Η εικόνα του γυμνασμένου σώματος, του άψογου κορμιού που υπόσχεται δύναμη, αυτοπεποίθηση και κοινωνική αποδοχή έχει βρει το νέο της καταφύγιο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο Instagram, στο TikTok, στο Facebook, οι αλγόριθμοι κατακλύζουν τους χρήστες με βίντεο “fitness” που προβάλλουν ανοιχτά ή συγκαλυμμένα τη χρήση στεροειδών. Η κανονικοποίηση αυτής της πρακτικής δεν είναι απλώς μια μόδα. Αποτελεί μία πολιτισμική μετατόπιση με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Αν κάποτε η χρήση αναβολικών κινούνταν στη σκιά, σήμερα οι “trenfluencers”, δηλαδή οι influencers που προωθούν το trenbolone, ένα ισχυρό στεροειδές δηλώνουν δημόσια ότι ενέχουν ουσίες, προσφέροντας στους ακολούθους τους οδηγίες, συμβουλές και… υποσχέσεις.
Η χρήση στεροειδών σε γυμναστήρια κυμαίνεται από 6% σε ορισμένες χώρες μέχρι και το εντυπωσιακό 29% σε άλλες. Η έκταση του φαινομένου προκαλεί ανησυχία. Ο Timothy Piatkowski, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Griffith της Αυστραλίας επισημαίνει ότι η κουλτούρα γύρω από τα στεροειδή έχει αλλάξει δραματικά την τελευταία δεκαετία. Πολλοί influencers παρουσιάζουν πλέον τη χρήση τους ως μια επιλογή “υπολογισμένου ρίσκου” και το κυριότερο ως πεδίο “εξειδίκευσης”. Το πρόβλημα; Η εξειδίκευση αυτή δεν συνοδεύεται από την απαιτούμενη επιστημονική γνώση. Έτσι εκατομμύρια άνθρωποι εμπιστεύονται πληροφορίες που δε βασίζονται σε επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά σε προσωπικές εμπειρίες και δοκιμές.
Η βασική ερώτηση είναι απλή και αμείλικτη: πόσο επικίνδυνα είναι τα στεροειδή; Η απάντηση δυστυχώς, δεν είναι μονοσήμαντη. Η ιατρική χρήση ορισμένων στεροειδών, σε χαμηλές δόσεις για τη θεραπεία μυϊκών ασθενειών ή σε περιπτώσεις HIV δείχνει ότι μπορούν να είναι ανεκτά και αποτελεσματικά. Όμως η μη ιατρική χρήση ξεφεύγει από τα όρια του ελέγχου. Οι χρήστες συχνά συνδυάζουν πολλαπλές ουσίες, ακολουθούν πρωτόκολλα “blast and cruise”, δηλαδή μεγάλες δόσεις ακολουθούμενες από μικρότερες ή κάνουν “κύκλους” χρήσης με ελάχιστη επιστημονική τεκμηρίωση για τις συνέπειες αυτών των πρακτικών.
Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και καλά καταγεγραμμένοι. Στο καρδιαγγειακό πεδίο τα αναβολικά στεροειδή αυξάνουν την πίεση του αίματος, μειώνουν την “καλή” χοληστερόλη και ανεβάζουν τα επίπεδα της “κακής”. Η καρδιά αποκτά παχύτερο μυϊκό ιστό, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιομυοπάθεια, μια κατάσταση που μειώνει τη λειτουργικότητα της καρδιάς και μπορεί να αποβεί μοιραία. Οι χρήστες αναβολικών έχουν τριπλάσιο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με άλλους άνδρες, αντίστοιχο με εκείνον των χρηστών κοκαΐνης.
