Υπάρχουν ειδήσεις που μοιάζουν να ανήκουν μακριά, στις ΗΠΑ, σε εκείνο το παράξενο μωσαϊκό που λέγεται αμερικανικό σύστημα υγείας. κι όμως αν κοιτάξουμε καλύτερα, η ιστορία με τα “αντίγραφα” του Ozempic, τα φτηνά σκευάσματα που πολλαπλασιάζονται διαδικτυακά μας αφορά ήδη και στην Ευρώπη κι ας μην το έχουμε συνειδητοποιήσει. 

Το σκηνικό είναι περίπου το εξής: Το Ozempic και το Wegovy για τη δραστική ουσία semaglutide, ή το Mounjaro και το Zepbound για το tirzepatide έγιναν μέσα σε λίγα χρόνια φάρμακα-θαύματα. Φτιαγμένα αρχικά για τον διαβήτη αποδείχτηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά στην απώλεια βάρους. Η ζήτηση εκτοξεύτηκε, οι εταιρείες Novo Nordisk και Eli Lilly είδαν τα κέρδη τους να εκτινάσσονται, αλλά η παραγωγή δεν άντεξε. Οι ελλείψεις έγιναν μόνιμο φαινόμενο. 

Το 2022 ο αμερικανικός FDA έβαλε τα φάρμακα στη λίστα ελλείψεων, δίνοντας το “πράσινο φως” σε compounding pharmacies, ειδικά φαρμακεία που φτιάχνουν προσαρμοσμένα σκευάσματα για να παράγουν τις δικές τους εκδοχές. Έτσι ξεχύθηκε στην αγορά ένα κύμα “αντίγραφων” του Ozempic, συχνά πιο φτηνών, συχνά αμφίβολης ποιότητας που υπόσχονταν το ίδιο αποτέλεσμα. 

Τυπικά μόλις οι ελλείψεις ξεπεραστούν οι compounders πρέπει να σταματήσουν. Στην πράξη όμως βρήκαν παραθυράκια. Λίγη “προσωποποίηση” στη φόρμουλα, προσθήκη βιταμίνης Β12 ή αλλαγή στη δοσολογία και το σκεύασμα βαφτίζεται “μοναδικό” για τον κάθε ασθενή. Μια λεπτομέρεια που αρκεί για να συντηρεί μια βιομηχανία που σήμερα στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι εξυπηρετεί πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. 

Οι ρυθμιστικές αρχές προσπαθούν να βάλουν φρένο. Ο FDA στέλνει προειδοποιητικές επιστολές, πολιτείες όπως το Οχάιο περιορίζουν την παραγωγή, ενώ οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες απειλούν με μηνύσεις κι όμως το πάρτι συνεχίζεται. Γιατί; Η απάντηση είναι απλή: η τιμή. 

Το επίσημο Ozempic ή Wegovy μπορεί να κοστίζει πάνω από 1.000 δολάρια τον μήνα στις ΗΠΑ, ενώ το αντίγραφο μόλις 200. Ακόμη και με τις πρόσφατες εκπτώσεις, η Eli Lilly ρίχνει το Zepbound στα 349 δολάρια για την αρχική δόση, η Novo Nordisk το Wegovy στα 499 η διαφορά παραμένει μεγάλη και όσο υπάρχει χάσμα θα υπάρχει και αγορά για “φτηνά” αντίγραφα. 

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα φάρμακα αδυνατίσματος τύπου semaglutide και tirzepatide είναι αυστηρά ρυθμιζόμενα, οι ελλείψεις όμως είναι κι εδώ πραγματικότητα. Στην Ελλάδα για μήνες τα φαρμακεία κρεμούσαν χαρτιά “Δεν υπάρχει Ozempic”. Ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος έχει επανειλημμένα καταγγείλει ότι ασθενείς με διαβήτη μένουν χωρίς θεραπεία επειδή η παγκόσμια ζήτηση για απώλεια βάρους απορροφά τα αποθέματα. 

Τι γίνεται όταν ένα φάρμακο είναι σε έλλειψη; Ο κόσμος στρέφεται στο ίντερνετ. Στο Facebook, στο TikTok, σε ύποπτα sites κυκλοφορούν “θαυματουργά σκευάσματα” που υπόσχονται αποτελέσματα τύπου Ozempic. Κάποια προέρχονται από επίσημες χώρες παραγωγής, άλλα όμως είναι σκευάσματα αμφιβόλου προέλευσης χωρίς έλεγχο, χωρίς άδεια που φτάνουν σε χέρια απελπισμένων ανθρώπων. 

