Είτε πρόκειται για μια πεταλούδα στον αστράγαλό σας, είτε για το “ένδοξο” σήμα της ποδοσφαιρικής σας ομάδας στην πλάτη σας τα τατουάζ θεωρούνται εδώ και χρόνια ένας τρόπος έκφρασης της ατομικότητας, ενώ μερικές φορές έχουν και πολιτιστική σημασία. Ποιες είναι όμως οι πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία μας; 

Το μελάνι των τατουάζ αποτελείται από διάφορες χημικές ουσίες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η νομοθεσία REACH (Καταγραφή, Αξιολόγηση, Αδειοδότηση και Περιορισμός των Χημικών Ουσιών) έχει θεσπίσει όρια συγκέντρωσης για περίπου 4000 ενώσεις σε αυτά τα μελάνια, κυρίως λόγω ανησυχιών για καρκινογένεση. Ορισμένες από αυτές επιτρέπονται σε υψηλότερα επίπεδα σε άλλα μέρη της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. «Αυτό είναι ένα δύσκολο πεδίο μελέτης, επειδή υπάρχουν πολλά διαφορετικά πιθανά συστατικά στο μελάνι των τατουάζ», λέει η Rachel Orritt από τον οργανισμό Cancer Research UK. 

Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους μία ανάλυση πράσινων και μπλε μελανιών που πωλούνται σε όλη την Ευρώπη αποκάλυψε ότι 9 στα 10 δεν συμμορφώνονταν με τη νομοθεσία REACH και 4 περιείχαν απαγορευμένες ενώσεις. «Η ερώτηση ‘Είναι ασφαλή τα τατουάζ;’ είναι κάτι που ακούω συχνά, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αν δεν ξέρουμε τι ακριβώς περιέχει το τατουάζ δεν μπορούμε να αρχίσουμε να απαντάμε σε αυτήν την ερώτηση», λέει ο John Swierk από το Πανεπιστήμιο Binghamton της Νέας Υόρκης. 

Επιπλέον αυτές οι χρωστικές ουσίες δεν παραμένουν μόνο στην επιφάνεια του δέρματος. «Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται, καθώς αναγνωρίζει κάτι ξένο» λέει η Christel Nielsen από το Πανεπιστήμιο Lund στη Σουηδία. Τα μακροφάγα, ειδικά ανοσοκύτταρα απορροφούν τις χρωστικές και τις μεταφέρουν στους λεμφαδένες πιθανώς σε μια προσπάθεια να τις απομακρύνουν από το σώμα.  

«Ξέρουμε ότι το μελάνι καταλήγει στους λεμφαδένες και ότι περιέχει πιθανώς τοξικές χημικές ουσίες», λέει η Nielsen. Για να κατανοήσει τις πιθανές επιπτώσεις, η ίδια και η ομάδα της μελέτησαν σχεδόν 1.400 άτομα ηλικίας 20 έως 60 ετών στη Σουηδία που είχαν διαγνωστεί με λέμφωμα – καρκίνο του λεμφικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των λεμφαδένων – την τελευταία δεκαετία. Στη συνέχεια συνέκριναν αυτά τα άτομα με περίπου 4.200 υγιή άτομα αντίστοιχης ηλικίας, φύλου και κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου. 

Τα αποτελέσματα που δημοσιεύθηκαν επίσης το 2024 δείχνουν ότι τα άτομα με τατουάζ είχαν 20% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν οποιοδήποτε τύπο λεμφώματος σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν τατουάζ. 

Ίσως πιο εντυπωσιακό ήταν το εύρημα ότι τα άτομα που είχαν υποβληθεί σε αφαίρεση τατουάζ με λέιζερ είχαν σχεδόν τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας σε σχέση με όσους δεν είχαν τατουάζ. «Το λέιζερ διασπά τα μόρια του [μελανιού] καθιστώντας τα μικρότερα ώστε να μπορούν να απομακρυνθούν μέσω του λεμφικού συστήματος, αλλά αυτή η διαδικασία μπορεί επίσης να κάνει τις χημικές ουσίες πιο δραστικές και ενδεχομένως πιο τοξικές», εξηγεί η Nielsen. 

