Σε πλήρη έξαρση βρίσκονται αυτή την περίοδο οι ιώσεις στη χώρα μας, οι οποίες σε συνδυασμό με τις νέες μεταλλάξεις του κορονοϊού όπως η JN.1, δημιουργούν μια εκρηκτική κατάσταση, κυρίως για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.
Με την έξοδό μας από τις καραντίνες της προηγούμενης τετραετίας και την κατάργηση της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας βρεθήκαμε αυτά τα Χριστούγεννα πλήρως εκτεθειμένοι στους ιούς που κυκλοφορούν και επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τον οργανισμό μας. Από ιούς γρίπης και κρυολογήματος μέχρι τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV), που επηρεάζει κυρίως τα παιδιά, αλλά και τον κορονοϊό οι αιτίες που μας ρίχνουν στο κρεβάτι αυτή την περίοδο είναι πολλές.
Φαίνεται ότι όλοι έχουν προσβληθεί από τουλάχιστον μία ίωση αυτό το χειμώνα. Η παραλλαγή JN.1 του κορονοϊού σαρώνει τον γενικό πληθυσμό σε όλο τον κόσμο, αλλά παρ’ όλα αυτά επικρατεί μια κατάσταση εφησυχασμού από κυβερνήσεις, αλλά και πολίτες.
«Βρισκόμαστε εν μέσω της μεγαλύτερης παγκόσμιας αύξησης των καθημερινών μολύνσεων Covid από την εποχή της παραλλαγής Omicron [πριν από ακριβώς δυο χρόνια], με σχεδόν 2 εκατομμύρια νέες μολύνσεις την ημέρα μόνο στις ΗΠΑ», αναφέρει το εκτενές άρθρο του Wired.
Το όνομα του… υπεύθυνου για την «κορόνα» που έχει κατσικωθεί πάνω από το κεφάλι μας εδώ και μερικούς μήνες; JN.1.
Ενώ μέχρι πρόσφατα οι μεταλλάξεις του κορονοϊού γεννιόντουσαν από την υπό παραλλαγή ΧΒΒ (ΧΒΒ.1.16, ΧΒΒ.2.3, κλπ) ξαφνικά από τον Σεπτέμβριο του 2023 μια παλιότερη μετάλλαξη, η ΒΑ.2.86 η οποία ήταν μετάλλαξη της Όμικρον άρχισε να δημιουργεί νέες υπό παραλλαγές την JN.1, JN.2 και JN.3.
Κυρίαρχη μετάλλαξη με τεράστια εξάπλωση είναι JN.1 η οποία επιταχύνθηκε το Νοέμβριο, τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο του 2024. Η μετάλλαξη JN.1 είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κύμα από την αρχή της πανδημίας (το πρώτο μεγάλο κύμα ήταν η «Όμικρον» Δεκέμβρη 2021 -Ιανουάριος 2022 ). Ως μετάλλαξη της «Όμικρον», η JN.1 έχει ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα μετάδοσης.
«Είναι πραγματικά ενθαρρυντικό το γεγονός ότι δεν έχουμε μια μεγάλη παράλληλη αιχμή άλλων αναπνευστικών νοσηλειών», λέει ο Eric Topol, καθηγητής μοριακής ιατρικής στο Scripps Research Translational Institute. Αλλά τα ποσοστά των λοιμώξεων δεν έχουν κορυφωθεί ακόμη και μπορούμε να περιμένουμε ότι οι νοσηλείες και οι θάνατοι θα αυξηθούν τις επόμενες εβδομάδες.
«Αυτό είναι πραγματικά ανησυχητικό για μια παραλλαγή που παίρνει ταχέως όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις», λέει ο Μαρκ Κάμερον, ερευνητής λοιμωδών νοσημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Case Western Reserve.
Η JN.1 στην Ελλάδα
Και στην Ελλάδα, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα: Σύμφωνα με την επιδημιολογική έκθεση του ΕΟΔΥ για την εβδομάδα 1-7 Ιανουαρίου, οι σκληροί δείκτες covid-19 παρουσιάζουν αύξηση με την μεγαλύτερη να καταγράφεται στους θανάτους. Οι εισαγωγές αυξήθηκαν περαιτέρω κατά 15%, αύξηση παρουσίασαν και οι διασωληνώσεις, ενώ οι θάνατοι έφτασαν τους 93. Στο 13% έφτασε το ποσοστό της υποπαραλλαγής JN.1. Την τελευταία εβδομάδα καταγράφηκαν 14 νέα σοβαρά κρούσματα γρίπης και 2 θάνατοι.
