Όταν έρθει η ώρα και σας καλέσει… ο Χάρος, πιστεύετε ότι θα είναι χειμώνας; Ή μήπως καλοκαίρι;

Λέτε να τα «τινάξετε» σε έναν ανοιξιάτικο μήνα ή ένας φθινοπωρινός μήνας θα αποβεί… μοιραίος για εσάς;

Υπάρχει όμως όντως ένα τέτοιο πράγμα όπως «ο πιο θανατηφόρος μήνας ενός έτους»; Ναι, υπάρχει.

Θα περίμενε κανείς ότι μια έρευνα για το θέμα αυτό θα ξεκινούσε από τον T.S. Eliot, ο οποίος αποκάλεσε τον Απρίλιο «τον πιο σκληρό μήνα».

Υπάρχει ωστόσο μια θεωρία που υποστηρίζει ότι φαίνεται να υπάρχουν αισθητά περισσότεροι θάνατοι διασημοτήτων, αναγγελίες θανάτου και θάνατοι μελών της οικογένειας και φίλων μας κατά τους χειμερινούς μήνες, ήτοι τον Νοέμβριο, τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο.

Ισχύει κάτι τέτοιο; Ο «στρατηγός χειμώνας» που θέρισε τον Χίτλερ το 1942 να θερίζει και όλους εμάς τους υπόλοιπους;

Σύμφωνα με τα δεδομένα του πληθυσμού των ΗΠΑ (που είναι ένα αρκετά μεγάλο δείγμα) κατά μέσο όρο, ο Ιανουάριος είναι ο πιο θανατηφόρος μήνας της Αμερικής.

Αυτά προκύπτουν σύμφωνα με την ανάλυση των στατιστικών δεδομένων για 66,8 εκατομμύρια θανάτους που φτάνουν μέχρι το 1999 και συλλέχθηκαν από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.

Οι επόμενοι πιο… θανατηφόροι μήνες είναι ο Φεβρουάριος και ο Μάρτιος, ενώ ο Δεκέμβριος κατατάσσεται στην τέταρτη θέση.

Οι εποχιακές διακυμάνσεις είναι σημαντικές. Περίπου 20% περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν στις ΗΠΑ τον Ιανουάριο από ό,τι τον Αύγουστο, ο οποίος είναι ο λιγότερο θανατηφόρος μήνας.

Ο δημογράφος Roland Rau έγραψε τη διατριβή του για τους εποχικούς θανάτους και παραμένει εξαιρετικά διερευνητικός με το θέμα αυτό μέχρι και σήμερα.

Ο Rau εξήγησε ότι το μοτίβο του χειμερινού θανάτου δεν αναδύεται πραγματικά μέχρι να φτάσουμε στη μέση ηλικία (μας), όταν «είμαστε λιγότερο ικανοί να αντέξουμε τις αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες.Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι το σώμα σας δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει καλά τις χαμηλές θερμοκρασίες».

Που σημαίνει ότι από τα 40 χρόνια μας και μετά, όντως υποκείμεθα όλοι μας σε έναν πιθανό θάνατο κατά τους χειμερινούς μήνες περισσότερο από τους θερινούς.

Είπε επίσης ότι οι έρευνες έχουν δείξει ότι οι εποχιακές – χειμερινές – αρρώστιες οδηγούν σε μερικές από τις μεγαλύτερες αιτίες θανάτου στην Αμερική: καρδιακές παθήσεις και λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.

Άλλοι σημαντικοί «δολοφόνοι», όπως ο καρκίνος και τα ατυχήματα, δεν παρουσιάζουν τις ίδιες μεγάλες διακυμάνσεις των ψυχρών μηνών, δίνοντάς μας κάποιες ενδείξεις για τις φυσικές δυνάμεις που δρουν.

«Οι χειμώνες είναι πιο θανατηφόροι επειδή το κρύο αλλάζει το σώμα μας», σύμφωνα με μια έρευνα του 2017 από τους Simon Stewart, Ashley Keates και Adele Redfern, του Καθολικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας, και τον John McMurray του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης.

Καθώς οι θερμοκρασίες πέφτουν, τα αιμοφόρα αγγεία μας συστέλλονται. Η καρδιά μας εργάζεται σκληρότερα, οι καρδιακοί μας παλμοί και η αρτηριακή μας πίεση αυξάνονται και οι θρόμβοι γίνονται πιο πιθανοί. Αν λοιπόν κινδυνεύετε ήδη από καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο, είναι πιο πιθανό να σας χτυπήσει το χειμώνα.

Η τάση μας να καθόμαστε σε κλειστούς χώρους όταν χτυπάει ο χειμώνας επιτείνει τον κίνδυνο. Προσθέστε την ανάγκη για σύντομες περιόδους έντονης άσκησης στο κρύο – οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι δραστηριότητες όπως το φτυάρισμα του χιονιού μπορούν να προκαλέσουν καρδιακές προσβολές και άλλα καρδιακά προβλήματα, για παράδειγμα – και ο χειμώνας μπορεί να αποβεί μοιραίος για κάποιους.

