Ο πόνος είναι μια από τις πιο αρχέγονες γλώσσες του σώματος. Μας κρούει τον κώδωνα, μας τραβά από το μανίκι, μας προειδοποιεί: κάτι δεν πάει καλά. Είναι το καμπανάκι που μας υποχρεώνει να στρέψουμε την προσοχή μας μέσα, να δούμε τι δεν αντέχει, τι σπάει, τι χρειάζεται φροντίδα, ωστόσο υπάρχει μια στιγμή όπου αυτό το καμπανάκι παύει να σημαίνει κίνδυνο και μετατρέπεται σε έναν αδιάκοπο, κουραστικό συναγερμό που χτυπάει χωρίς λόγο. Τότε μιλάμε για χρόνιο πόνο. 

Ο χρόνιος πόνος δεν είναι απλώς μια ενόχληση. Είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωής που εγκαθίσταται μέσα στο σώμα και στη σκέψη. Σαν έναν απρόσκλητο συγκάτοικο που δεν φεύγει ποτέ, απαιτεί χώρο, ρυθμίζει την καθημερινότητα, σκιάζει τις πιο φωτεινές στιγμές. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες επιστημονικές έρευνες πόνος που επιμένει για περισσότερο από τρεις μήνες πέρα από τον φυσικό χρόνο επούλωσης των ιστών θεωρείται χρόνιος. Σαν ένας χαλασμένος συναγερμός φωτιάς που ουρλιάζει για πυρκαγιά, ενώ δεν υπάρχει ούτε καπνός. 

Εδώ έρχεται μια νέα προσέγγιση που δεν μοιάζει με τις παραδοσιακές: η θεραπεία επανακατεργασίας του πόνου (Pain Reprocessing Therapy – PRT). Πρόκειται για μια καινούργια μέθοδο που κοιτάζει τον πόνο όχι σαν αμετάβλητη καταδίκη, αλλά σαν ένα εσφαλμένο μήνυμα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Όχι, δεν σημαίνει ότι “ο πόνος είναι στο μυαλό σου”. Σημαίνει ότι ο εγκέφαλος μέσα από επαναλαμβανόμενα μονοπάτια φόβου και άγχους μαθαίνει να παράγει ένα σήμα κινδύνου ακόμα και χωρίς τραυματισμό. 

Η λογική είναι απλή αλλά επαναστατική: αν το σώμα δεν κινδυνεύει, τότε ο πόνος, όσο πραγματικός κι αν είναι δε χρειάζεται να μας τρομάζει. Εκεί αρχίζει η μεγάλη δουλειά της PRT. Ο εσωτερικός διάλογος του ασθενούς αλλάζει ριζικά. Από το αγωνιώδες «Θεέ μου, κάτι συμβαίνει, θα ξαναρρωστήσω, δεν είμαι ασφαλής» μετατρέπεται σε «Ξέρω ότι αυτός ο πόνος δεν είναι επικίνδυνος. Με πονάει, αλλά το σώμα μου είναι ασφαλές». 

Μπορεί να ακούγεται απλό, αλλά χρειάζεται γνώση, εκπαίδευση και εξάσκηση για να διακρίνει κανείς πότε ο πόνος δείχνει αληθινό κίνδυνο και πότε είναι απλώς ένας σπασμένος συναγερμός. Εδώ η συνεργασία με γιατρούς, φυσιοθεραπευτές και ψυχοθεραπευτές είναι καθοριστική. Όσο πιο πολύ εξοικειώνεται ο ασθενής με το ίδιο του το σώμα, τόσο πιο ικανός γίνεται να ξεχωρίσει τα σήματα που απαιτούν δράση από εκείνα που δεν αποτελούν απειλή. 

Η PRT δεν περιορίζεται μόνο στη γνωστική κατανόηση. Ενσωματώνει τεχνικές σωματικές, πρακτικές που “μιλούν” απευθείας στο νευρικό σύστημα και το καθησυχάζουν. Χαλάρωση, ασκήσεις αναπνοής, ενσυνειδητότητα χρησιμοποιούνται ως εργαλεία που αποκαθιστούν την αίσθηση της ασφάλειας και σπάνε τον φαύλο κύκλο φόβου–πόνου–περισσότερου πόνου. 