Ο αριθμός των εισαγωγών (n=1.679) παρουσίασε αύξηση 15% σε σχέση με τον μέσο εβδομαδιαίο αριθμό εισαγωγών τις προηγούμενες 4 εβδομάδες (n=1.466) και ήταν λίγο μεγαλύτερος από τον αριθμό των εισαγωγών την αντίστοιχη εβδομάδα του 2023 (n=1.632). Ο αριθμός των νέων διασωληνώσεων (n=37) παρουσίασε αύξηση σε σχέση με τον μέσο εβδομαδιαίο αριθμό νέων διασωληνώσεων κατά τις προηγούμενες 4 εβδομάδες (n=28) και ήταν χαμηλότερος από τον αριθμό των διασωληνώσεων την αντίστοιχη εβδομάδα του 2023 (n=53). Ο αριθμός των ασθενών με λοίμωξη COVID-19 που νοσηλεύονται διασωληνωμένοι είναι 78.
Και εδώ εδράζεται το πρόβλημα.
«Οι αριθμοί αυτοί είναι κατά προσέγγιση. Η ακριβής παρακολούθηση των μολύνσεων από το Covid είναι πιο δύσκολη από ποτέ, και αυτό είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο το σημερινό “κύμα” έχει περάσει κάτω από το ραντάρ των υπευθύνων. Η υποδομή δοκιμών και εντοπισμού έχει σχεδόν διαλυθεί στις ΗΠΑ, οπότε οι ερευνητές έχουν στραφεί στα λύματά ως υποκατάστατο. Τα δεδομένα παρακολούθησης των λυμάτων συλλέγονται τοπικά από περιοχές που αντιπροσωπεύουν περίπου το 40 τοις εκατό του πληθυσμού των ΗΠΑ. Αυτό δίνει μια αξιοπρεπή εικόνα των τάσεων του Covid, αλλά χωρίς το CDC να παρακολουθεί τα κρούσματα και τους θανάτους όπως παλιά, είναι δύσκολο να πούμε τι συμβαίνει ακριβώς», σημειώνει εμφατικά το Wired.
Η χρονική στιγμή δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη. Με τον RSV και τη γρίπη να κάνουν ήδη τους εποχικούς γύρους τους, πολλές μολύνσεις από το Covid θα έρθουν ακριβώς στη θέση ενός άλλου ιού. Στις 14 Δεκεμβρίου, το αμερικανικό CDC δημοσίευσε τον πρώτο συναγερμό υγείας που σχετίζεται με το Covid εδώ και ένα χρόνο, προτρέποντας τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να χορηγήσουν τα εμβόλια για τη γρίπη, το Covid και τον RSV για την πρόληψη σοβαρών ασθενειών που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν τα νοσοκομεία.
Ορισμένες εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης επαναφέρουν τις απαιτήσεις για μάσκες υπό το πρίσμα της τριπλής αναπνευστικής επιδημίας. «Εάν κολλήσετε γρίπη, κολλήσετε RSV δύο εβδομάδες αργότερα και στη συνέχεια είστε αρκετά άτυχοι για να κολλήσετε και Covid, το ανοσοποιητικό σας σύστημα δέχεται απανωτά χτυπήματα», λέει ο Cameron.
Ζούμε με αυτούς τους κυκλοφορούντες εποχικούς αναπνευστικούς ιούς εδώ και δεκαετίες και έχουν αλλάξει μόνο λίγο. Όμως το Covid εξακολουθεί να εξελίσσεται ραγδαία και είναι ικανό να προκαλέσει προβλήματα πέρα από την εποχή του κρυολογήματος και της γρίπης. Παρά το γεγονός ότι συγκαταλέγεται περιστασιακά στους άλλους χειμερινούς ιούς, ο JN.1 προκαλεί ήδη μεγάλα προβλήματα στην υγεία των πολιτών και στα δύο ημισφαίρια.
Οι εμβολιασμοί για τον JΝ.1
Ακόμα κι έτσι, ερευνητές από την Κίνα και τις ΗΠΑ έχουν δημοσιεύσει προκαταρκτικές αναλύσεις που υποδηλώνουν ότι τα νεότερα εμβόλια εξακολουθούν να προστατεύουν αποτελεσματικά από το JN.1.
