Πόσους άνδρες έχετε ακούσει να μιλάνε για προληπτικές ιατρικές εξετάσεις; Πόσοι άνδρες, γνωστοί σας, σας έχουν μιλήσει ανοιχτά και χωρίς ταμπού για ιατρικά θέματα που αντιμετωπίζουν; Ποιος άνδρας πήγες χωρίς αναβολές σε έναν γιατρό να ελέγξει την υγεία του; Σίγουρα το ποσοστό δεν ξεπερνάει το 1/3 των ανδρών που υπάρχουν στον ευρύτερο κύκλο της ζωή σας, γιατί, γενικά, ο άνδρας δεν πηγαίνει στον γιατρό, τον αποφεύγει όπως ο «διάβολος το λιβάνι» – όπου διάβολος ο άνδρας, όπου λιβάνι ένας παθολόγος.

Μέσα στα 2/3 των ανδρών που κάθε φορά βρίσκουν μια υπέροχη και ευφάνταστη δικαιολογία για να επιβεβαιώσουν τον «φόβο» τους (ίσως και εκτός εισαγωγικών) είμαι και εγώ. Εκτός ακραίων περιπτώσεων, σε εκείνες δηλαδή τις στιγμές όπου η επίσκεψη σε γιατρό ήταν αναπόφευκτη και επείγουσα, ο άνδρας συνηθίζει να προβάλλει την πεποίθηση πως είναι άτρωτος και πως με κάποιον τρόπο θα καταφέρει να αποφύγει αυτή την μοιραία συνάντηση γιατί «δεν είναι τίποτα».

Και απ’ ότι φαίνεται οι διαθέσιμες μελέτες που έχουμε επιβεβαιώνουν την παραπάνω αίσθησή μου. Μια έρευνα της Cleveland Clinic που πραγματοποιήθηκε το 2022 διαπίστωσε ότι το 55% – σε δείγμα 1000 ανδρών – δήλωσε ότι δεν κάνει τακτικά εξετάσεις υγείας, ενώ μια άλλη έρευνα, της Orlando Health, διαπίστωσε πως το 65% των ανδρών πιστεύουν ότι μπορούν να παραλείψουν μία επίσκεψη στον γιατρό επειδή «από τη φύση τους είναι πιο υγιείς από τους περισσότερους ανθρώπους».

Παράλληλα, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να πραγματοποιήσουν μία επίσκεψη (προληπτική ή μη) στον γιατρό, σύμφωνα με στοιχεία του 2018 από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ. «Είναι τεκμηριωμένο πλέον ότι, σε σύγκριση με τις γυναίκες, οι άνδρες είναι πολύ χειρότεροι στην προληπτική φροντίδα», είχε δηλώσει, σύμφωνα με τους New York Times, ο Petar Bajic, ουρολόγος στην Cleveland Clinic.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Τι κρύβεται πίσω απ’ αυτόν τον φόβο και την αναβλητικότητα των ανδρών;

Ίσως η απάντηση υπάρχει στον τρόπο που το γυναικείο φύλλο έρχεται σε επαφή με το σώμα και την ανάπτυξή του. Από νεαρή ηλικία, οι αλλαγές στα σώματα των κοριτσιών είναι έντονες και προκύπτουν με τέτοιον τρόπο που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητά τους. Από την άλλη, τα αγόρια, πέρα από την ανάπτυξη κάποιων συγκεκριμένων σημείων του σώματός τους, η εικόνα από την γέννηση τους δεν αλλάζει τόσο δραματικά.

Έτσι λοιπόν, τα κορίτσια γίνονται γυναίκες και αυτόματα αναλαμβάνουν την επίβλεψη και την φροντίδα του σώματός τους, κατ’ επέκταση και της υγείας τους. Ταυτόχρονα, τα αγόρια, μεγαλώνουν σε πατριαρχικές κοινωνίες όπου οι αδυναμίες (είτε σωματικές είτε ψυχικές) πρέπει να κρύβονται και εξωτερικεύεται μόνο η «δύναμη». Σπάνια ένας άνδρας δεν έχει πρόβλημα να δείχνει ευάλωτος, ακόμη κι αν αυτό θα μπορούσε κάποια στιγμή να του σώσει την ζωή. Στερεοτυπικά, έτσι όπως έχει δομηθεί η κοινωνία (των ανδρών), η γενναιότητα που πρέπει να προβληθεί από ένα αγόρι/έναν άνδρα, είναι μπροστά σε κάποιον άλλον του ίδιου ή του αντίθετου φύλου, και όχι στην όψη μιας βελόνας για εξετάσεις αίματος.

Η Diana Sanchez, καθηγήτρια ψυχολογίας και πρόεδρος του τμήματος στο Πανεπιστήμιο Rutgers, έχει διαπιστώσει σε έρευνές της όλα αυτά τα χρόνια ότι «οι άνδρες που έχουν πιο παραδοσιακές πεποιθήσεις για τον ανδρισμό είναι λιγότερο πιθανό να δράσουν προληπτικά και να φροντίσουν τον εαυτό τους ή να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη για τραυματισμούς και λοιμώξεις». Μια στάση ζωής που συνδέει αυτή την «αντίσταση» με την «γενναιότητα».

Όσο λοιπόν οι άνδρες μεγαλώνουν και παραμένουν απρόθυμοι να κάνουν προληπτικές εξετάσεις ή να επισκεφθούν έναν γιατρό για κάποια πάθηση, μεγαλώνουν και οι συνέπειες αυτών των επιλογών. Σύμφωνα με στοιχεία του CDC, οι άνδρες τείνουν να πεθαίνουν νεότεροι από τις γυναίκες καθώς οι βασικές αιτίες θανάτου (καρδιακές παθήσεις, διαβήτης κ.α.) είναι παθήσεις που θα μπορούσαν να ελεγχθούν μέσω επισκέψεων ρουτίνας σε κάποιον γιατρό και να δοθεί έγκαιρα κάποια θεραπεία.

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν έτσι ώστε οι άνδρες να μην αισθάνονται ευάλωτοι μπροστά στον γιατρό και να μην νιώθουν φόβο;

Για να υπάρξει μία ριζική τομή στο πρόβλημα και να προκύψουν αλλαγές προαπαιτείται μια κοινωνία που αποδέχεται τον φόβο ενός άνδρα και τον αγκαλιάζει τρυφερά – και αυτό δεν αφορά μόνο το συγκεκριμένο φύλο στο πώς αντιμετωπίζεται ένας άνδρας που φοβάται να πάει στον γιατρό, αλλά και το γυναικείο. Αν το «κερδίσουμε» αυτό, ίσως, οι άνδρες αυτού του κόσμου καταφέρουν να έρθουν σε πραγματική επαφή με το σώμα τους, το κατανοήσουν, το αποδεχθούν και το φροντίσουν. Μία τέτοια αλλαγή νοοτροπίας θα είναι προς όφελος όλων.

➯ Με πληροφορίες από New York Times