Η γυναικεία υγεία βρίσκεται σε κρίση. Σε πολλά μέρη του κόσμου οι λίστες αναμονής για γυναικολογικές εξετάσεις αυξάνονται ή έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ.
Ακόμη και όταν μια γυναίκα επισκεφθεί έναν ειδικό, έχουν καταγραφεί τρομερές αναφορές για αυτό που ο οργανισμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης ορίζει ως «γυναικολογική βία». Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο την εκτέλεση διαγνωστικών διαδικασιών χωρίς επαρκή έλεγχο του πόνου, αλλά και την έλλειψη συμπόνιας προς την ασθενή. Τέτοιες αναφορές είναι σοκαριστικές, αλλά ίσως δεν προκαλούν έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς πόσο λίγο έχουν εξελιχθεί ορισμένες πτυχές της γυναικείας ιατρικής εδώ και εκατοντάδες χρόνια – και η δυσάρεστη ιστορία που κουβαλούν.
Μόλις μια γυναίκα φτάσει στο ραντεβού της με τον/την γυναικολόγο, ένας κολποδιαστολέας είναι ο συνήθης τρόπος για να εξετάσει τι συμβαίνει στο εσωτερικό του σώματός της. Τα εργαλεία αυτά χρονολογούνται από την αρχαία Ρώμη. Αποτελούνται από δύο ή τρία μέρη τα οποία πρέπει να ανοίξουν μέσα στο σώμα για να δώσουν την καλύτερη δυνατή εικόνα στον γιατρό.
Ο κολποδιαστολέας είναι παραδοσιακά μεταλλικός, πράγμα που σημαίνει ότι είναι κρύος, εκτός αν έχει προθερμανθεί. Το ελπιδοφόρο είναι ότι πρόσφατα, μια ομάδα γυναικών σχεδιαστριών και μηχανικών ξεκίνησε να επεξεργάζεται έναν πρωτοποριακό σχεδιασμό. Το Yona έχει επιφάνεια σιλικόνης και πολύ λιγότερο απειλητική εμφάνιση. Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη στην υγειονομική περίθαλψη των γυναικών, δεδομένου ότι ο κολποδιαστολέας έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητος από τον δέκατο ένατο αιώνα.
Αλλά περισσότερο από τους μεταλλικούς θορύβους που κάνει και την κρύα υφή του, η παρεμβατικότητα του κολποδιαστολέα είναι αυτή που βρίσκεται στο επίκεντρο της αρκετά ανατριχιαστικής ιστορίας του. Πράγματι, πίσω στη Βρετανία του 19ου αιώνα, όταν τρεις νόμοι επιχείρησαν να εμποδίσουν τις σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες (επειδή θεωρούνταν ότι αυτές απειλούσαν την υγεία του στρατού και του ναυτικού της χώρας), κάθε γυναίκα που ήταν ύποπτη για σεξουαλική εργασία μπορούσε να σταλεί για βίαιη εξέταση με κολποδιαστολέα.
Η ακτιβίστρια Josephine Butler αποκαλούσε τις εξετάσεις αυτές «εξαναγκαστικό βιασμό». Ακόμη και μια υποψία ασθένειας σήμαινε ότι η γυναίκα θα κρατούνταν εξαναγκαστικά σε ένα ίδρυμα που ειδικευόταν στη θεραπεία σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών που ήταν γνωστό ως «νοσοκομείο με λουκέτο» – μέχρι να εξαφανιστούν τα συμπτώματα.
Ο μύθος της παρθενίας
Στο παρελθόν, όταν η παρθενία ήταν ακόμη σταθερά συνδεδεμένη με την ιδέα μιας μεμβράνης που ονομαζόταν παρθενικός υμένας, ο κολποδιαστολέας φάνταζε τρομακτικός επειδή θεωρούσαν ότι θα έσπαγε τον παρθενικό υμένα και θα έβαζε τέλος στην παρθενία. Αυτό θα έβλαπτε την «αγνότητα» μιας γυναίκας και θα την καταδίκαζε σε αγαμία.
Αν και τουλάχιστον στις δυτικές κοινωνίες αυτές οι ιδέες δεν είναι πλέον διαδεδομένες, οι υποθέσεις σχετικά με το ποιο μέγεθος του κολποδιαστολέα (ναι, υπάρχουν σε διαφορετικά μεγέθη) πρέπει να χρησιμοποιηθεί εξακολουθούν να αναφέρονται στα ιατρικά εγχειρίδια.
Η Sarah Walser, ειδικευόμενη γιατρός στο νοσοκομείο Johns Hopkins στις ΗΠΑ, σοκαρίστηκε όταν ανακάλυψε όταν κατά την εκπαίδευσή της ανακάλυψε ότι για τα μικρότερα μεγέθη χρησιμοποιούνταν οι ονομασίες «παρθενικός κολποδιαστολέας» και «εξαιρετικά παρθενικός διαστολέας». Όπως υποστηρίζει η Walser, αυτές οι ετικέτες υποθέτουν ότι «το μόνο σεξ που αναγνωρίζεται, είναι η ετεροκανονική διείσδυση πέους-κόλπου».