Οι ερευνητές δεν βρήκαν ενδείξεις ότι το έγχρωμο ή το ασπρόμαυρο μελάνι σχετίζεται περισσότερο με το λέμφωμα ή ότι ο κίνδυνος αυξάνεται με τον αριθμό των τατουάζ. Ωστόσο η Nielsen επισημαίνει ότι η μελέτη μπορεί να μην ήταν αρκετά μεγάλη για να εντοπίσει τέτοιες πιθανές συσχετίσεις. «Το λέμφωμα είναι ακόμα μια σπάνια ασθένεια, με περίπου 300 άτομα να διαγιγνώσκονται στη Σουηδία κάθε χρόνο σε πληθυσμό 10 εκατομμυρίων. Οι εκτιμήσεις μας αφορούν επίπεδο ομάδας και δεν μπορούν και δεν πρέπει να ερμηνευτούν ως ατομικοί κίνδυνοι, επειδή όλοι είμαστε διαφορετικοί και η εκτίμηση του κινδύνου δίνεται ως μέσος όρος». 

Τα αποτελέσματα της Nielsen υποστηρίχθηκαν από μια πιο πρόσφατη μελέτη, στην οποία η Signe Clemmensen από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας και οι συνεργάτες της εξέτασαν 158 ζευγάρια διδύμων, τουλάχιστον ένα από τα οποία είχε διαγνωστεί με συγκεκριμένους τύπους καρκίνου, συγκεκριμένα λέμφωμα ή καρκίνο του δέρματος. 

Και αυτοί βρήκαν σύνδεση μεταξύ του λεμφώματος και των τατουάζ, αλλά η έρευνά τους υποδεικνύει ότι το μέγεθος μπορεί να έχει σημασία. Ένα τατουάζ μεγαλύτερο από το μέσο μέγεθος παλάμης συνδέθηκε με τριπλάσιο ποσοστό ανάπτυξης λεμφώματος και περίπου διπλασιασμό του ποσοστού καρκίνου του δέρματος σε σύγκριση με το να μην έχει κάποιος τατουάζ. 

Ανεξαρτήτως μεγέθους τατουάζ, το ποσοστό καρκίνου του δέρματος ήταν ακόμη 60% υψηλότερο στα ατόμα με τατουάζ. «Πιστεύουμε ότι ένας από τους μηχανισμούς είναι ότι το [τατουάζ] προκαλεί χρόνια ανοσοποιητική αντίδραση, επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα προσπαθεί συνεχώς να κάνει κάτι σε αυτό το ξένο σώμα και όταν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι συνεχώς σε εγρήγορση, αυτό θα οδηγήσει σχεδόν νομοτελειακά σε αυξημένο κίνδυνο ανώμαλης κυτταρικής ανάπτυξης» λέει η Clemmensen.  

Παρ΄ότι οι επιστήμονες είναι ανήσυχοι, τονίζουν επίσης ότι η σύνδεση μεταξύ τατουάζ και καρκίνου δεν είναι σαφής και οριστική. «Χρειάζονται περισσότερες μελέτες πριν μπορέσουμε να αποδώσουμε μια αιτιακή σύνδεση», λέει η Nielsen που έχει αρκετά τατουάζ η ίδια. Αυτές οι μελέτες μπορεί να περιλαμβάνουν έρευνες σε κύτταρα ή ζώα και μεγαλύτερες παρατηρητικές μελέτες σε πολλές χώρες. «Δεν υπάρχει αρκετή τεκμηρίωση για να πούμε ότι τα τατουάζ αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου στους ανθρώπους· χρειάζεται περισσότερη έρευνα» λέει η Orritt. 

Αυτή τη στιγμή η Clemmensen δεν πιστεύει ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να αποφεύγουν τα τατουάζ. «Αυτό που θα έλεγα σε κάποιον με τατουάζ ή σε κάποιον που σκέφτεται να κάνει τατουάζ, είναι ότι δεν είναι κάτι που πρέπει να τους ανησυχεί υπερβολικά ακόμα». Οξύμωρο αν κρίνει κανείς τα επιστημονικά δεδομένα που αναλύθηκαν παραπάνω … 

*Με στοιχεία από το NewScientist. 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.