Τις κοσμικές κυρίες του 18ου αιώνα τις έχουμε στον νου μας ως ματαιόδοξες, ίσως και ανόητες γυναίκες που δηλητηριάστηκαν από το μακιγιάζ τους από λευκό μόλυβδο. Λέγεται μάλιστα πως η κόμισσα του Κόβεντρι Μαρία Γκάνινγκ -μια οικοδέσποινα των κοσμικών που φημίζεται για την ομορφιά της- αρνήθηκε να σταματήσει να φοράει βάση μακιγιάζ που περιείχε λευκό μόλυβδο, ακόμη και στο νεκροκρέβατο.

Γιατί οι γυναίκες εκείνης της εποχής επέλεγαν εν γνώσει τους να φορούν μακιγιάζ που τις σκότωνε; Άξιζε να πεθάνει κανείς για την ομορφιά; Ή μήπως τελικά δεν έφταιγε καν το μακιγιάζ;

Η Φιόνα ΜακΝιλ, καθηγήτρια Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο McMaster, μελετά τη δηλητηρίαση από μόλυβδο εδώ και τρεις δεκαετίες εστιάζοντας κυρίως στην έκθεση των γυναικών στο στοιχείο αυτό. Η έρευνά της αποκαλύπτει τα εξής:

• Οι γυναίκες μεταβολίζουν τον μόλυβδο διαφορετικά από τους άντρες
• Όσες εκτίθενται στον μόλυβδο ως παιδιά έχουν αυξημένα επίπεδα μολύβδου στο αίμα ακόμα και 20 χρόνια αργότερα
• Οι γυναίκες που εκτίθενται σε μόλυβδο διατρέχουν κίνδυνο υπέρτασης και πρώιμης εμμηνόπαυσης.

Παρά τις φήμες και τις εντυπώσεις, από τη μελέτη της ΜακΝιλ δεν προέκυψε τίποτα σχετικό με δηλητηριάσεις. «Τις ιστορίες για δηλητηρίαση από μακιγιάζ με λευκό μόλυβδο δεν μπορούσα καθόλου να τις καταλάβω, έτσι πριν από δύο χρόνια αποφάσισα να αρχίσω να μελετώ αυτά τα καλλυντικά» γράφει η ίδια στο δίκτυο συνεργασίας δημοσιογράφων-ακαδημαϊκών The Conversation. Έκατσε λοιπόν κάτω με τους συνεργάτες της κι έπιασαν δουλειά.

Ιστορικές τεχνικές

«Η ερευνητική μου ομάδα φτιάχνει μακιγιάζ από λευκό μόλυβδο, από συνταγές που χρονολογούνται από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα. Αν δείτε τα προϊόντα μακιγιάζ που πωλούνται στα πολυκαταστήματα, θα δείτε ότι αναγράφουν πάνω ότι το προϊόν ‘’θα σας φωτίσει’’, ‘’θα σας δώσει λάμψει’’, ”θα κάνει το δέρμα σας φωτεινό’’. Θα δείτε επίσης προϊόντα που υπόσχονται να μειώσουν τη γυαλάδα ή να θολώσουν τις ατέλειες. Αυτά τα μοντέρνα προϊόντα αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο το φως αντανακλάται στο δέρμα, κάτι που θεωρείται πως ενισχύει την ομορφιά», αρχίζει να μας εξηγεί η επιστήμονας.

Αυτό που ήθελαν η ίδια και οι ερευνητές της να διαπιστώσουν ήταν το αν το μακιγιάζ από λευκό μόλυβδο έχει κάποιες από αυτές τις ιδιότητες, ως εκ τούτου μελέτησαν το χρώμα και το πόσο φως ανακλάται από το μακιγιάζ χρησιμοποιώντας ένα οπτικό φασματόμετρο.

Το πιο εκπληκτικό τους εύρημα ήταν ότι το μακιγιάζ από λευκό μόλυβδο μπορεί να φαίνεται αρκετά όμορφο και φυσικό. Δεν μοιάζει καθόλου με τη φωτεινή λευκή μάσκα που έχουμε δει να απεικονίζεται στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη· αντιθέτως το αποτέλεσμα είναι σε γενικές γραμμές πολύ πιο διακριτικό και εκλεπτυσμένο. Μάλιστα, το μακιγιάζ αυτό συνήθως δεν αλλάζει καθόλου το χρώμα του δέρματος όταν αυτό είναι σχετικά ανοιχτό και χλωμό.

Το οξείδιο του τιτανίου είναι το σύγχρονο υποκατάστατο του λευκού μολύβδου. Όταν οι ερευνητές χρησιμοποίησαν οξείδιο του τιτανίου στις συνταγές μακιγιάζ, η αλλαγή χρώματος ήταν δραματική. Υπήρχε μια στροφή προς το μπλε και το μακιγιάζ φαινόταν εκπληκτικά λευκό. Οι ηθοποιοί που φορούν σκευάσματα μακιγιάζ από παλιές συνταγές λευκού μολύβδου με υποκατάστατο τιτανίου, στην πραγματικότητα φορούν λάθος χρώμα.

