Πολλοί γονείς σε όλη την Ελλάδα έστειλαν πρόσφατα τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο για πρώτη φορά. Αυτή η μετάβαση μπορεί να προκαλέσει έναν ανεμοστρόβιλο συναισθημάτων: τον πόνο του αποχωρισμού, τη θλίψη για μία οριστική αλλαγή της οικογενειακής ζωής, την αβεβαιότητα για το τι μέλλει γενέσθαι – αλλά και την υπερηφάνεια που βλέπει κανείς το παιδί του να οδεύει προς την ανεξαρτησία. Κάποιοι μπορεί να περιγράψουν τον αποχαιρετισμό ως γλυκόπικρο ή να πουν ότι νιώθουν ανάμεικτα συναισθήματα.

Σε αυτό το σενάριο, τι θα κάνατε αν σας ζητούσα να βαθμολογήσετε το πώς αισθάνεστε σε μια κλίμακα από το 1-9, με το 1 να είναι το πιο αρνητικό και το 9 το πιο θετικό; Αυτή η ερώτηση φαίνεται ανόητη δεδομένων των περιστάσεων – πώς θα έπρεπε να βαθμολογήσετε αυτό το μείγμα κακού και καλού; Κι όμως, αυτή η κλίμακα είναι αυτό που χρησιμοποιούν συχνά οι ερευνητές ψυχολογίας για να καταγράψουν τα συναισθήματα σε επιστημονικές μελέτες, αντιμετωπίζοντας τα συναισθήματα είτε ως θετικά είτε ως αρνητικά, αλλά ποτέ ως ανάμεικτα.

Μπορούν άραγε οι άνθρωποι να αισθάνονται ταυτόχρονα θετικά και αρνητικά; Ή απλώς τα συναισθήματα εναλλάσσονται γρήγορα μπρος-πίσω;

Τι σας προσφέρουν τα συναισθήματα;

Οι επιστήμονες μερικές φορές ορίζουν τα συναισθήματα ως καταστάσεις του εγκεφάλου και του σώματος που είτε σας παρακινούν προς τα πράγματα, είτε σας απομακρύνουν από αυτά. Οι άνθρωποι συνήθως τα βιώνουν είτε ως θετικά είτε ως αρνητικά.

Aν βαδίζοντας στο δάσος βλέπατε μια αρκούδα, ο καρδιακός σας ρυθμός και η αναπνοή σας επιταχύνονται, δημιουργώντας σας την επιθυμία να τρέξετε σε φυγή – πιθανότατα βοηθώντας σας να πάρετε μια απόφαση που θα σας κρατούσε ζωντανούς. Πολλοί επιστήμονες θα χαρακτήριζαν αυτή την αντίδραση ως το συναίσθημα του «φόβου».

Παρομοίως, τα ζεστά συναισθήματα δίπλα σε αγαπημένα πρόσωπα σας κάνουν να θέλετε να παραμείνετε κοντά τους και να καλλιεργήσετε αυτές τις σχέσεις, γεγονός που συμβάλλει στην ενίσχυση του κοινωνικού σας δικτύου και του συστήματος υποστήριξης.

Αυτή η θεωρία προσέγγισης και αποφυγής των συναισθημάτων μας δίνει εξηγήσεις για το πώς εξελίχθηκαν τα συναισθήματα και πώς επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων. Οι επιστήμονες την έχουν αξιοποιήσει ως κατευθυντήρια αρχή όταν προσπαθούν να κατανοήσουν τη βιολογική υπόσταση των συναισθημάτων.

Ωστόσο, τα ανάμεικτα συναισθήματα δεν εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο. Αν τα αντίθετα βιολογικά συστήματα αναστέλλουν το ένα το άλλο, και αν τα συναισθήματα είναι βιολογικά, δεν μπορείτε να βιώσετε τα δύο αντίθετα την ίδια στιγμή. Αυτή η επιχειρηματολογία θα σήμαινε ότι είναι αδύνατο να έχετε δύο αντίθετα συναισθήματα συγχρόνως˙ αντ’ αυτού θα πρέπει να κάνετε εναλλαγές μπρος-πίσω. Από τότε που οι επιστήμονες πρότειναν τις πρώτες θεωρίες για τις βιολογικές βάσεις των συναισθημάτων, κάπως έτσι αντιλαμβάνονται τα ανάμεικτα συναισθήματα.

