Η χρόνια οσφυαλγία δεν είναι απλώς μια σωματική ενόχληση. Είναι τρόπος ζωής. Είναι η αίσθηση ότι κάτι μέσα του δεν λειτουργεί πια όπως παλιά, ότι το σώμα αντιδρά στην ίδια του την ύπαρξη. 

Για δεκαετίες η προσέγγιση στην αντιμετώπιση αυτής της κοινής μορφής πόνου ήταν σχεδόν “μηχανιστική”: παυσίπονα, φυσικοθεραπείες, μασάζ, ενίοτε και χειρουργικές επεμβάσεις. Λίγη ανακούφιση εδώ, μια μικρή βελτίωση εκεί, τίποτα όμως που να αλλάζει ουσιαστικά τη ρίζα του προβλήματος κι όμως η λύση φαίνεται πως κρυβόταν κάπου αλλού: στον τρόπο που σκέφτεται, κινείται και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα στον πόνο. 

Μια νέα ερευνητική προσέγγιση από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας έρχεται να ανατρέψει τις σταθερές. Η γνωσιακή λειτουργική θεραπεία (CFT – Cognitive Functional Therapy) δεν υπόσχεται θαύματα. Υπόσχεται κάτι βαθύτερο: μια αλλαγή στην εσωτερική του στάση απέναντι στον πόνο και αυτή η αλλαγή φαίνεται πως έχει διάρκεια. Όχι για μία εβδομάδα, όχι για ένα εξάμηνο, αλλά για τουλάχιστον τρία ολόκληρα χρόνια. 

Μόλις οκτώ συνεδρίες, εξατομικευμένες και εμπνευσμένες από τις αρχές της ψυχοθεραπείας και της φυσιοθεραπείας, αρκούν σύμφωνα με τη μελέτη για να τριπλασιαστεί η μείωση του πόνου και της αναπηρίας σε σχέση με την παραδοσιακή θεραπευτική προσέγγιση κι αυτό σε ανθρώπους που επί χρόνια περιφέρονταν από γιατρό σε γιατρό, από θεραπεία σε θεραπεία, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σε ανθρώπους δηλαδή που είχαν χαρακτηριστεί σχεδόν “ανθεκτικοί” στη θεραπεία. 

Η CFT δεν προτείνει μια φόρμουλα. Δεν δίνει ασκήσεις στον αέρα. Αντίθετα, ψάχνει βαθιά. Οι φυσιοθεραπευτές που την εφαρμόζουν εκπαιδευμένοι ειδικά για το είδος αυτό παρατηρούν πως στέκεται, πως σκέφτεται, πως αντιδρά συναισθηματικά. Αναλύουν τη σχέση του με τον πόνο και με απλές πρακτικές παρεμβάσεις του διδάσκουν να βλέπει αλλιώς το σώμα του. Όχι ως εχθρό ή ως περιορισμό, αλλά ως σύμμαχο που χρειάζεται φροντίδα, κίνηση και κατανόηση. 

«Πολλοί ασθενείς με χρόνιο πόνο φοβούνται να χρησιμοποιήσουν το σώμα τους», εξηγεί ο Γιαν Χάρτβιγκσεν, επικεφαλής της μελέτης. Δεν είναι τρελοί κι ο πόνος τους δεν είναι στο μυαλό τους. Όμως, συμπεριφορές, πεποιθήσεις και νευρικό σύστημα έχουν εθιστεί σε έναν τρόπο ύπαρξης μέσα στον πόνο κι εκεί ακριβώς παρεμβαίνει η θεραπεία: χτίζοντας μια θεραπευτική σχέση, επαναπρογραμματίζοντας αντιδράσεις και αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη του ανθρώπου στο ίδιο του το σώμα. 

Η έρευνα που ξεκίνησε το 2023 με 492 άτομα με χρόνιο πόνο στη μέση συνέκρινε όσους συνέχισαν την παραδοσιακή φροντίδα τους (φάρμακα, μασάζ, φυσικοθεραπείες) με όσους συμμετείχαν στο πρόγραμμα CFT. Το αποτέλεσμα μετά από ένα χρόνο ήταν εντυπωσιακό: οι συμμετέχοντες στην CFT παρουσίασαν τριπλάσια βελτίωση σε σχέση με την ομάδα ελέγχου, αλλά το πραγματικό βάθος της ανακάλυψης ήρθε με την τριετία: οι 312 που επανεξετάστηκαν εξακολουθούσαν να εμφανίζουν σημαντική και διατηρήσιμη μείωση του πόνου και της αναπηρίας. Μάλιστα τρεις φορές περισσότεροι από την ομάδα CFT είχαν πλέον τόσο χαμηλές βαθμολογίες αναπηρίας, ώστε ο πόνος τους δεν θεωρείται λειτουργικά περιοριστικός. 

Ίσως το πιο εντυπωσιακό κομμάτι της ιστορίας είναι το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες μπορούσαν μετά τον πρώτο χρόνο να αναζητήσουν επιπλέον φροντίδα κι όμως η διαφορά παρέμενε. Το αποτέλεσμα της θεραπείας δεν ήταν ευκαιριακό, ούτε συνδεδεμένο αποκλειστικά με την πειθαρχία ή τη στήριξη του προγράμματος. Είχε πια ριζώσει. Είχε περάσει από το στάδιο της παρέμβασης στο στάδιο της ενσωμάτωσης. 

Ο άνθρωπος λένε είναι φτιαγμένος για να κινείται, αλλά η σύγχρονη ζωή τον έχει ακινητοποιήσει. Τον έχει γεμίσει καθίσματα, πίεση, φόβο, άγχη και παυσίπονα. Δεν του έχει μάθει να ακούει το σώμα του, να το κατανοεί, να το φροντίζει κιόμως δε χρειάζεται πάντα φάρμακο για να σπάσει τον φαύλο κύκλο του πόνου. Χρειάζεται αλλαγή. Μια άλλη οπτική. Έναν καθρέφτη που να τον κάνει να δει τον εαυτό του αλλιώς. 

Η CFT δεν υπόσχεται θαύματα. Υπόσχεται κάτι πιο ριζικό: επαφή με την εσωτερική του δύναμη. Μια πορεία συμφιλίωσης με το σώμα του και κυρίως, με την ίδια του την ψυχή, γιατί καμιά μέση δεν πονάει μόνη της. Κουβαλάει βάρη που δεν φαίνονται. Κουβαλάει σιωπές που ποτέ δεν ειπώθηκαν. Κουβαλάει ένα δεν μπορώ που ζητά να γίνει μπορώ. 

Ο μεγάλος στόχος είναι ένας, η ανάκτηση της ελευθερίας του. Η επιστροφή σε μια καθημερινότητα όπου ο πόνος δεν τον ορίζει. Όπου το σώμα δεν είναι φόβος, αλλά σπίτι. Όπου η κίνηση δεν είναι μαρτύριο, αλλά ανάσα. Όπου μπορεί ξανά να περπατήσει, να σταθεί, να αγκαλιάσει και να ζήσει ποιοτικά. 

*Με στοιχεία από το New Scientist 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.