Τα παιδιά των οποίων οι μητέρες χρησιμοποίησαν παρακεταμόλη – γνωστή και ως ακεταμινοφαίνη – κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ΔΕΠΥ σε σύγκριση με εκείνα των οποίων οι μητέρες δεν τη χρησιμοποίησαν σύμφωνα με δεδομένα που προκύπτουν ερευνητικά το τελευταίο διάστημα. Αν και απέχει πολύ από το να θεωρηθεί οριστικό το παραπάνω συμπέρασμα, το εύρημα ενισχύει τη θεωρία ότι αυτό το ευρέως χρησιμοποιούμενο παυσίπονο μπορεί να επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου του εμβρύου. 

Προηγούμενες μελέτες σχετικά με την παρακεταμόλη και τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές έχουν δώσει αντικρουόμενα αποτελέσματα. Για παράδειγμα μία μελέτη του 2019 με περισσότερα από 4.700 παιδιά και τις μητέρες τους συνέδεσε τη χρήση του παυσίπονου στην εγκυμοσύνη με 20% υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΔΕΠΥ. Όμως μία δεύτερη ανάλυση που δημοσιεύθηκε πέρυσι και αφορούσε σχεδόν 2,5 εκατομμύρια παιδιά δεν έδειξε καμία τέτοια συσχέτιση όταν συγκρίθηκαν αδέλφια που είχαν ή δεν είχαν εκτεθεί σε ρακεταμόλη πριν από τη γέννησή τους. 

Η “αυτοαναφερόμενη” χρήση φαρμάκων είναι κάτι που αποτελεί σημαντικό περιορισμό δεδομένου ότι οι άνθρωποι μπορεί να μην θυμούνται αν πήραν παρακεταμόλη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Για παράδειγμα, μόνο το 7% των συμμετεχόντων στη μελέτη του 2019 ανέφερε ότι είχε χρησιμοποιήσει παρακεταμόλη κατά την εγκυμοσύνη, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από το 50% που έχει καταγραφεί σε άλλες μελέτες. «Πολλοί άνθρωποι παίρνουν παρακεταμόλη χωρίς να το γνωρίζουν» λέει ο Μπρέναν Μπέικερ από το Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σιάτλ. «Μπορεί να είναι το δραστικό συστατικό σε κάποιο φάρμακο για το κρυολόγημα που χρησιμοποιείτε χωρίς να το καταλαβαίνετε». 

Είναι επίσης πιθανό ότι ο πραγματικός παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο ΔΕΠΥ είναι αυτός που οδήγησε κάποιον να πάρει παρακεταμόλη εξαρχής παρά το ίδιο το φάρμακο. «Δεν έχουν καταφέρει να λάβουν υπόψη παράγοντες όπως ο λόγος για τον οποίο η μητέρα πήρε [παρακεταμόλη] ( πονοκεφάλους, πυρετούς, πόνους ή λοιμώξεις), οι οποίοι γνωρίζουμε ότι αποτελούν παράγοντες κινδύνου για δυσμενή ανάπτυξη του παιδιού» λέει ο Βίκτορ Άλκβιστ από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα στη Σουηδία. 

Ο Μπέικερ πιστεύει ότι το ίδιο το φάρμακο είναι υπεύθυνο. Μια μεταγενέστερη ανάλυση δειγμάτων ιστού από τους πλακούντες 174 συμμετεχουσών έδειξε ότι όσες χρησιμοποιούσαν παρακεταμόλη παρουσίαζαν ξεχωριστές μεταβολικές και ανοσολογικές αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές είναι παρόμοιες με εκείνες που έχουν παρατηρηθεί σε μελέτες που εξέτασαν τις επιδράσεις της παρακεταμόλης σε ζώα (σε κατάσταση εγκυμοσύνης) χωρίς λοίμωξη ή υποκείμενη πάθηση. 

«Το γεγονός ότι παρατηρούμε την ανοσολογική ενεργοποίηση και σε ζωικά μοντέλα, νομίζω ότι ενισχύει σημαντικά την υπόθεση της αιτιότητας» λέει ο Μπέικερ. «Υπάρχουν πολλά προγενέστερα δεδομένα που δείχνουν ότι η αυξημένη ανοσολογική δραστηριότητα κατά την εγκυμοσύνη συνδέεται με δυσμενή νευροαναπτυξιακά αποτελέσματα». 

Παρόλα αυτά τα ευρήματα απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν οριστικά. Αφενός συζητάμε για έναν μικρό αριθμό συμμετεχόντων και μάλιστα στην ίδια πόλη – γεγονός που περιορίζει τη γενίκευση των αποτελεσμάτων προς στιγμήν. Αφετέρου μετρήθηκαν οι βιοδείκτες της παρακεταμόλης στο αίμα μόνο σε μία χρονική στιγμή. Αυτοί οι δείκτες παραμένουν στο σώμα για περίπου τρεις ημέρες, οπότε καταγράφηκαν πιθανότατα οι πιο συχνοί χρήστες και μπορεί να υπάρχει δοσοεξαρτώμενη επίδραση, λέει ο Μπέικερ. 

«Η παρακεταμόλη είναι προς το παρόν η θεραπευτική επιλογή πρώτης γραμμής για τον πόνο και τον πυρετό κατά την εγκυμοσύνη, αλλά νομίζω ότι οργανισμοί όπως ο [Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ] και διάφορες μαιευτικές και γυναικολογικές ενώσεις πρέπει να αναθεωρούν συνεχώς όλη τη διαθέσιμη έρευνα και να επικαιροποιούν τις κατευθυντήριες οδηγίες τους». Στο μεταξύ γυναίκες κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης θα πρέπει να συζητούν με τους γιατρούς τους εάν έχουν αμφιβολίες σχετικά με τη λήψη παρακεταμόλης, προσθέτει ο Μπέικερ. 

Με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένουμε τα επόμενα αποτελέσματα σε ευρύτερη κλίμακα, καθώς είναι γεγονός πως η χρήση της παρακεταμόλης (depon) είναι ευρέως διαδεδομένη και τα ποσοστά των παιδιών με ΔΕΠΥ συνεχώς αυξάνονται σε παγκόσμια κλίμακα. Ίσως βρισκόμαστε στην αρχή μίας καθοριστικής παραδοχής για το παρόν και το μέλλον. 

*Με στοιχεία από το New Scientist. 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.