Ξετυλίγοντας το κουβάρι της βιολογίας των μικτών συναισθημάτων

Οι συνήθεις μέθοδοι μέτρησης των συναισθημάτων εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα θετικά και τα αρνητικά ως αντίθετες πλευρές ενός φάσματος. Όμως οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι συμμετέχοντες σε μελέτες αναφέρουν συνήθως ανάμεικτα συναισθήματα.

Για παράδειγμα, οι άνθρωποι σε όλους τους πολιτισμούς βιώνουν ορισμένα συναισθήματα, όπως η νοσταλγία και το δέος, ως συγχρόνως θετικά και αρνητικά.

Μια επιστημονική ομάδα διαπίστωσε ότι οι φυσιολογικές αντιδράσεις των εθελοντών – όπως ο καρδιακός ρυθμός και η δερματική αγωγιμότητα – εμφανίζουν μοναδικά μοτίβα κατά τη διάρκεια εμπειριών που προκαλούν τόσο αηδία όσο και γέλιο, σε σχέση με τις δύο κατηγορίες ξεχωριστά. Αυτό υποδηλώνει ότι οι αηδιαστικές και οι διασκεδαστικές αντιδράσεις συμβαίνουν πράγματι ταυτόχρονα για να δημιουργήσουν κάτι νέο.

Σε ένα φαινομενικά αντιφατικό στοιχείο, η έρευνα που χρησιμοποίησε λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού τομογράφου, ή fMRI, για να μελετήσει τις εγκεφαλικές αντιδράσεις στο αηδιαστικό χιούμορ δεν διαπίστωσε ένα μοτίβο εγκεφαλικής δραστηριότητας που να διαφέρει από την απλή αηδία. Οι εγκεφαλικές καταστάσεις των ατόμων που ανέφεραν ότι αηδιάζουν και συγχρόνως διασκεδάζουν φάνηκε να αντικατοπτρίζουν μόνο την αηδία – όχι ένα μοναδικό μοτίβο για ένα νέο ανάμεικτο συναίσθημα.

Αλλά οι μελέτες fMRI βασίζονται γενικά στη μέση εγκεφαλική δραστηριότητα σε ανθρώπους και χρόνο. Η καρδιά του ερωτήματος – η βίωση πραγματικά ανάμεικτων συναισθημάτων σε σχέση με τη διακύμανση μεταξύ θετικών και αρνητικών καταστάσεων – αφορά αυτό που κάνει ο εγκέφαλος σε βάθος χρόνου. Είναι πιθανό ότι, εξετάζοντας τη μέση εγκεφαλική δραστηριότητα σε βάθος χρόνου, οι επιστήμονες καταλήγουν σε ένα μοτίβο που μοιάζει πολύ με ένα συναίσθημα -στην προκειμένη περίπτωση, την αηδία- αλλά χάνουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με το πώς η δραστηριότητα αλλάζει ή παραμένει σταθερή από το ένα λεπτό στο άλλο.

Ανάμεικτα συναισθήματα του εγκεφάλου

Για να ερευνήσει αυτή την πιθανότητα, ο νευροεπιστήμονας Anthony Gianni Vaccaro ο οποίος μελετά τον τρόπο με τον οποίο τα ανάμεικτα συναισθήματα αναπαρίστανται στον εγκέφαλο, διεξήγαγε μια μελέτη για να διαπιστώσει αν τα ανάμεικτα συναισθήματα σχετίζονται με μια μοναδική κατάσταση του εγκεφάλου που παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου.

Ενώ βρίσκονταν στο μηχάνημα μαγνητικής τομογραφίας, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν μια γλυκόπικρη ταινία κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους σχετικά με τη διά βίου επιδίωξη ενός νεαρού κοριτσιού, να γίνει αστροναύτης, με την υποστήριξη του πατέρα της. Spoiler alert: ο πατέρας της πεθαίνει. Μετά την σάρωση, τα ίδια άτομα είδαν ξανά το βίντεο και σημείωσαν τις ακριβείς στιγμές που ένιωσαν θετικά, αρνητικά και ανάμεικτα συναισθήματα.

Ο Vaccaro και οι συνάδελφοί του ανακάλυψαν ότι τα ανάμεικτα συναισθήματα δεν εμφάνιζαν μοναδικά, συνεπή μοτίβα σε βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου, όπως η αμυγδαλή, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στις γρήγορες αντιδράσεις σε συναισθηματικά σημαντικά αντικείμενα. «Είναι εντυπωσιακό ότι ο νησιωτικός φλοιός, ένα τμήμα του εγκεφάλου που συνδέει τις βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου με τον φλοιό, είχε συνεπή και μοναδικά μοτίβα τόσο για τα θετικά όσο και για τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά όχι για τα ανάμεικτα. Θεωρήσαμε αυτό το συμπέρασμα ότι περιοχές όπως η αμυγδαλή και ο νησιωτικός φλοιός επεξεργάζονταν τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα ως αμοιβαία αποκλειόμενα», αναφέρουν οι ερευνητές.

