Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με ψυχιατρικές διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή, αλλά ορισμένες περιπτώσεις είναι τόσο σπάνιες που το πιο πιθανόν οι περισσότεροι ψυχίατροι να μην τα συναντήσουν ούτε μία φορά στην επαγγελματική τους ζωή. Εδώ παρουσιάζω πέντε από τα σπανιότερα -και πιο παράξενα- σύνδρομα που είναι γνωστά στην ψυχιατρική.

1. Σύνδρομο Φρέγκολι

Το σύνδρομο Φρέγκολι είναι όταν κατά την οποία ο πάσχων έχει την παραίσθηση πως τα διαφορετικά πρόσωπα, με τα οποία συναναστρέφεται, είναι στην πραγματικότητα μόνο ένας άνθρωπος που εμφανίζεται συνεχώς μεταμφιεσμένος. Το σύνδρομο μπορεί να σχετίζεται με εγκεφαλική βλάβη και εμφανίζει χαρακτηριστικά παράνοιας. Ο ασθενής συχνά έχει την πεποίθηση πως το μεταμφιεσμένο άτομο τον καταδιώκει ή ακόμα πως θέλει να τον βλάψει.

Η διαταραχή πήρε το όνομά της από τον Λεοπόλντο Φρέγκολι, έναν Ιταλό ηθοποιό του θεάτρου, ο οποίος ήταν γνωστός για την αξιοσημείωτη ικανότητά του να αλλάζει γρήγορα την εμφάνισή του ενώ βρισκόταν στη σκηνή.

Η πρώτη καταγραφή της διαταραχής έγινε το 1927 από τους P. Courbon και G. Fail στη μελέτη “Syndrome d’illusion de Frégoli et schizophrénie”. Σε αυτή περιέγραψαν την μαρτυρία μιας 27χρονης Βρετανίδας η οποία πίστευε πως καταδιώκεται από δύο ηθοποιούς του θεάτρου. Ισχυριζόταν πως οι ηθοποιοί την παρακολουθούσαν στενά και έπαιρναν την μορφή γνωστών της και περαστικών.

Το σύνδρομο Φρέγκολι εμφανίζεται συνήθως μαζί με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως η διπολική διαταραχή, η σχιζοφρένεια και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Μπορεί επίσης να προκληθεί από εγκεφαλική βλάβη και από τη χρήση του φαρμάκου λεβοντόπα στη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον.

Μια ανασκόπηση το 2018 διαπίστωσε ότι λιγότερες από 50 περιπτώσεις παγκοσμίως είχαν αναφερθεί από τότε που εντοπίστηκε για πρώτη φορά η πάθηση. Ωστόσο, μια πιο πρόσφατη μελέτη του 2020 ανέφερε συχνότητα εμφάνισης 1,1% μεταξύ ασθενών μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, άρα σίγουρα περισσότερες από 50 περιπτώσεις, αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ σπάνια. Δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για το σύνδρομο Φρέγκολι, αλλά η θεραπεία με αντιψυχωσικά φάρμακα μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα.

2. Σύνδρομο Κοτάρ

Το σύνδρομο Κοτάρ, ή Σύνδρομο του ζωντανού νεκρού γνωστό και ως «σύνδρομο του κινούμενου πτώματος», είναι όταν οι άνθρωποι έχουν την παραληρηματική πεποίθηση ότι είναι νεκροί και δεν υπάρχουν. Άλλοι πιστεύουν ότι λείπουν μέρη του σώματος τους. Είναι σπάνια ψυχική διαταραχή που προκαλέι στο προσβεβλημένο άτομο την εσφαλμένη πεποίθηση πως έχει πάψει να υπάρχει και είναι νεκρό, πως έχει υποστεί σήψη ή έχει χάσει το αίμα και τα εσωτερικά του όργανα. Στατιστική ανάλυση σε εκατό ασθενείς έδειξε πως το 45% από αυτούς αρνούνταν την ύπαρξή τους, ενώ το 55% βίωνε την ψευδαίσθηση της αθανασίας.

Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον Γάλλο νευρολόγο του 19ου αιώνα Ζυλ Κοτάρ, ο οποίος περιέγραψε για πρώτη φορά την ασθένεια το 1882.

Η σχιζοφρένεια, η κατάθλιψη και η διπολική διαταραχή αποτελούν παράγοντες κινδύνου για το σύνδρομο Κοτάρ. Ωστόσο, έχει επίσης αναφερθεί ως σπάνια παρενέργεια του αντι-ιικού φαρμάκου ακυκλοβίρη.

Η υποκείμενη νευροφυσιολογία και ψυχοπαθολογία του συνδρόμου Κοτάρ μπορεί να σχετίζεται με προβλήματα εσφαλμένης ταυτοποίησης. Νευρολογικά, η αυταπάτη του Κοτάρ -άρνηση του εαυτού- πιστεύεται ότι σχετίζεται με την αυταπάτη Καπγκρά -άρνηση των οικείων προσώπων. Θεωρείται πως και οι δύο τύποι αυταπάτης προκύπτουν από νευρική αστοχία στην ατρακτοειδή περιοχή του εγκεφάλου, η οποία είναι υπεύθυνη για την αναγνώριση προσώπων, και στην αμυγδαλή, η οποία ταυτίζει διάφορα συναισθήματα με ένα αναγνωρισμένο πρόσωπο.

Η σπάνια αυτή πάθηση αντιμετωπίζεται συνήθως με αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά και σταθεροποιητές της διάθεσης, καθώς και με ηλεκτροσπασμοθεραπεία.

Η υπόθεση της «Μαντμαζέλ Χ» αφορά την περίπτωση μιας γυναίκας που αρνείτο την ύπαρξη οργάνων του σώματός της – σωματοπαραφρένεια – και την ανάγκη της για τροφή. Ισχυρίστηκε πως ήταν καταδικασμένη σε αιώνια κόλαση και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να πεθάνει με φυσικό τρόπο. Η ασθενής κατέληξε από ασιτία.

3. Σύνδρομο ξένου χεριού

Το σύνδρομο του ξένου χεριού γνωστό στα αγγλικά με τον όρο “Alien hand syndrome” είναι μια κατάσταση κατά την οποία το χέρι ενός ανθρώπου μοιάζει να αποκτά τη δική του βούληση. Είναι μία από τις πιο παράξενες νευρολογικές διαταραχές. Πρόκειται για την περίπτωση όπου το χέρι ενός ατόμου φαίνεται να έχει δικό του μυαλό και να ενεργεί αυτόνομα και όπου το άτομο αισθάνεται ότι το χέρι του δεν του ανήκει.

Το σύνδρομο αυτό εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1908, αλλά δεν προσδιορίστηκε με σαφήνεια μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ο όρος «σύνδρομο του ξένου χεριού» επινοήθηκε από τον Τζόζεφ Μπόγκεν, έναν Αμερικανό νευροφυσιολόγο, για να περιγράψει μια περίεργη ιδιόρρυθμη συμπεριφορά που παρατηρείται περιστασιακά κατά την ανάρρωση από ορισμένους τύπους χειρουργικών επεμβάσεων στον εγκέφαλο.

Συνήθως το χέρι που παύει να υπακούει στις εντολές είναι το αριστερό . Μπορεί μάλιστα τελείως ξαφνικά να τιναχτεί και να πιάσει τον ασθενή από τον λαιμό για να τον πνίξει.

Επιπλέον, μια άλλη από τις ιδιαιτερότητες του συνδρόμου του χεριού είναι η αίσθηση της παραξενιάς που το άτομο αισθάνεται σε σχέση με το εν λόγω άκρο. Δηλαδή, ο ασθενής βιώνει μία προσωποποίηση του χεριού σαν αυτό να έχει μία δική του ζωή.

Υπάρχει μάλιστα μία ταινία που ονομάζεται «S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» κατά την οποία ο πρωταγωνιστής υπέφερε από το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Τα άτομα με το σύνδρομο του ξένου χεριού έχουν συνήθως διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας και αποστασιοποιούνται από τις ενέργειες του χεριού τους. Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με το σύνδρομο συχνά προσωποποιούν το ξένο χέρι και μπορεί να πιστεύουν ότι αυτό κατέχεται από κάποιο άλλο πνεύμα ή ξένη μορφή ζωής.