Ιατρικά εργαλεία.
Ο φόβος ότι θα σπάσει ο παρθενικός υμένας εξακολουθεί να εμποδίζει τα άτομα που έχουν κόλπο από σημαντικές γυναικολογικές εξετάσεις ρουτίνας, όπως το Τεστ Παπανικολάου για την ανίχνευση δυσπλασιών και προκαρκινικών καταστάσεων καθώς και για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Οι ιστότοποι συμβουλών υγείας προσπαθούν να καθησυχάσουν αυτούς τους φόβους. Όμως ο υμένας, ακόμη και όταν υπάρχει (ορισμένες γυναίκες γεννιούνται με πολύ λεπτό υμενικό ιστό ή ακόμα χωρίς καθόλου ιστό), ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς την ελαστικότητά τους.
Πράγματι, μια 19χρονη κοπέλα που νοσηλευόταν στο νοσοκομείο τη δεκαετία του 1880 επειδή δεν είχε καθόλου περίοδο, διαπιστώθηκε ότι είχε υμένα που ήταν τόσο εύκαμπτος ώστε «ένας μεσαίου μεγέθους κολποδιαστολέας εισήχθη επανειλημμένα, για σκοπούς διερεύνησης, χωρίς να επηρεαστεί στο παραμικρό η ακεραιότητά του».
Πρόκειται για μια ανησυχητική ιστορία, διότι η χρήση της λέξης «επανειλημμένα» υποδηλώνει ότι αυτή η νεαρή γυναίκα μπορεί να εξετάστηκε ξανά και ξανά ώστε να εντοπιστεί το πρόβλημα. Ωστόσο, ακόμη και εκείνη την εποχή, ήταν γνωστό ότι ο κολποδιατολέας μπορεί να προκαλέσει πόνο με το να πιέζει τα τοιχώματα του κόλπου, κάτι που ισχύει ακόμη και σήμερα.
Επεμβατικό και επώδυνο
Πίσω στον πέμπτο αιώνα, στο βιβλίο του «Η πολιτεία του Θεού», ο σημαντικός θεολόγος Άγιος Αυγουστίνος υποστήριξε ότι η αγνότητα αφορά την ψυχή και όχι το σώμα. Τότε, φαίνεται ότι οι μαίες χρησιμοποιούνταν για να ελέγχουν αν υπήρχε ο παρθενικός υμένας. Ο Άγιος Αυγουστίνος έγραφε:
«Ας υποθέσουμε ότι μια μαία στην προσπάθειά της να εξακριβώσει την παρθενία ενός κοριτσιού, έχει καταστρέψει τον παρθενικό υμένα (είτε κακόβουλα είτε τυχαία, είτε από αδεξιότητα): Υποθέτω ότι κανείς δεν είναι τόσο ανόητος ώστε να πιστεύει ότι, με αυτή την καταστροφή της ακεραιότητας ενός οργάνου, η παρθένα έχει χάσει κάτι ακόμη και από τη σωματική της ιερότητα».
Ο Αυγουστίνος εφιστά εδώ την προσοχή μας στο υμενικό παράδοξο: η αναζήτησή του μπορεί να είναι ακριβώς αυτό που τον καταστρέφει.
Ακόμα και εκείνοι οι ιστορικοί συγγραφείς, όπως ο Thomas Bartholin και ο πατέρας του, Caspar Bartholin, που επέμεναν ότι οι παρθενικοί υμένες ήταν πραγματικοί και αποτελούσαν απόδειξη της παρθενικότητας, συνειδητοποιούσαν πόσο εύκολο ήταν να σπάσουν. Στο κείμενό τους Bartholinus Anatomy του 1668 παραδέχτηκαν ότι μια παρθένα μπορούσε να τον σπάσει με τα δάχτυλά της ή με κάτι άλλο και πρότειναν ότι υπήρχαν τρόποι κολπικής επαφής που θα τον διατηρούσαν ανέπαφο.
Σε όλη την ανθρώπινη ιστορία τα γυναικεία σώματα πέρα από τη βασική τους ανατομία, είχαν κι άλλα πολλά σημαινόμενα. Χρησιμοποιήθηκαν κυρίως ως το επιστέγασμα της ηθικής και την αγνότητας στην εκάστοτε κοινωνία. Και παρόλο που για τις περισσότερες γυναίκες που επισκέπτονται σήμερα έναν ειδικό ο παρθενικός υμένας δεν έχει πλέον καμία σημασία, ο επεμβατικός κολποδιαστολέας με τον πιθανό πόνο που προξενεί, εξακολουθεί να παραμένει τόσο ως απειλή για την υγεία μας, όσο και ως μέσο διάγνωσης κάποιας πιθανής ασθένειας.