Και συμπληρώνουν, «Αλλά είδαμε μοναδικά, συνεπή μοτίβα σε περιοχές του φλοιού, όπως ο πρόσθιος φλοιός, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία των συγκρούσεων και της αβεβαιότητας, και ο κοιλιομετωπιαίος προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος είναι σημαντικός για την αυτορρύθμιση και τη σύνθετη σκέψη».

Αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου στο φλοιό που εκτελούν πιο προηγμένες λειτουργίες φαίνεται να αντιπροσωπεύουν πολύ πιο σύνθετες καταστάσεις, επιτρέποντας σε κάποιον να αισθάνεται πραγματικά ένα ανάμεικτο συναίσθημα. Περιοχές του εγκεφάλου, όπως ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου και ο κοιλιομετωπιαίος προμετωπιαίος φλοιός, μπορούν να ενσωματώσουν πολλές πηγές πληροφοριών – απαραίτητες για να μπορέσει κανείς να σχηματίσει ένα ανάμεικτο συναίσθημα.

Τα συμπεράσματά τους ταιριάζουν επίσης με όσα γνωρίζουν οι επιστήμονες για τον εγκέφαλο και τη συναισθηματική ανάπτυξη. Είναι ενδιαφέρον ότι τα παιδιά δεν αρχίζουν να κατανοούν ή να αναφέρουν τα ανάμεικτα συναισθήματα παρά μόνο σε προχωρημένη παιδική ηλικία.

Αυτό το χρονοδιάγραμμα ταιριάζει με όσα γνωρίζουν οι ερευνητές σχετικά με το πώς η ανάπτυξη αυτών των περιοχών του εγκεφάλου οδηγεί σε πιο εξελιγμένη συναισθηματική ρύθμιση και κατανόηση.

Τι ακολουθεί στη συνέχεια

Αυτή η μελέτη αποκάλυψε κάτι νέο σχετικά με το πώς σχηματίζονται τα σύνθετα συναισθήματα στον εγκέφαλο, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμη να μάθουμε.

Τα ανάμεικτα συναισθήματα είναι τόσο ενδιαφέροντα, εν μέρει, λόγω του πιθανού ρόλου τους κατά τη διάρκεια σημαντικών γεγονότων της ζωής μας. Μερικές φορές, τα ανάμεικτα συναισθήματα σας βοηθούν να αντιμετωπίσετε μεγάλες αλλαγές και μετατρέπονται σε πολύτιμες αναμνήσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να βιώσετε τόσο θετικά όσο και αρνητικά συναισθήματα όταν οι φίλοι σας διοργανώνουν ένα μεγάλο αποχαιρετιστήριο πάρτι πριν μετακομίσετε σε άλλη πόλη για τη δουλειά των ονείρων σας.

Άλλες φορές, τα ανάμεικτα συναισθήματα αποτελούν συνεχή πηγή δυσφορίας. Ακόμη και αν ξέρετε ότι πρέπει να χωρίσετε με έναν ερωτικό σύντροφο, αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα θετικά συναισθήματα που έχετε γι’ αυτόν εξαφανίζονται αυτόματα ή ότι ο χωρισμός δεν θα φέρει πόνο.

Τι οδηγεί σε αυτή τη διαφοροποίηση του αποτελέσματος; Μήπως αυτές οι διαφορές έχουν να κάνουν με τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αναπαριστά αυτές τις ανάμεικτες συναισθηματικές καταστάσεις σε βάθος χρόνου; Μια καλύτερη κατανόηση των ανάμεικτων συναισθημάτων θα μπορούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους να διασφαλίσουν ότι αυτού του είδους τα έντονα συναισθήματα θα αποτελέσουν πολύτιμες αναμνήσεις που θα τους βοηθήσουν να αναπτυχθούν, αντί ενός οδυνηρού αποχαιρετισμού που δεν θα καταφέρουν ποτέ να ξεπεράσουν.

 

➠ Διαβάστε επίσης: Ανακαλύψτε τα 6 μυστικά θαύματα του ανθρώπινου εγκεφάλου

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News