Τα αίτια του συνδρόμου περιλαμβάνουν άνοια, εγκεφαλικά επεισόδια, ασθένεια prion (μια θανατηφόρα ασθένεια του εγκεφάλου), όγκους και επιληπτικές κρίσεις. Περιπτώσεις του συνδρόμου του ξένου χεριού έχουν επίσης αναφερθεί μεταξύ ασθενών που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση διαχωρισμού του αριστερού και του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου για τη θεραπεία σοβαρής επιληψίας.

Το σύνδρομο είναι πολύ σπάνιο. Μια ανασκόπηση το 2013 βρήκε μόλις 150 περιπτώσεις στα ιατρικά περιοδικά.

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για το σύνδρομο του ξένου χεριού, τα συμπτώματα μπορούν να ελαχιστοποιηθούν και να αντιμετωπιστούν σε κάποιο βαθμό με το να κρατάτε το προσβεβλημένο χέρι απασχολημένο σε μια εργασία – για παράδειγμα, δίνοντάς του ένα αντικείμενο να κρατάει στη λαβή του. Άλλες θεραπείες περιλαμβάνουν ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης και θεραπεία με κουτί καθρέφτη (δείτε το βίντεο). Οι ασθενείς με εγκεφαλικά επεισόδια φαίνεται να έχουν την καλύτερη επιτυχία στη θεραπεία.

4. Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών

Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών επίσης γνωστό ως Νόσος Γουίλις-Έκμπομ, είναι γενικά μια μακροχρόνια διαταραχή που προκαλεί έντονη επιθυμία να κινήσει κανείς τα πόδια του. Συχνά υπάρχει μια δυσάρεστη αίσθηση στα πόδια που βελτιώνεται κάπως μετακινώντας τα. Αυτό περιγράφεται συχνά ως πόνος ή μυρμήγκιασμα. Περιστασιακά, μπορεί επίσης να επηρεαστούν τα χέρια. Η αίσθηση εκδηλώνεται γενικά όταν το άτομο είναι σε ηρεμία και ως εκ τούτου μπορεί να δυσκολέψει τον ύπνο. Λόγω της διατάραξης του ύπνου, τα άτομα με σύνδρομο ανήσυχων ποδιών μπορεί να έχουν υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, μειωμένη ενέργεια, ευερεθιστότητα και καταθλιπτική διάθεση. Επιπλέον, πολλοί έχουν συσπάσεις των άκρων κατά τη διάρκεια του ύπνου. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών δεν είναι το ίδιο με το συνηθισμένο χτύπημα του ποδιού ή το κούνημα του ποδιού.

Το σύνδρομο ‘Εκμπομπ είναι επιπλέον μια απτική ψευδαίσθηση κατά την οποία οι πάσχοντες πιστεύουν ότι έχουν προσβληθεί από παράσιτα – που συχνά βιώνονται ως έντομα που σέρνονται κάτω από το δέρμα τους.

Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τον Γουίλς Έκμπομπ, έναν Σουηδό νευρολόγο που περιέγραψε για πρώτη φορά την κατάσταση στα τέλη της δεκαετίας του 1930.

Ο ακριβής αριθμός των ατόμων που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο είναι άγνωστος, αλλά μια μελέτη ανέφερε περίπου 20 νέες περιπτώσεις ετησίως σε μια μεγάλη κλινική στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση 1.223 περιπτώσεων Έκμπομπ, το σύνδρομο είναι συχνότερο στις γυναίκες (δύο τρίτα γυναίκες, ένα τρίτο άνδρες) και συχνότερο σε άτομα άνω των 40 ετών. Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούσαν τρία έως τέσσερα χρόνια.

