Κάθε χρόνο υποσχόμαστε στον εαυτό μας πως δε θα φάμε τόσο πολύ, ώστε να πέσουμε σε «διατροφικό κώμα». Τι είναι αυτό που κάνει την ημέρα των Χριστουγέννων να στέλνει χιλιάδες ανθρώπους σε κάτι που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως στην πεπτική λήθη; Είναι απλώς η χαρούμενη, πιθανώς χαλαρή ατμόσφαιρα της ημέρας ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος που των Χριστουγέννων εξελίσσεται τελικά στη γιορτή της νωθρότητας;
Πιθανότατα έχετε ακούσει ή διαβάσει ότι το κρέας της γαλοπούλας έχει αυξημένα ποσοστά μίας χημικής ουσίας (αμινοξύ) που προκαλεί ύπνο, της τρυπτοφάνης. Πράγματι είναι αλήθεια ότι αυτή διαδραματίζει κάποιο ρόλο στο να μας στέλνει για ύπνο, το να λέμε ότι το κάνει μόνη της είναι σαν να λέμε ότι ο Νιλ Άρμστρονγκ πήδηξε μόνος του μέχρι τη Σελήνη.
Αξίζει να σημειωθεί κόντρα στον μύθο πως η γαλοπούλα δεν είναι ιδιαίτερα φορτωμένη με τρυπτοφάνη. Ανά γραμμάριο το ψητό κοτόπουλο, η μοσχαρίσια μπριζόλα στη σχάρα ή ένα κομμάτι χοιρινά παϊδάκια έχουν αντίστοιχες ποσότητες. Η αλήθεια είναι πως οι υδατάνθρακες είναι οι πραγματικοί ένοχοι πίσω από την υπνηλία των Χριστουγέννων. Ρίξτε το «νυσταγμένο βλέμμα» σας στις συνοδευτικές λιχουδιές: πουρές πατάτας, σάλτσα κράνμπερι και πίτα. Όλα τους πλούσια σε υδατάνθρακες γεμίζουν το αίμα σας με γλυκόζη. Για να ρυθμίσει την ποσότητα της γλυκόζης που φτάνει στους μυς σας το σώμα σας απελευθερώνει ινσουλίνη. Η τρυπτοφάνη δεν είναι χρήσιμη στη ρύθμιση της γλυκόζης. Αντίθετα, χρησιμοποιείται κυρίως από το σώμα για την παραγωγή ορμονών που ρυθμίζουν τη διάθεση.
Η τρυπτοφάνη έχει περιορισμένη πρόσβαση στον εγκέφαλό μας, καθώς μπλοκάρεται από άλλα αμινοξέα. Όταν όμως αυτά καλούνται να βοηθήσουν στη ρύθμιση της γλυκόζης, η τρυπτοφάνη περνάει ανενόχλητη. Στον εγκέφαλο, μετατρέπεται σε σεροτονίνη και στη συνέχεια σε μελατονίνη που είναι γνωστή για την πρόκληση υπνηλίας.
Η γαλοπούλα δεν δικαιολογεί τον ντόρο που έχει συνδεθεί με τον όνομά της. Οποιοδήποτε φαγητό με μια μέτρια ποσότητα τρυπτοφάνης και περίπου 30 γραμμάρια υδατανθράκων (ένα μεσαίο πιάτο μακαρόνια) θα αποσπάσει την προσοχή των υπόλοιπων αμινοξέων αρκετά, ώστε να προκαλέσει αυτό το αίσθημα θολούρας. Ωστόσο, ο συνδυασμός τρυπτοφάνης και υδατανθράκων είναι μόνο μέρος του λόγου της κόπωσής σας. Ο πλέον ουσιαστικός επιβαρυντικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι τρώμε και μάλιστα μεγάλες ποσότητες εκείνες της ημέρες.
Όταν αυτή η «βόμβα» φτάσει στο στομάχι ενεργοποιείται το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αυτό είναι το ένα μέρος του νευρικού δικτύου που ελέγχει τις ασυνείδητες λειτουργίες σας, όπως η αναπνοή, οι καρδιακοί παλμοί και η πέψη. (Ο συνεργάτης του, το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, σχετίζεται με την αντίδραση «πάλης ή φυγής», που σας ενεργοποιεί, για παράδειγμα, όταν βλέπετε ένα τραπέζι γεμάτο λιχουδιές τα Χριστούγεννα). Γνωστή και ως «αντίδραση ανάπαυσης και πέψης» η αίσθηση ηρεμίας που προκαλείται από ένα μεγάλο γεύμα μοιάζει βιολογικά πολύ με την υπνηλία που νιώθετε μετά το σεξ ή ένα έντονο κλάμα.
Το σώμα μας πιθανότατα είναι εξαντλημένο ώρες πριν καθίσουμε στο τραπέζι. Πολλοί από εμάς ταξιδεύουμε χιλιόμετρα για να επισκεφθούμε οικογένεια και οι ρυθμοί ζωής κι εργασίας συχνά μας φέρνουν στον προορισμό μας λίγο πριν το γεύμα. Μόλις τελειώσει ο ενθουσιασμός του φαγητού, έρχεται αυτή η πτώση όπως είναι φυσιολογικό. Αν πάλι φιλοξενείτε εσείς, είναι βέβαιο ότι θα είστε εξαντλημένοι από το άγχος της προετοιμασίας του γεύματος, της απάντησης σε αμέτρητες ερωτήσεις και της προσπάθειας να αποτρέψετε συγκρούσεις μεταξύ των συγγενών που έχουν διαφορετικές πολιτικές απόψεις.
Ο καλύτερος τρόπος να καταπολεμήσετε την υπνηλία είναι να φάτε λιγότερο φαγητό τις ημέρες των γιορτών. Επειδή αυτό μάλλον δεν θα γίνει, η επόμενη επιλογή είναι να γεμίσετε το πιάτο σας με γαλοπούλα και να μειώσετε τη σάλτσα, τις πατάτες και τη γέμιση στο ελάχιστο. Μία άλλη επιλογή κόντρα στο αίσθημα της κόπωσης είναι να επιλέξουμε να κάνουμε μία δραστηριότητα λίγες ώρες μετά το φαγητό. Δοκιμάστε το ή απλώς αποδεχτείτε την μοίρα σας και πέστε πίσω στον καναπέ και τη γλυκιά λήθη.
*Με στοιχεία από το Wired.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