Αν τα σωματικά προβλήματα προκαλούν ανησυχία, οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι εξίσου τρομακτικές. Ο όρος “roid rage” περιγράφει τα επεισόδια μανίας, ψύχωσης και βίαιης συμπεριφοράς που παρατηρούνται σε ορισμένους χρήστες. Οι τρεις βασικές αιτίες θανάτου συνδέονται με τα στεροειδή: καρδιομυοπάθεια, αυτοκτονία και δολοφονία. Το γεγονός ότι η διακοπή χρήσης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις είναι αδιαμφισβήτητο. Το σώμα σταματά να παράγει φυσική τεστοστερόνη, οι όρχεις “τεμπελιάζουν” και χρειάζονται μήνες ακόμη και χρόνια για να επανέλθουν.
Πέρα από την ψυχή και την καρδιά, τα στεροειδή επηρεάζουν και άλλα συστήματα: νεφρική λειτουργία, ήπαρ, πιθανώς καρκινογένεση. Αν και κάποιες βλάβες, όπως στο συκώτι, μπορεί να είναι αναστρέψιμες, άλλες όπως οι δομικές αλλοιώσεις στην καρδιά– αφήνουν μακροχρόνιες συνέπειες. Η αναπαραγωγική υγεία επίσης, συχνά καταστρέφεται με την υπογονιμότητα να αποτελεί συχνό και δύσκολα αναστρέψιμο αποτέλεσμα.
Οι χρήστες αναζητούν «πρωτόκολλα ασφαλείας». Από post-cycle θεραπείες που στοχεύουν στην επανεκκίνηση της παραγωγής τεστοστερόνης, μέχρι περίπλοκα “stackings” με άλλα φάρμακα, οι πρακτικές πολλαπλασιάζονται. Ωστόσο, η επιστήμη δεν έχει προλάβει να τις μελετήσει. Στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από το 20% των στεροειδών που κυκλοφορούν είναι νοθευμένα με τοξικές ουσίες όπως μόλυβδο, αρσενικό ή υδράργυρο, ενώ περισσότερα από τα μισά είναι δίνονται με λάθος δοσολογία.
Μπροστά σε αυτήν την αβεβαιότητα, η επιστημονική κοινότητα αναζητά νέες μεθόδους. Ερευνητές όπως ο Piatkowski στρέφονται στην άμεση συνεργασία με τους χρήστες, αντιμετωπίζοντάς τους όχι μόνο ως “ασθενείς”, αλλά και ως πηγή εμπειρίας. Αυτό θυμίζει την προσέγγιση που εφαρμόστηκε στα παραισθησιογόνα: η συνεργασία με τις κοινότητες αποκάλυψε στρατηγικές μείωσης της βλάβης και σε κάποιες περιπτώσεις νέες θεραπευτικές δυνατότητες.
Η πρόκληση παραμένει: πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τα στεροειδή χωρίς να υποκύψουμε ούτε στη δαιμονοποίηση ούτε στην ωραιοποίηση; Η πραγματικότητα είναι σκληρή. Τα social media δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και “γνώσης”, ενώ στην πράξη οι χρήστες εκτίθενται σε τεράστιους κινδύνους. Η ιατρική κοινότητα δεν έχει αρκετά δεδομένα, οι κυβερνήσεις σπάνια διαθέτουν στρατηγικές πρόληψης, και η κουλτούρα του διαδικτύου καλλιεργεί την ιδέα ότι οι κίνδυνοι είναι “διαχειρίσιμοι”.
Η ουσία είναι πως τα στεροειδή δεν είναι απλώς “ένα ακόμη συμπλήρωμα”. Είναι φάρμακα με ισχυρή δράση, ικανά να μεταμορφώσουν σώματα και να καταστρέψουν ζωές. Όσο η συζήτηση παραμένει εγκλωβισμένη ανάμεσα σε επιφανειακές καταδίκες και άκριτες αποθεώσεις, η αλήθεια χάνεται. Η αλήθεια είναι πως η κοινωνία μας χρειάζεται έρευνα, περισσότερη ενημέρωση και κυρίως νηφάλια αντιμετώπιση ενός φαινομένου που δε δείχνει να υποχωρεί.
