Τα τελευταία χρόνια, οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών εκδηλώνουν αυξανόμενη απαισιοδοξία για το μέλλον της χώρας τους. Η αντίληψη μιας φθίνουσας πορείας —από το παρελθόν προς το παρόν— καταγράφεται σε κρίσιμους τομείς όπως η οικονομία, η πολιτική πόλωση, η ανισότητα εισοδημάτων, και ο ρόλος των ΗΠΑ στη διεθνή σκακιέρα. Αν και το φαινόμενο αυτό είναι πολυπαραγοντικό, σημαντικό βάρος φαίνεται να φέρει η λειτουργία και η επίδραση της ειδησεογραφίας.

Η ενημέρωση από τα ΜΜΕ αποτελεί για τους περισσότερους Αμερικανούς την κύρια πηγή πληροφόρησης για τις εσωτερικές εξελίξεις. Όμως, η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι οι άνθρωποι γενικά δίνουν μεγαλύτερη προσοχή και ανακαλούν πιο εύκολα στη μνήμη αρνητικές ειδήσεις σε σχέση με τις θετικές. Επιπλέον, οι αρνητικές ειδήσεις επηρεάζουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό τις προσδοκίες του κοινού για το μέλλον, καθορίζοντας εν πολλοίς την κοινωνική πρόβλεψη.

Η αμερικανική ειδησεογραφία χαρακτηρίζεται από υπερσυγκέντρωση αρνητικών θεμάτων. Οι αναφορές επικεντρώνονται δυσανάλογα σε καταστροφές, συγκρούσεις και αμφιλεγόμενα γεγονότα, επιλέγοντας έντονα αρνητική γλώσσα, και υποβαθμίζοντας ή αγνοώντας θετικές εξελίξεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η κάλυψη της πανδημίας COVID-19, η οποία παρουσιάστηκε με σαφώς πιο δυσοίωνο τόνο όχι μόνο σε σύγκριση με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, αλλά ακόμα και με τις αναλύσεις επιστημονικών περιοδικών και πραγματικά δεδομένα. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως “bad news bias”, είναι ιδιαιτέρως έντονο στα πιο δημοφιλή τηλεοπτικά δίκτυα εθνικής εμβέλειας, επηρεάζοντας σημαντικά την ψυχολογία του πληθυσμού και την ελπίδα για το συλλογικό μέλλον.

Το Psychology Today πραγματοποίησε ένα πείραμα για να εξετάσει κατά πόσο η αρνητική ειδησεογραφία από τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης συμβάλλει στην απαισιόδοξη εικόνα που έχουν οι Αμερικανοί για το μέλλον της χώρας τους.

Στην έρευνα συμμετείχαν πάνω από 330 ενήλικες, όλοι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι συμμετέχοντες κατανεμήθηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες: θετικών ειδήσεων, αρνητικών ειδήσεων και ομάδα ελέγχου. Τα άτομα στις δύο πρώτες ομάδες διάβασαν θετικά ή αρνητικά δημοσιεύματα για τα ίδια θέματα της επικαιρότητας στις ΗΠΑ — όπως ο πληθωρισμός, η ανεργία, οι μισθοί των εργαζομένων, η πανδημία COVID-19, η κλιματική αλλαγή, η έλλειψη στέγης και η καθαρή ενέργεια. Τα παραδείγματα που ακολουθούν στο άρθρο αφορούν συγκεκριμένα αποσπάσματα θετικών και αρνητικών ειδήσεων για τον πληθωρισμό.

Οι συμμετέχοντες στην ομάδα ελέγχου διάβασαν ένα ουδέτερου συναισθηματικού τόνου κείμενο για τη μηχανική μάθηση (machine learning).

Αφού διάβασαν τα αποσπάσματα ειδήσεων, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με το πώς αισθάνονται για την παρούσα κατάσταση της χώρας (π.χ. «Πόσο ικανοποιημένος/η είστε με τον τρόπο που εξελίσσονται τα πράγματα στις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή;»). Στη συνέχεια τους ζητήθηκε να φανταστούν εθνικά γεγονότα που θα μπορούσαν να συμβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες στο άμεσο μέλλον (εντός ενός έτους) και στο μακρινό μέλλον (σε 10–15 χρόνια από σήμερα). Επιπλέον, αξιολόγησαν τη συναισθηματική χροιά (valence) κάθε γεγονότος που φαντάστηκαν, σε κλίμακα από το 1 (πολύ αρνητικό) έως το 7 (πολύ θετικό).

Όπως αναμενόταν, οι συμμετέχοντες που διάβασαν αρνητικές ειδήσεις δήλωσαν τη μικρότερη ικανοποίηση για την κατάσταση της χώρας, ενώ εκείνοι που διάβασαν θετικές ειδήσεις δήλωσαν τη μεγαλύτερη. Οι συμμετέχοντες στην ομάδα ελέγχου κατέγραψαν ενδιάμεσες απαντήσεις. Πιο σημαντικό όμως είναι ότι όσοι διάβασαν αρνητικές ειδήσεις φαντάστηκαν περισσότερα αρνητικά γεγονότα να συμβαίνουν στη χώρα, τόσο στο άμεσο όσο και στο απώτερο μέλλον, σε σύγκριση με τις άλλες δύο ομάδες.

Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η κάλυψη των ειδήσεων με αρνητικό πρόσημο οδηγεί σε αυξημένη δυσαρέσκεια για τις τρέχουσες συνθήκες στη χώρα και ενισχύει μια απαισιόδοξη θεώρηση για το μέλλον της.

Όταν οι πολίτες διατηρούν μια αισιόδοξη στάση για τη χώρα τους, είναι πιο πρόθυμοι να εμπλακούν σε κοινωνικές και πολιτικές πρωτοβουλίες, να προσφέρουν χρόνο και πόρους για το κοινό καλό, και να ενισχύσουν τη θετική τους ταυτότητα ως μέλη της εθνικής κοινότητας. Η συνεχής έκθεση όμως σε καταστροφολογικό περιεχόμενο μπορεί να διαβρώσει αυτή την προδιάθεση, οδηγώντας σε συναισθήματα απελπισίας, αποξένωσης και αδράνειας.

Αυτή η διάχυτη απαισιοδοξία δεν αποτελεί μόνο ψυχολογικό βάρος, αλλά επηρεάζει και τον βαθμό δημοκρατικής συμμετοχής και κοινωνικής συνοχής. Η συνεχής καλλιέργεια του φόβου και της αβεβαιότητας δημιουργεί μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία, όπου η απουσία ελπίδας παγώνει τη δράση.

Η ισορροπημένη ειδησεογραφία αποτελεί κρίσιμο εργαλείο όχι μόνο για την ενημέρωση, αλλά και για τη διαμόρφωση συλλογικής συνείδησης. Οι κυβερνητικοί οργανισμοί και τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν να λάβουν σοβαρά υπόψη την επίδραση που έχει η υπερβολική έμφαση στο αρνητικό και να στοχεύσουν στη δημιουργία ενός πιο ολιστικού και ρεαλιστικού πλαισίου κάλυψης. Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην κοινωνική πρόοδο δεν είναι απλώς επικοινωνιακή υπόθεση — είναι δημοκρατική ευθύνη.

*Με πληροφορίες από το Psychology Today.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.