνιση, μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε καλύτερα όλα τα πράγματα που είναι ικανά να κάνουν τα σώματά μας. Το να είστε ευγνώμονες που μπορείτε να κάνετε τα χόμπι που αγαπάτε ή το να εκτιμάτε το σώμα σας για όλα όσα είναι ικανό να κάνει, είναι και τα δύο παραδείγματα της σωματικής ουδετερότητας.

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η ουδετερότητα του σώματος μπορεί να μας ωφελήσει. Σε όλους τους πολιτισμούς και τις δημογραφικές ομάδες, η ουδετερότητα του σώματος συνδέεται με την πιο θετική εικόνα του σώματος αλλά και με την ψυχική ευεξία. Δεν είμαι βέβαια σίγουρη για το πώς θα μπορούσε και αυτή η τάση να εργαλειοποιηθεί από τη βιομηχανία του θεάματος και να έχει την ίδια κατάληξη με το Body Positivity, αλλά σίγουρα το τελευταίο, όσο «θετικό» κι αν έχει υπάρξει, έφερε μαζί του και πολλά προβληματικά στοιχεία, που είχαν το αντίθετο και όχι και τόσο επιθυμητό αποτέλεσμα στις ζωές μας. Καλό είναι λοιπόν να σκεφτούμε δύο φορές προτού εκθειάζουμε τις επικρατούσες τάσεις στο σύνολό τους που αφορούν το πώς πρέπει να μοιάζουμε και ορίζουν τι είναι επιτυχία και τι όχι.