Τα ονόματά τους πολλές φορές είναι άγνωστα, αλλά ο πόνος τους είναι παρόλα αυτά εμφανής. Ένας χρήστης στο Reddit, έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης, ανέφερε ότι ήταν «πολύ κοντά στο να γίνει απλώς ένας ακόμα νέος άνδρας που αυτοκτόνησε εξαιτίας της κατάθλιψης». Στην ιστοσελίδα του Menopause Mandate, μιας εκστρατείας για την εμμηνόπαυση, μια γυναίκα μιλά για τη θλίψη της «για τα χαμένα χρόνια όπου η αυτοκτονία φαινόταν η μόνη επιλογή». Και οι δύο περιέγραψαν κακή ψυχική υγεία που δεν ανταποκρινόταν στις συνήθεις θεραπείες και οι δύο τελικά βρήκαν την απάντησή τους εκεί που οι ψυχίατροι σπάνια κοιτάζουν, δηλαδή στα χαμηλά επίπεδα των σεξουαλικών τους ορμονών. 

Οι ψυχικές ασθένειες που αντιστέκονται στη θεραπεία επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων που παρακολουθούνται από γιατρούς για σοβαρή κατάθλιψη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Για μερικούς από αυτούς τους ασθενείς οι επιστήμονες πλέον συμφωνούν ότι συγκεκριμένη ορμονική ανεπάρκεια μπορεί να προκαλεί ανάλογες καταστάσεις. 

Από βιολογική άποψη, αυτή η σύνδεση ήταν κρυμμένη μπροστά στα μάτια μας. Οι σεξουαλικές ορμόνες οιστρογόνα, προγεστερόνη και τεστοστερόνη, οι οποίες παράγονται και από άνδρες και από γυναίκες είναι γνωστό ότι είναι ισχυροί ρυθμιστές της συμπεριφοράς, της διάθεσης και του άγχους. Πρωτεΐνες που είναι ευαίσθητες στα οιστρογόνα βρίσκονται διάσπαρτες σε πολλές σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου και δεδομένα έχουν δείξει ότι αυτή η ορμόνη μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργία και την ανάκληση μνήμης, τη λήψη αποφάσεων και την επίλυση προβλημάτων. Η προγεστερόνη και η τεστοστερόνη ασκούν καταπραϋντική επίδραση μέσω αλληλεπιδράσεων με την περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται συγκρότημα υποδοχέα GABA. Άλλες ορμόνες, όπως η κορτιζόλη που παράγεται από τα επινεφρίδια και εκείνες που παράγονται στον θυρεοειδή παίζουν επίσης ρόλο στη διάθεση και στη συμπεριφορά. 

Είναι, ωστόσο, τα στοιχεία από την ιατρική πρακτική που οδηγούν τώρα τους επιστήμονες να εξετάσουν πιο προσεκτικά τον ρόλο των ορμονών στην ψυχική υγεία. Τα δεδομένα από γυναίκες στην εμμηνόπαυση, ειδικά τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν δείξει ότι αυτές βρίσκουν ανακούφιση από τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους (και, συνεπώς, χρειάζονται λιγότερους αντικαταθλιπτικούς) λόγω της ορμονικής θεραπείας αντικατάστασης (HRT). Τα στοιχεία υποδεικνύουν έντονα ότι μια ευρύτερη ομάδα ανθρώπων και συγκεκριμένα οι μεσήλικες άνδρες και γυναίκες θα μπορούσαν ενδεχομένως να ωφεληθούν από παρόμοιες ορμονικές θεραπείες. 

Ας ξεκινήσουμε με τους άνδρες. Η Endocrine Society, μια επιστημονική ομάδα, αναφέρει ότι περίπου το 35% των ανδρών άνω των 45 ετών έχουν υπογοναδισμό, μια κατάσταση στην οποία οι όρχεις τους παράγουν ελάχιστη ή καθόλου τεστοστερόνη. Είναι πιο σπάνιο για όσους βρίσκονται στην ηλικία των 20-30 ετών. Οι άνδρες με χαμηλή τεστοστερόνη συχνά αναφέρουν συμπτώματα όπως κατάθλιψη, ευερεθιστότητα και γνωστική εξασθένηση. 

Παρόλο που η θεραπεία αντικατάστασης τεστοστερόνης (TRT) δεν περιλαμβάνεται στο κανονικό εργαλείο για τη θεραπεία της κατάθλιψης στους άνδρες, κάποια στοιχεία δείχνουν ότι μπορεί να είναι χρήσιμη. Στις ΗΠΑ η δημοτικότητα της TRT έχει αυξηθεί απότομα από το 2019, με πολλούς άνδρες με υπογοναδισμό να βρίσκουν την ψυχική τους υγεία πολύ βελτιωμένη μετά τη λήψη της.  