Παράγοντες κινδύνου για το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών περιλαμβάνουν χαμηλά επίπεδα σιδήρου, νεφρική ανεπάρκεια, νόσο του Πάρκινσον, σακχαρώδη διαβήτη, ρευματοειδή αρθρίτιδα, εγκυμοσύνη και κοιλιοκάκη. Κάποια φάρμακα μπορεί επίσης να προκαλέσουν τη διαταραχή, συμπεριλαμβανομένων αντικαταθλιπτικών, αντιψυχωσικών, αντιισταμινικών και αποκλειστών διαύλων ασβεστίου. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι. Το ένα είναι το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών πρώιμης έναρξης που ξεκινά πριν από την ηλικία των 45 ετών, εμφανίζεται σε οικογένειες και επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Το άλλο είναι το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών όψιμης έναρξης που ξεκινά μετά την ηλικία των 45 ετών, αρχίζει ξαφνικά και δεν επιδεινώνεται. Η διάγνωση βασίζεται γενικά στα συμπτώματα ενός ατόμου αφού αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες. Έχει επίσης αναφερθεί σε ορισμένα άτομα που υποβάλλονται σε στέρηση αλκοόλ, κατάχρηση κοκαΐνης, εγκεφαλικά επεισόδια, άνοια και βλάβες σε ένα τμήμα του εγκεφάλου που ονομάζεται θάλαμος.

Οι ψυχολογικές θεραπείες συχνά δεν είναι επιθυμητές από τους πάσχοντες από το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, καθώς είναι πεπεισμένοι ότι το πρόβλημα χρειάζεται ιατρική αντιμετώπιση.

5. Σύνδρομο της Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων

Το σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, γνωστό και ως σύνδρομο Τοντ, και ως δυσμετροψία, είναι μια σπάνια νευρολογική ασθένεια που δημιουργεί διαστρέβλωση της αντίληψης. Αναφέρεται όταν η αίσθηση της εικόνας του σώματος, της όρασης, της ακοής, της αφής και του χώρου/χρόνου ενός ατόμου είναι διαστρεβλωμένη. Τα άτομα με την πάθηση αυτή συνήθως βιώνουν τα αντικείμενα ως μικρότερα από ό,τι είναι στην πραγματικότητα, ενώ οι άνθρωποι φαίνονται μεγαλύτεροι από ό,τι είναι. Ή το αντίθετο: τα αντικείμενα γίνονται αντιληπτά ως μεγαλύτερα από ό,τι είναι και οι άνθρωποι φαίνονται μικρότεροι. Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να συνοδεύονται από αισθήματα παράνοιας.

Λίγα είναι γνωστά για το πόσο συχνή είναι αυτή η διαταραχή. Οι πάσχοντες είναι συνήθως παιδιά και πάσχοντες από ημικρανίες. Η αιτία πρόκλησης αυτής της νευρολογικής ασθένειας είναι ακόμα άγνωστη. Ωστόσο, θεωρείται ότι η ασθένεια επιδεινώνεται με την υπερβολική έκθεση σε ηλεκτρονικές συσκευές , η οποία οδηγεί στη μη φυσιολογική ροή του αίματος στα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την επεξεργασία οπτικής αντίληψης και υφής.

Ονομάζεται και σύνδρομο Τοντ γιατί το πρώτο καταγεγραμμένο περιστατικό αναγνωρίστηκε από τον Βρετανό ψυχίατρο Τζον Τοντ, κατά την δεκαετία 1950. Κατέγραψε τα συμπτώματα και παρατήρησε πως είναι παρόμοια με τις εμπειρίες της Αλίκης στο λογοτεχνικό σύγγραμμα του Λιούις Κάρρολ, Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων.

Οι πάσχοντες μπορεί να τρομάξουν και να πανικοβληθούν, οπότε η επιτυχής θεραπεία συχνά περιλαμβάνει ξεκούραση και χαλάρωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρόκειται για μια σχετικά βραχύβια κατάσταση. Η πιο πρόσφατη έρευνα σχετικά με το σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων ανέφερε ότι σχεδόν οι μισοί από τους πάσχοντες αντιμετωπίζονται με επιτυχία.

Δείτε επίσης: 10 πόλεις που χάρισαν το όνομά τους σε ψυχολογικές διαταραχές.