Το κρύο αποδυναμώνει επίσης την άμυνά μας απέναντι στη γρίπη, την πνευμονία, την οξεία βρογχίτιδα και άλλες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η γρίπη και οι υπόλοιπες λοιμώξεις μπορούν να επιταχύνουν τη σκλήρυνση των αρτηριών σας και να αυξήσουν ακόμη και τον βραχυπρόθεσμο κίνδυνο καρδιακής νόσου και εγκεφαλικού επεισοδίου.

«Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι το κρυολόγημα και η γρίπη σάς αφήνουν ευάλωτους σε ένα οξύ συμβάν, πιθανώς προκαλώντας φλεγμονή, η οποία μπορεί να σημαίνει ότι το αίμα μας γίνεται πιο “κολλώδες”, οδηγώντας σε έναν δυνητικά θανατηφόρο θρόμβο», δήλωσε ο Stewart.

Ο κοροναϊός δεν αποτελεί εξαίρεση στη σύνδεση αυτή. Ο Ιανουάριος παρέμεινε ο πιο θανατηφόρος μήνας στην εποχή της πανδημίας, αλλά ο Δεκέμβριος και ο Νοέμβριος έγιναν επίσης πιο θανατηφόροι, ανεβαίνοντας στη δεύτερη και τέταρτη θέση αντίστοιχα.

Τι γίνεται με τις αυτοκτονίες;

Ο Rau σημειώνει ότι ενώ η κατάθλιψη συχνά συνδέεται με τους μακριούς, γκρίζους και βαρείς χειμώνες, οι αυτοκτονίες δεν κορυφώνονται στην πραγματικότητα το χειμώνα. Οι αυτοκτονίες στις ΗΠΑ είναι στην πραγματικότητα υψηλότερες κατά μέσο όρο τον Αύγουστο.

Ποιος είναι ο πιο θανατηφόρος μήνας στην Ευρώπη;

Αν λοιπόν η κορύφωση των θανάτων αυτών συνδέεται με το κρύο και το σκοτάδι, δεν θα έπρεπε αυτό να σημαίνει ότι ο χειμώνας γίνεται πιο θανατηφόρος όσο πηγαίνουμε πιο βόρεια; Και δεν θα έπρεπε να σημαίνει ότι η καμπύλη θανάτου αντιστρέφεται εντελώς στο νότιο ημισφαίριο;

Εύλογα πάντως, ο πιο θανατηφόρος μήνας στην Αυστραλία, τη μικρότερη ήπειρο της Γης, είναι όντως ο Αύγουστος, ενώ ο λιγότερο θανατηφόρος είναι ο (θερμός στο νότιο ημισφαίριο) Ιανουάριος, σύμφωνα με τα προ της πανδημίας στοιχεία της Αυστραλιανής Στατιστικής Υπηρεσίας.

Ο Rau λέει πάντως ότι υπάρχει ένα αντιφατικό μοτίβο που είναι ακόμη πιο έντονο σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες.

Π.χ., η Ισλανδία και η Ρωσία παρουσιάζουν μικρές θανατηφόρες κορυφώσεις το χειμώνα, σύμφωνα με την εξαιρετική στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ οι χειμερινοί θάνατοι πραγματικά… εκτοξεύονται στην Πορτογαλία και την Ισπανία, το είδος των τόπων όπου οι Βορειοευρωπαίοι πηγαίνουν για να ξεφύγουν από τον… πραγματικό βορειοευρωπαϊκό χειμώνα.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Ο Rau ισχυρίζεται σθεναρά ότι είναι θέμα κουλτούρας και προσαρμογής στις κλιματικές συνθήκες.

Εξάλλου, το σώμα μας δεν ενδιαφέρεται για τη θερμοκρασία που επικρατεί έξω από τα ρούχα σου. «Στις περιοχές με πιο κρύους χειμώνες, οι άνθρωποι είναι καλύτερα ντυμένοι για τον κρύο καιρό. Φορούν περισσότερα ρούχα και περνούν λιγότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους», επισημαίνει εμφατικά, προσθέτοντας:

«Όταν ζεις σε ένα πιο ήπιο κλίμα, είναι λιγότερο πιθανό να προσαρμοστείς μέσω συμπεριφορών και κουλτούρας στις ακραίες καιρικές συνθήκες. Ο πιο κρύος καιρός αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση για το σώμα, ειδικά όταν δεν έχεις τα κατάλληλα ρούχα και τη σωστή στέγαση και προστασία».

Φυσικά, το σώμα και ο πολιτισμός μας προσαρμόστηκαν σε ένα κλιματικό πρότυπο που κάθε χρόνο γίνεται λιγότερο… αναμενόμενο άρα και σχετικό. Το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο που έχουμε ρίξει στην ατμόσφαιρα προκαλούν ήδη θερμότερους χειμώνες και λιγότερο προβλέψιμα ακραία καιρικά φαινόμενα, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις με κόπο κερδισμένες ψυχοσωματικές μας άμυνες.

Καθώς συμβαίνει η κλιματική αλλαγή, οι μακροπρόθεσμες προσαρμογές μας στις μη-προβλέψιμες καιρικές εποχές είναι πιθανό να μην είναι πλέον αρκετές, καταλήγουν με νόημα οι επιστήμονες.

«Adapt or die», θα προσέθετε και ο ίδιος ο Κάρολος Δαρβίνος, αν ζούσε σήμερα…