Στην Ελλάδα οι αρχές έχουν προειδοποιήσει αρκετές φορές για πλαστά φάρμακα που φτάνουν μέσω ταχυδρομείου, όμως η πραγματικότητα είναι ότι η ζήτηση δημιουργεί παράλληλες αγορές. Όπως στις ΗΠΑ οι compounders αξιοποιούν τα νομικά παραθυράκια, έτσι κι εδώ οι παράνομες εισαγωγές βρίσκουν πρόσφορο έδαφος. 

Πίσω από τα φάρμακα υπάρχει μια βαθύτερη ιστορία. Η κοινωνία μας έχει ανάγει το αδυνάτισμα σε ύψιστη αξία. Τα ΜΜΕ, οι influencers, οι ίδιες οι φαρμακοβιομηχανίες καλλιεργούν την ιδέα ότι υπάρχει μια ένεση που μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που πολλοί είναι έτοιμοι να ρισκάρουν με σκευάσματα που δεν έχουν περάσει καμία δοκιμή. 

Η κατάσταση θυμίζει λίγο την Ελλάδα των συμπληρωμάτων: πόσες φορές δεν έχει γίνει λόγος για σκευάσματα αδυνατίσματος που αποδείχθηκαν επικίνδυνα, γεμάτα απαγορευμένες ουσίες; Το ίδιο φαινόμενο, απλώς σε πιο “high tech” μορφή, ζούμε σήμερα με τα αντίγραφα του Ozempic. 

Το πιο ειρωνικό; Οι ίδιες οι φθηνές εκδοχές πιέζουν τους κολοσσούς να κατεβάσουν τις τιμές. «Οι χαμηλές τιμές των compounded φαρμάκων ουσιαστικά οδηγούν στη μείωση των τιμών των επίσημα εγκεκριμένων» παραδέχονται αναλυτές. Έτσι ο παράνομος ή γκρίζος ανταγωνισμός λειτουργεί σαν ανεπίσημη ρύθμιση της αγοράς. 

Στην Ευρώπη, όπου τα φάρμακα συχνά αποζημιώνονται από τα ασφαλιστικά ταμεία η πίεση δεν είναι τόσο άμεση στον καταναλωτή όσο στις ΗΠΑ. Όμως και εδώ τα ταμεία έχουν όρια. Η Ελλάδα ήδη παλεύει με τις δαπάνες υγείας. Αν η semaglutide συνταγογραφείται μαζικά για απώλεια βάρους, ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό; Το κράτος ή ο ασθενής; 

Όλη αυτή η ιστορία μας φέρνει μπροστά και σε ένα ηθικό δίλημμα. Από τη μια πλευρά, υπάρχουν άνθρωποι με σοβαρή παχυσαρκία, με προβλήματα υγείας που χρειάζονται πραγματικά αυτά τα φάρμακα. Από την άλλη, υπάρχει μια τεράστια βιομηχανία δίαιτας που τα πουλάει σαν lifestyle προϊόν, δημιουργώντας ελλείψεις για όσους τα έχουν ανάγκη. 

Στην Ελλάδα ήδη παρατηρείται το φαινόμενο: διαβητικοί που δυσκολεύονται να βρουν Ozempic γιατί συνταγογραφείται αφειδώς για απώλεια βάρους. Είναι δίκαιο; Είναι βιώσιμο; 

Κάποια στιγμή οι πατέντες θα λήξουν το 2031 για τη Novo Nordisk, το 2036 για την Eli Lilly και τα γενόσημα θα γεμίσουν την αγορά. Μέχρι τότε όμως θα συνεχίσουμε να ζούμε με αυτό το περίεργο τοπίο: επίσημα πανάκριβα φάρμακα, “γκρίζα” αντίγραφα, διαδικτυακές αγορές, ασθενείς που μπερδεύονται και συχνά κινδυνεύουν. 

Η υπόθεση Ozempic αποτελεί ένα ενδεικτικό παράδειγμα: δείχνει τα κενά των συστημάτων υγείας μας, την ανισότητα στην πρόσβαση, αλλά και την απελπισία μας να βρούμε γρήγορες λύσεις. Είτε στην Αμερική είτε στην Ελλάδα, η ιστορία είναι ίδια: όταν το φάρμακο που υπόσχεται “θαύματα” είναι πανάκριβο ή δυσεύρετο πάντα θα βρεθεί κάποιος να πουλήσει ένα “αντίγραφο”. 

Το ερώτημα είναι αν εμείς ως κοινωνία θα συνεχίσουμε να το δεχόμαστε ή αν θα απαιτήσουμε κάτι καλύτερο: ασφάλεια, διαφάνεια, πρόσβαση για όλους, γιατί πίσω από τα αντίγραφα δεν κρύβεται μόνο μια αγορά, αλλά η ίδια η αξία που δίνουμε στην υγεία μας. 

*Με στοιχεία από Business Insider.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.