Πιθανότατα πρόκειται για μια κοινή ανάμνηση σε όλους μας: Είστε παιδί ξαπλωμένος τη νύχτα στο κρεβάτι, και ξαφνικά πιάνετε τον εαυτό σας να προσπαθεί να τυλίξει το μυαλό σας γύρω από την αιωνιότητα – το δωμάτιο αρχίζει να γυρίζει και συνεχίζει να γυρίζει μέχρι να μπορέσετε να βγάλετε την ιδέα από το κεφάλι σας. Για πολλούς από εμάς, πρόκειται για μια προσπάθεια να κατανοήσουμε ότι ο θάνατος σημαίνει να μην υπάρχεις πια, για πάντα. Αν πιστεύετε σε μια μετά θάνατον ζωή, όπως ο παράδεισος, έχει να κάνει με το να βρίσκεστε  επίσης εκεί για πάντα. Απειροφοβία λοιπόν, είναι ο υπερβολικός και παράλογος φόβος κατανόησης και αποδοχής της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας.

Μπορεί απλώς να είναι πέρα από την ικανότητά μας να κατανοήσουμε την έννοια του απείρου, είτε αυτό είναι άπειρος χρόνος είτε άπειρος χώρος. Αν ψάξετε λέξεις-κλειδιά στο Google «κατανοώ το άπειρο» θα βρείτε πολλούς ανθρώπους που ρωτούν αν μπορούμε να το κατανοήσουμε, και αν όχι, γιατί; Ο Martin Weiner του Πανεπιστημίου George Mason δήλωσε ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ο μετωπιαίος λοβός που είναι υπεύθυνος για τη μακροπρόθεσμη σκέψη, είναι από τους τελευταίους που αναπτύσσονται καθώς ωριμάζουμε. Και, φυσικά, το να μπορεί κανείς να σχεδιάζει πέρα από τη διάρκεια της ζωής του, μπορεί να μην αποτελεί μεγάλο εξελικτικό πλεονέκτημα.

Υπάρχει μια συναρπαστική πτυχή πάνω σε αυτό. Για πολλούς, η ιδέα του να μην υπάρχουν και μάλιστα για πάντα, είναι απολύτως τρομακτική. Για κάποιους που δεν πιστεύουν στο θάνατο, η σκέψη να ζουν για πάντα είναι εξίσου τρομακτική. Η τελευταία έχει και όνομα: απειροφοβία. Και μπορεί στην πραγματικότητα να είναι οι αντίθετες όψεις του ίδιου νομίσματος, λέει ο Wiener: «Υποψιάζομαι ότι, στην απειροφοβία, φτάνει κανείς στη “συνειδητοποίηση” ότι μετά το θάνατο θα ζήσει για πάντα (αν το πιστεύει αυτό), και προσομοιώνοντας αυτή την εμπειρία στο μυαλό του, συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγεις από το “για πάντα” – και αυτή η εμπειρία είναι, εγγενώς, αγχωτική. Ως εκ τούτου, το άγχος που νιώθουν αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να μην είναι πολύ διαφορετικό από τον φόβο της ενηλικίωσης, του γήρατος ή του θανάτου».

Ο φόβος του απείρου προκαλεί έντονη σωματική δυσφορία και μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της μέρας ή της νύχτας. Μια παρεμβαίνουσα σκέψη για το άπειρο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή κρίση πανικού.

Γι’ αυτό και η ιδέα να έρθει κανείς σε επαφή με το άπειρο προκαλεί μια έντονη αίσθηση ιλίγγου. Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτή τη φοβία αποφεύγουν καταστάσεις ή παράγοντες που ενεργοποιούν την αίσθηση του απείρου. Για παράδειγμα, ο ουρανός, ο ωκεανός ή οι ατέλειωτες αριθμητικές ακολουθίες. Επιπροσθέτως, αποφεύγουν επίσης τις δραστηριότητες ενδοσκόπησης και δεν φαντάζονται ποτέ την αιωνιότητα.