*Mε στοιχεία από το New Scientist.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
Η εικόνα του γυμνασμένου σώματος, του άψογου κορμιού που υπόσχεται δύναμη, αυτοπεποίθηση και κοινωνική αποδοχή έχει βρει το νέο της καταφύγιο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στο Instagram, στο TikTok, στο Facebook, οι αλγόριθμοι κατακλύζουν τους χρήστες με βίντεο “fitness” που προβάλλουν ανοιχτά ή συγκαλυμμένα τη χρήση στεροειδών. Η κανονικοποίηση αυτής της πρακτικής δεν είναι απλώς μια μόδα. Αποτελεί μία πολιτισμική μετατόπιση με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία. Αν κάποτε η χρήση αναβολικών κινούνταν στη σκιά, σήμερα οι “trenfluencers”, δηλαδή οι influencers που προωθούν το trenbolone, ένα ισχυρό στεροειδές δηλώνουν δημόσια ότι ενέχουν ουσίες, προσφέροντας στους ακολούθους τους οδηγίες, συμβουλές και… υποσχέσεις.
Η χρήση στεροειδών σε γυμναστήρια κυμαίνεται από 6% σε ορισμένες χώρες μέχρι και το εντυπωσιακό 29% σε άλλες. Η έκταση του φαινομένου προκαλεί ανησυχία. Ο Timothy Piatkowski, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Griffith της Αυστραλίας επισημαίνει ότι η κουλτούρα γύρω από τα στεροειδή έχει αλλάξει δραματικά την τελευταία δεκαετία. Πολλοί influencers παρουσιάζουν πλέον τη χρήση τους ως μια επιλογή “υπολογισμένου ρίσκου” και το κυριότερο ως πεδίο “εξειδίκευσης”. Το πρόβλημα; Η εξειδίκευση αυτή δεν συνοδεύεται από την απαιτούμενη επιστημονική γνώση. Έτσι εκατομμύρια άνθρωποι εμπιστεύονται πληροφορίες που δε βασίζονται σε επιστημονική τεκμηρίωση, αλλά σε προσωπικές εμπειρίες και δοκιμές.
Η βασική ερώτηση είναι απλή και αμείλικτη: πόσο επικίνδυνα είναι τα στεροειδή; Η απάντηση δυστυχώς, δεν είναι μονοσήμαντη. Η ιατρική χρήση ορισμένων στεροειδών, σε χαμηλές δόσεις για τη θεραπεία μυϊκών ασθενειών ή σε περιπτώσεις HIV δείχνει ότι μπορούν να είναι ανεκτά και αποτελεσματικά. Όμως η μη ιατρική χρήση ξεφεύγει από τα όρια του ελέγχου. Οι χρήστες συχνά συνδυάζουν πολλαπλές ουσίες, ακολουθούν πρωτόκολλα “blast and cruise”, δηλαδή μεγάλες δόσεις ακολουθούμενες από μικρότερες ή κάνουν “κύκλους” χρήσης με ελάχιστη επιστημονική τεκμηρίωση για τις συνέπειες αυτών των πρακτικών.
Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και καλά καταγεγραμμένοι. Στο καρδιαγγειακό πεδίο τα αναβολικά στεροειδή αυξάνουν την πίεση του αίματος, μειώνουν την “καλή” χοληστερόλη και ανεβάζουν τα επίπεδα της “κακής”. Η καρδιά αποκτά παχύτερο μυϊκό ιστό, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε καρδιομυοπάθεια, μια κατάσταση που μειώνει τη λειτουργικότητα της καρδιάς και μπορεί να αποβεί μοιραία. Οι χρήστες αναβολικών έχουν τριπλάσιο κίνδυνο θανάτου σε σχέση με άλλους άνδρες, αντίστοιχο με εκείνον των χρηστών κοκαΐνης.