Οι γυναίκες στην περίοδο πριν από την εμμηνόπαυση, μια περίοδος γνωστή ως προεμμηνόπαυση είναι μια άλλη ομάδα που ενδέχεται να χάνει την ευκαιρία θεραπείας. Ορισμένες βιώνουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας. Πέρυσι, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Cardiff δημοσίευσαν μια ανάλυση χρησιμοποιώντας δεδομένα από το UK Biobank, έναν ερευνητικό οργανισμό, που αφορά σχεδόν 130.000 γυναίκες που είχαν περάσει την εμμηνόπαυση και δεν είχαν ιστορικό ψυχιατρικών διαταραχών. Κατά τη διάρκεια της προεμμηνόπαυσης, ο κίνδυνος σοβαρής κατάθλιψης και διπολικής διαταραχής αυξήθηκε κατά 30% και 112%, αντίστοιχα, σε σύγκριση με τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των ασθενειών κατά τα νεότερα αναπαραγωγικά τους χρόνια. 

Η Enone McKenzie, ψυχίατρος και σύμβουλος ειδικευμένη στην ορμονική υγεία των γυναικών στη Soke, μια κλινική στο Λονδίνο, παραθέτει συμπτώματα που μπορούν να βοηθήσουν στην αναγνώριση των διαταραχών διάθεσης που προκαλούνται από τις ορμόνες στη μέση ηλικία των γυναικών. Το άγχος, για παράδειγμα, συνήθως προκύπτει από μια συγκεκριμένη ανησυχία ή ψυχολογικό ερέθισμα. Αλλά οι γυναίκες πουχωρίς λόγο ξυπνούν με άγχος ή αισθάνονται αγχωμένες χωρίς ξεκάθαρη αιτία ενδέχεται να έχουν μια ορμονική κατάσταση. Επίσης περιγράφει τη «χαμογελαστή κατάθλιψη», όπου οι γυναίκες αισθάνονται καλά κάποιες μέρες και άλλες μέρες είναι καταθλιπτικές σε βαθμό αυτοκτονίας. 

Σημαντικοί αναπαραγωγικοί μεταβατικοί σταθμοί, όπως η περίοδος μετά τον τοκετό, η προεμμηνόπαυση και η ίδια η εμμηνόπαυση είναι επίσης στιγμές κατά τις οποίες οι γυναίκες είναι πιθανό να υποτροπιάσουν από ψυχιατρικές καταστάσεις από τις οποίες πίστευαν ότι είχαν αναρρώσει. Η Katie Marwick, ψυχίατρος στο NHS Lothian, στη Σκωτία λέει ότι οι γυναίκες μπορεί να φαίνονται απολύτως καλά, αλλά καθώς πλησιάζει η προεμμηνόπαυση να βιώνουν σοβαρά επεισόδια ασθένειας που επηρεάζουν τις σχέσεις και τις δουλειές τους. Επίσης κάποιες γυναίκες μπορεί επίσης να βιώσουν σοβαρές πτώσεις στην ψυχική τους υγεία κατά τη διάρκεια των μηνιαίων εμμηνορροϊκών κύκλων τους. 

Οι γιατροί και οι ψυχίατροι πρέπει επίσης να δώσουν περισσότερη προσοχή στην προσπάθειά τους να διαγνώσουν ψυχικές καταστάσεις, οι κλινικοί γιατροί συνήθως αξιολογούν τους ασθενείς τους για ψυχολογικούς, κοινωνικούς και παραγοντικούς παράγοντες. Οι ορμόνες σπάνια εξετάζονται προσεκτικά. 

Ενώ στους άνδρες ένα τεστ αίματος μπορεί εύκολα να προσδιορίσει τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, η μέτρηση των σεξουαλικών ορμονών στις γυναίκες είναι πολύ πιο δύσκολη, καθώς τα επίπεδά τους μπορεί έχουν ευρύτερες διακυμάνσεις από ημέρα σε ημέρα. Επομένως οι ερωτήσεις από τους γιατρούς που ερευνούν την ευαισθησία μιας γυναίκας στις αλλαγές των ορμονών, όπως το αν έχει υποστεί ψυχικές συνέπειες από τη χρήση ορμονικών αντισυλληπτικών μπορούν να είναι χρήσιμες. 

Αυτή η ευαισθησία, με τη σειρά της μπορεί να εξαρτάται από το πως λειτουργούν τα άλλα συστήματα του σώματος, όπως ο μεταβολισμός και η ανοσία. Ο ύπνος μπορεί να είναι επίσης ένας παράγοντας που συμβάλλει.  

Πόσες ψυχικές καταστάσεις επηρεάζονται από ορμονικούς παράγοντες είναι δύσκολο να το ξέρουμε, αλλά υπάρχει προφανώς αρκετό αποδεικτικό στοιχείο για να λάβουμε τις ορμόνες και την επίδρασή τους στο μυαλό πιο σοβαρά και για τα δύο φύλα. Η ορμονική θεραπεία αντικατάστασης (HRT) είχε για μεγάλο χρονικό διάστημα αντιμετωπιστεί με επιφυλακτικότητα λόγω υπερβολικών ανησυχιών για την ασφάλειά της.  

Η αποκατάστασή της υπήρξε ευεργετική για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση, τις οικογένειές τους και την κοινωνία γενικότερα. Η αποδοχή των ορμονών ως ενδεχόμενη θεραπεία για την ψυχική ασθένεια θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερες γυναίκες και άνδρες σε πολλές φάσεις της ζωής τους. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.