Όσοι εμφανίζουν απειροφοβία συχνά προσπαθούν να προβλέψουν όλη τη ζωή τους και να γνωρίζουν την κάθε επόμενη κίνηση. Κι αυτό το κάνουν αποφεύγοντας τις εμμονικές σκέψεις για το άπειρο ή το σύμπαν.

Αιτίες

Όπως όλες οι φοβίες, η απειροφοβία δεν έχει μια μοναδική αιτία. Κάποιοι ειδικοί έχουν συσχετίσει ορισμένους γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και φυσικούς παράγοντες με το φαινόμενο αυτό. Για παράδειγμα, ο Sigmund Freud, ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ενδιαφερόταν για τις φοβίες. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι οι φοβίες είχαν δύο στάδια:

Η πρώτη φάση: Συμβαίνει ένα γεγονός που παράγει έντονο άγχος. Παράλληλα, το άτομο που αναπτύσσει τη φοβία, θεωρεί ότι ένα αντικείμενο από τον εξωτερικό κόσμο (όπως αράχνες, γάτες, άλογα ή το άπειρο ανάμεσα σε άλλα) είναι επικίνδυνο και αποτελεί απειλή. Η δεύτερη φάση: Το άτομο αρχίζει να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να αμύνεται με κάθε δυνατό τρόπο ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο.

Από βιολογικής απόψεως, μια άλλη πιθανή εξήγηση για τη φοβία συνδυάζει παράγοντες όπως η κληρονομικότητα και η χημεία του εγκεφάλου. Αν αυτοί οι παράγοντες αλληλεπιδράσουν με τις εμπειρίες, το άτομο μπορεί να αναπτύξει μια συγκεκριμένη φοβία, όπως η απειροφοβία.

Πώς να αναγνωρίσουμε μια φοβική αντίδραση

Μία φοβική αντίδραση ξεκινά όταν ένα άτομο εκτίθεται στο αντικείμενο ή την κατάσταση που έχει συσχετίσει με τον κίνδυνο. Για την ακρίβεια, αυτή η αντίδραση μπορεί να οδηγήσει σε κρίση πανικού. Κάποια συμπτώματα μπορεί να είναι ξηρότητα στο στόμα, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, ταχυκαρδίες, τρεμάμενη φωνή, περίεργες εκφράσεις στο πρόσωπο, δυσκαμψία. Παράλληλα μπορεί να εμφανιστεί με την αρνητική ερμηνεία της κατάστασης, με αμφιβολίες για την ικανότητά του να διαχειριστεί την κατάσταση, και φόβο θανάτου.

Τα κύρια χαρακτηριστικά της απειροφοβίας είναι ένας παράλογος και δυσανάλογος φόβος κατανόησης της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας, άγχος όταν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως και ποτέ τις έννοιες της αιωνιότητας και του απείρου. Παράλληλα η ανάγκη να έχουμε τα πάντα υπό έλεγχο και σε απόλυτη τάξη, ενώ τα άτομα που την εμφανίζουν μπορούν να την αναγνωρίσουν, αλλά όχι να την ελέγξουν. Επίσης υπάρχει μια ισχυρή επιθυμία να προβλέψουμε τα πάντα στη ζωή μας, συχνοί εφιάλτες ότι πέφτουμε στο κενό και τέλος αρνητικές σκέψεις για το άπειρο εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης, χαλάρωσης ή φαντασίας.

Θεραπεία της απειροφοβίας

Όπως όλες οι διαταραχές φοβίας, ένας ειδικός, όπως ψυχολόγος ή ψυχίατρος, πρέπει να κάνει τη διάγνωση. Οι φοβίες συνήθως αντιμετωπίζονται με ψυχοθεραπεία. Μόνο στις πιο ακραίες περιπτώσεις, όπου οι ασθενείς δεν μπορούν να λειτουργήσουν επαρκώς, θα λάβουν κάποια φαρμακευτική αγωγή.

Η απειροφοβία μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία. Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να επισκεφθεί κανείς έναν ειδικό, αν αλληλεπιδρά αρνητικά με την καθημερινότητά του. Οι εμμονικές συμπεριφορές καταναλώνουν πολλή ενέργεια.