Δηλαδή, αν οι άνθρωποι συνεχίσουν να κάνουν τους εμβολιασμούς τους, θα είναι σχετικά οκ – αλλά οι περισσότεροι δεν το έχουν κάνει. Πάνω από το 80% των ανθρώπων στις ΗΠΑ δεν έχουν λάβει ακόμη το επικαιροποιημένο αναμνηστικό εμβόλιο 2023-2024, ανέφερε το CDC την περασμένη εβδομάδα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και σε άλλα μέρη του κόσμου, υπάρχουν πληροφορίες τις τελευταίες εβδομάδες για αυξανόμενες νοσηλείες που συνδέονται με λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τα ποσοστά των θανάτων έχουν επίσης αυξηθεί μεταξύ των πιο ηλικιωμένων ενηλίκων σε μερικές περιφέρειες, όμως βρίσκονται πολύ κάτω απ’ ό,τι κατά την κορύφωση της πανδημίας της Covid.
Η κυβέρνηση της Ισπανίας επανέφερε την απαίτηση για μάσκα σε υγειονομικές εγκαταστάσεις, όπως έκαναν και μερικά δίκτυα νοσοκομείων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
«Υπερβολικά πολλοί άνθρωποι έχουν ανάγκη σοβαρής ιατρικής περίθαλψης για γρίπη, για Covid, παρόλο που μπορούμε αυτό να το εμποδίσουμε», δήλωσε η Μαρία Βαν Κερκόβε, προσωρινή διευθύντρια επιδημικής και πανδημικής προετοιμασίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
Η ίδια επικαλέσθηκε «απίστευτα χαμηλά» ποσοστά εμβολιασμού κατά της γρίπης και της Covid σε πολλές χώρες αυτή την περίοδο, καθώς ο κόσμος προσπαθεί να αφήσει πίσω του την πανδημία και τους περιορισμούς της.
Κυβερνήσεις πασχίζουν να ενημερώσουν για τους κινδύνους που εξακολουθεί να δημιουργεί η Covid και τα οφέλη του εμβολιασμού, μετά το Μάιο του 2023 που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι η Covid-19 δεν αποτελεί πλέον κατάσταση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της δημόσιας υγείας, δηλώνουν ειδικοί στις λοιμώδεις νόσους και υγειονομικοί αξιωματούχοι.
Ο Cameron Wolfe, καθηγητής λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Duke, λέει ότι το να παραμένετε ενημερωμένοι για τους εμβολιασμούς είναι ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσετε την κοινότητά σας, ανεξάρτητα από το προσωπικό επίπεδο κινδύνου. «Εάν είστε 75 ετών και έχετε κάνει μεταμόσχευση νεφρού ή ο σύζυγός σας υποβάλλεται σε χημειοθεραπεία, αυτό το μικρό επιπλέον κομμάτι ενισχυμένης ανοσίας Covid θα κάνει τη διαφορά για σας».
Το «αναμνηστικό» εμβόλιο 2023-2024 δεν είναι τόσο θαυματουργό όσο τα πρώτα εμβόλια του 2021, αλλά εξακολουθεί να είναι τόσο καλό όσο περιμένουμε γενικά να είναι τα εμβόλια γρίπης. Παρόλο που δεν προστατεύει τέλεια από τη μόλυνση (και η προστασία δεν φαίνεται να επεκτείνεται πολύ πέραν των 6 μηνών), μια πρόσφατη μετα-ανάλυση βρήκε ελπιδοφόρα στοιχεία ότι το εμβόλιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο προσβολής από μακρύ Covid κατά περίπου 70%.
Διανύοντας το πέμπτο έτος της πανδημίας, θα έπρεπε να γνωρίζουμε το πώς λειτουργούν τα πράγματα: Ελέγξτε τα δικά σας ατομικά επίπεδα προστασίας και έκθεσης, προσέξτε την κοινότητά σας και ενεργήστε αναλόγως.
«Θα είναι ένας δύσκολος Ιανουάριος», λέει ο Wolfe. «Κάντε τουλάχιστον τα εμβόλια. Τουλάχιστον, να έχετε ισχυρή ανοσία στις χειρότερες αναπνευστικές ασθένειες», προσθέτει ο Cameron.
Η επιπλέον προφύλαξη σίγουρα δεν βλάπτει (και για τους ανθρώπους υψηλού κινδύνου, παραμένει ζωτικής σημασίας), αλλά μέχρι στιγμής, ο JN.1 δεν φαίνεται να προκαλεί πιο σοβαρά αποτελέσματα από τις προηγούμενες παραλλαγές. «Είμαστε σε καλύτερη θέση από ό,τι ήμασταν πριν από τέσσερα χρόνια, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο», λέει ο Wolfe, καταλήγοντας με νόημα ότι «είναι απλώς εξαιρετικά διαφορετικό από αυτό που αντιμετωπίζαμε πριν από μερικά χρόνια».