Αν τα σωματικά προβλήματα προκαλούν ανησυχία, οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι εξίσου τρομακτικές. Ο όρος “roid rage” περιγράφει τα επεισόδια μανίας, ψύχωσης και βίαιης συμπεριφοράς που παρατηρούνται σε ορισμένους χρήστες. Οι τρεις βασικές αιτίες θανάτου συνδέονται με τα στεροειδή: καρδιομυοπάθεια, αυτοκτονία και δολοφονία. Το γεγονός ότι η διακοπή χρήσης μπορεί να προκαλέσει σοβαρή κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις είναι αδιαμφισβήτητο. Το σώμα σταματά να παράγει φυσική τεστοστερόνη, οι όρχεις “τεμπελιάζουν” και χρειάζονται μήνες ακόμη και χρόνια για να επανέλθουν.
Πέρα από την ψυχή και την καρδιά, τα στεροειδή επηρεάζουν και άλλα συστήματα: νεφρική λειτουργία, ήπαρ, πιθανώς καρκινογένεση. Αν και κάποιες βλάβες, όπως στο συκώτι, μπορεί να είναι αναστρέψιμες, άλλες όπως οι δομικές αλλοιώσεις στην καρδιά– αφήνουν μακροχρόνιες συνέπειες. Η αναπαραγωγική υγεία επίσης, συχνά καταστρέφεται με την υπογονιμότητα να αποτελεί συχνό και δύσκολα αναστρέψιμο αποτέλεσμα.
Οι χρήστες αναζητούν «πρωτόκολλα ασφαλείας». Από post-cycle θεραπείες που στοχεύουν στην επανεκκίνηση της παραγωγής τεστοστερόνης, μέχρι περίπλοκα “stackings” με άλλα φάρμακα, οι πρακτικές πολλαπλασιάζονται. Ωστόσο, η επιστήμη δεν έχει προλάβει να τις μελετήσει. Στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από το 20% των στεροειδών που κυκλοφορούν είναι νοθευμένα με τοξικές ουσίες όπως μόλυβδο, αρσενικό ή υδράργυρο, ενώ περισσότερα από τα μισά είναι δίνονται με λάθος δοσολογία.
Μπροστά σε αυτήν την αβεβαιότητα, η επιστημονική κοινότητα αναζητά νέες μεθόδους. Ερευνητές όπως ο Piatkowski στρέφονται στην άμεση συνεργασία με τους χρήστες, αντιμετωπίζοντάς τους όχι μόνο ως “ασθενείς”, αλλά και ως πηγή εμπειρίας. Αυτό θυμίζει την προσέγγιση που εφαρμόστηκε στα παραισθησιογόνα: η συνεργασία με τις κοινότητες αποκάλυψε στρατηγικές μείωσης της βλάβης και σε κάποιες περιπτώσεις νέες θεραπευτικές δυνατότητες.
Η πρόκληση παραμένει: πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τα στεροειδή χωρίς να υποκύψουμε ούτε στη δαιμονοποίηση ούτε στην ωραιοποίηση; Η πραγματικότητα είναι σκληρή. Τα social media δημιουργούν μια ψευδαίσθηση ασφάλειας και “γνώσης”, ενώ στην πράξη οι χρήστες εκτίθενται σε τεράστιους κινδύνους. Η ιατρική κοινότητα δεν έχει αρκετά δεδομένα, οι κυβερνήσεις σπάνια διαθέτουν στρατηγικές πρόληψης, και η κουλτούρα του διαδικτύου καλλιεργεί την ιδέα ότι οι κίνδυνοι είναι “διαχειρίσιμοι”.
Η ουσία είναι πως τα στεροειδή δεν είναι απλώς “ένα ακόμη συμπλήρωμα”. Είναι φάρμακα με ισχυρή δράση, ικανά να μεταμορφώσουν σώματα και να καταστρέψουν ζωές. Όσο η συζήτηση παραμένει εγκλωβισμένη ανάμεσα σε επιφανειακές καταδίκες και άκριτες αποθεώσεις, η αλήθεια χάνεται. Η αλήθεια είναι πως η κοινωνία μας χρειάζεται έρευνα, περισσότερη ενημέρωση και κυρίως νηφάλια αντιμετώπιση ενός φαινομένου που δε δείχνει να υποχωρεί.
*Mε στοιχεία από το New Scientist.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.