Αλλαγές στο χρώμα

Η ΜακΝιλ και η ομάδα της δοκίμασαν διαφορετικές συνταγές από την ιστορία, προκειμένου να δουν πώς επηρεάζεται το χρώμα κάθε φορά. Κάποια συνταγή δεν έκανε καμία μετρήσιμη αλλαγή στο χρώμα, την ώρα που κάποια άλλη μετέβαλε ελαφρώς τους κίτρινους τόνους. Η προσθήκη κίτρινου τόνου στο χλωμό δέρμα το κάνει πιο ελκυστικό, λόγω της σύνδεσής του με την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Ένα τρίτο μείγμα μακιγιάζ μείωσε την ερυθρότητα στο δέρμα, κάτι που πολλές φορές επιδιώκουμε με το σημερινό μας μακιγιάζ.

Όλα τα μακιγιάζ από λευκό μόλυβδο που δοκιμάστηκαν αύξησαν την ποσότητα το φωτός που αντανακλούσε το δέρμα -αυτό δηλαδή που ονομάζουμε ανακλαστικότητα. Το δέρμα γίνεται λιγότερο ανακλαστικό καθώς οι γυναίκες γερνούν, ενώ το πιο ανακλαστικό δέρμα συνδέεται με μια νεανική επιδερμίδα.

«Οι συνταγές που αναδημιουργούμε στο εργαστήριό μας δημιουργούν μια απαλή εμφάνιση που θολώνει τις ρυτίδες και τις κηλίδες ή την όψη μιας νεανικής, δροσερής επιδερμίδας» εξηγεί η ερευνήτρια στο The Conversation.

Το άσχημο τίμημα της ομορφιάς

Πάντως, η ομορφιά έρχεται με μια άσχημη πλευρά: το ότι εγκωμιάζουμε το λευκό δέρμα.

Ιστορικοί, ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι έχουν μελετήσει εδώ και καιρό τη λεύκανση του δέρματος και τους λόγους που οι άνθρωποι μπορεί να επιλέξουν να το κάνουν. Η επιστήμη μάς δείχνει ότι το μακιγιάζ από λευκό μόλυβδο θα μπορούσε να το πετύχει αυτό με διακριτικό τρόπο, κάτι σαν το σημερινό no-makeup makeup.

Την ίδια ώρα οι ερευνητές εστίασαν και στο επίμαχο ερώτημα: επιτρέπουν κάποιες συνθέσεις μακιγιάζ την απορρόφηση μολύβδου από το δέρμα, οδηγώντας στη δηλητηρίαση;

Ο λευκός μόλυβδος δεν μπορεί να απορροφηθεί εύκολα από το δέρμα, είναι τοξικός μόνο εάν καταναλωθεί ή εισπνευστεί. Ωστόσο, εάν οι συνθέσεις του μακιγιάζ άλλαζαν τη μορφή του μολύβδου ή μαλάκωναν την εξωτερική στιβάδα του δέρματος, ένα μέρος του μολύβδου θα μπορούσε να περάσει. Αυτό θα καθιστούσε ορισμένες συνθέσεις μακιγιάζ πιο δηλητηριώδεις.

Η έρευνα κατέδειξε κάποιες διαφορές στην απορρόφηση του δέρματος, που σημαίνει ότι ορισμένες συνταγές ήταν πιο τοξικές από άλλες. Είναι πιθανό κάποιες να δημιουργούσαν ένα μικρό, διαχειρίσιμο πρόβλημα. Άλλες, που έκαναν τις νεαρές γυναίκες θανάσιμα άρρωστες, ήταν πιθανώς τόσο δηλητηριώδεις επειδή ο μόλυβδος απορροφήθηκε από το δέρμα.

«Μέχρι στιγμής η έρευνά μας υποδηλώνει ότι οι περισσότερες συνταγές μακιγιάζ με λευκό μόλυβδο πιθανότατα δεν σκότωσαν τις κοσμικές κυρίες του 18ου αιώνα μέσω τις απορρόφησης από το δέρμα. Ωστόσο μερικές συνταγές ήταν πιο τοξικές από άλλες» συνοψίζει η ΜακΝιλ.

«Το πιο τοξικό μείγμα που έχουμε παρατηρήσει μέχρι στιγμής είναι το πολύ απλό σκεύασμα που λέγεται ότι χρησιμοποίησε η βασίλισσα Ελισάβετ Α’ της Αγγλίας: ένα μείγμα από λευκό μόλυβδο και ξύδι. Αυτό το μείγμα πέρασε μόλυβδο από το δέρμα σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες σε σχέση με άλλες συνταγές. Αυτό εγείρει το ερώτημα εάν αξίζει να επανεξετάσουμε εάν ορισμένα από τα προβλήματα υγείας της Ελισάβετ Α’ οφείλονταν ή επιδεινώθηκαν εξαιτίας της δηλητηρίασης από μόλυβδο.