Αλλά υπάρχει και μια άλλη διάσταση εξίσου σημαντική: ο δεσμός ανάμεσα στον πόνο, το στρες και τα συναισθήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι εξάρσεις χρόνιου πόνου συμπίπτουν με περιόδους έντασης, άγχους, θυμού ή απογοήτευσης. Οι ασθενείς συχνά ανακαλύπτουν ότι μετά από μια δύσκολη συνάντηση στη δουλειά, μια σύγκρουση στο σπίτι ή ακόμη και ένα βράδυ χωρίς ύπνο, ο πόνος φουντώνει. Η PRT διδάσκει πως να εντοπίζουμε αυτούς τους “συναισθηματικές αφετηρίες”, να τους αναγνωρίζουμε και να τους επεξεργαζόμαστε. 

Η ψυχοθεραπεία εδώ έχει τον πρώτο λόγο. Το να μιλήσει κανείς, να κατανοήσει, να βάλει όνομα στα συναισθήματά του είναι μια μορφή απελευθέρωσης. Όπως και το γράψιμο, το απλό κράτημα ημερολογίου. Όταν τα συναισθήματα περνούν από το σώμα στο χαρτί, χάνουν μέρος της δύναμης που ασκούν και κάπου εκεί, ο πόνος, αυτός ο ανελέητος σύντροφος αρχίζει να χαλαρώνει τη λαβή του. 

Δεν πρέπει να υποτιμούμε και την αξία της κοινωνικής σύνδεσης. Η PRT αναδεικνύει τη θεραπευτική δύναμη των σχέσεων. Τη σχέση ασθενούς θεραπευτή, αλλά και τη δυναμική των ομάδων στήριξης. Η αίσθηση ότι δεν είσαι μόνος, ότι κάποιος σε ακούει, ότι μοιράζεσαι την εμπειρία σου με άλλους που καταλαβαίνουν, είναι ανεκτίμητη. Σε έναν κόσμο που συχνά μας σπρώχνει στην απομόνωση, η συντροφικότητα γίνεται φάρμακο. 

Γι’ αυτό και η αναζήτηση μιας εξειδικευμένης κλινικής πόνου μπορεί να είναι καθοριστική. Σε μεγάλα νοσοκομεία ή κέντρα υγείας, ομάδες γιατρών, νοσηλευτών, ψυχολόγων και φυσιοθεραπευτών εργάζονται από κοινού για να αντιμετωπίσουν τον χρόνιο πόνο σφαιρικά και αν δεν υπάρχει κοντά σας τέτοια κλινική, η επικοινωνία με την πλησιέστερη ή με τον θεράποντα γιατρό μπορεί να ανοίξει πόρτες σε ειδικούς που εφαρμόζουν την PRT. 

Ιστορικά, ο χρόνιος πόνος υπήρξε μια σχεδόν αξεπέραστη πρόκληση για την ιατρική. Συσσωρευμένες δεκαετίες θεραπειών που πρόσφεραν ανακούφιση, αλλά σπάνια λύση. Σήμερα η Θεραπεία Επανακατεργασίας του Πόνου δείχνει έναν νέο δρόμο. Δεν υπόσχεται μαγικά αποτελέσματα, αλλά προσφέρει ελπίδα. Μία ελπίδα βασισμένη σε έρευνα, σε επιστημονική τεκμηρίωση και κυρίως σε μια διαφορετική ματιά: ότι ο πόνος δεν είναι πάντα ο εχθρός μας, αλλά ένα μήνυμα που μπορούμε να μάθουμε να αποκωδικοποιούμε σωστά. Ο χρόνιος πόνος μπορεί να μοιάζει με αλυσίδα, αλλά η γνώση και η κατανόηση μπορούν να γίνουν το κλειδί και η PRT ίσως είναι ένα από τα πιο υποσχόμενα κλειδιά της εποχής μας. 

*Mε στοιχεία από το Psychology Today.

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.