Από την αρχή του 20ού αιώνα, το προσδόκιμο ζωής στις ΗΠΑ αυξάνεται σταθερά, ίσως το πιο σαφές σημάδι μιας υγιούς, προοδευτικής κοινωνίας. Αλλά από το 1980, κάτι άλλαξε. Ενώ το προσδόκιμο ζωής σε συγκρίσιμες χώρες συνέχισε να αυξάνεται δυναμικά, στις ΗΠΑ η αύξηση επιβραδύνθηκε. Το προσδόκιμο ζωής είναι σε μία ευθεία γραμμή τα τελευταία χρόνια, ακόμη και πριν η πανδημία COVID-19 οδηγήσει σε 1,5 εκατομμύριο πρόωρους θανάτους. Οι Αμερικανοί που γεννιούνται σήμερα δεν μπορούν να περιμένουν να ζήσουν όσο οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συνομήλικοί τους. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Θάνατοι απελπισίας

Ίσως ο μεγαλύτερος παράγοντας που συμβάλλει σε αυτή τη κατάσταση είναι οι θάνατοι από απελπισία, δηλαδή οι θάνατοι από αυτοκτονία ή από υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών. Περισσότεροι από 158.000 Αμερικανοί πέθαναν από αυτές τις αιτίες το 2017, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν αξιόπιστες εκτιμήσεις, οι οποίες δημοσιεύθηκαν σε μία εκτενή έρευνα του Vox το 2020. Παράλληλα, σύμφωνα με άρθρο του The Economist πριν λίγες μέρες, περισσότεροι από 650 χιλιάδες Αμερικανοί έχουν πεθάνει από υπερβολική δόση ναρκωτικών από την έναρξη της επιδημίας των οπιοειδών. Η φεντανύλη, εύκολα διαθέσιμη και επικίνδυνα ισχυρή, σκότωσε 70 χιλιάδες ανθρώπους μόνο το 2021.Ο αριθμός αυτών των θανάτων έχει σίγουρα αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, το μόνο ερώτημα είναι κατά πόσο.

Ενώ οι θάνατοι από απελπισία εκτοξεύονται στα ύψη στην Αμερική -κυρίως μεταξύ λευκών, μεσήλικων ανδρών με χαμηλό εισόδημα και περιορισμένη μόρφωση που ζουν σε αγροτικές περιοχές- μειώνονται κατά μέσο όρο σε συγκρίσιμα πλούσια κράτη. Σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2022 στο περιοδικό JAMA Psychiatry, ο Peter Sterling, καθηγητής νευροεπιστήμης, και ο Michael L. Platt, καθηγητής ψυχολογίας, αμφότεροι στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, προσπάθησαν να αποκαλύψουν το γιατί και να παρουσιάσουν τυχόν πιθανές πολιτικές διορθωτικές κινήσεις.

ΗΠΑ εναντίον κόσμου

Οι δεκαέξι «χώρες ελέγχου» που εξέτασαν ήταν η Αυστραλία, η Αυστρία, το Βέλγιο, ο Καναδάς, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αμέσως, οι ερευνητές ξεχώρισαν κάποιες βασικές διαφορές μεταξύ αυτών των χωρών και των ΗΠΑ:

• Οι μονογονεϊκές οικογένειες είναι πολύ λιγότερο συχνές στις χώρες ελέγχου από ό,τι στις ΗΠΑ
• Όλες παρέχουν προγεννητική και μητρική φροντίδα.
• Η δωρεάν σχολική εκπαίδευση για τα παιδιά αρχίζει στην ηλικία των τριών ετών και συνεχίζεται μέχρι το λύκειο
• Τα δίδακτρα των πανεπιστημίων είναι πολύ πιο προσιτά
• Οι εργοδότες επιτρέπουν πολύ περισσότερες άδειες μετ’ αποδοχών
• Η υγειονομική περίθαλψη είναι ουσιαστικά δωρεάν

«Όλες αυτές οι χώρες παρέχουν υποστήριξη από την κούνια μέχρι τον τάφο για να βοηθήσουν τις οικογένειες να τα καταφέρουν σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής», δήλωσε ο Sterling στο Medical News Today. «Οι ΗΠΑ δεν παρέχουν καμία τέτοια βοήθεια».

Στην εργασία τους, οι Sterling και Platt υποστηρίζουν ότι αυτό είναι που χρειάζονται οι Αμερικανοί, και μάλιστα όλοι οι άνθρωποι, για να ζήσουν μια μακρά, γεμάτη και υγιή ζωή. Οι άνθρωποι είναι προγραμματισμένοι να αναζητούν τροφή, άνεση, συντροφικότητα και απόλαυση και ο εγκέφαλος ενισχύει αυτές τις συμπεριφορές μέσω της απελευθέρωσης της ορμόνης ντοπαμίνης, σημειώνουν στην έρευνά τους. Για μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, που εκτείνεται μέχρι την προέλευσή μας ως κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, αυτές οι βάσεις ικανοποιούνταν με τη βοήθεια της κοινότητας. Αλλά αυτό το «κοινοτικό ήθος» έχει μειωθεί σημαντικά, ιδίως στις ΗΠΑ, όπου οι άνθρωποι έχουν απομονώνονται όλο και περισσότερο. Οι Αμερικανοί λένε ότι είναι πιο μοναχικοί από ποτέ. Οι δόσεις ντοπαμίνης που λάμβαναν, κάποτε, μέσω της κοινότητας, έχουν εξανεμιστεί και εκατοντάδες χιλιάδες τις αντικαθιστούν με «χτυπήματα ντοπαμίνης» από επιβλαβή ναρκωτικά.

Μπορεί η πολιτική να αποτρέψει τους θανάτους από απελπισία;

Για να μειωθούν οι θάνατοι από απόγνωση στις ΗΠΑ, έχουν προταθεί πολιτικές λύσεις όπως η ρύθμιση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, η διαθεσιμότητα φαρμακευτικών θεραπειών και η επέκταση των υπηρεσιών αποκατάστασης και ψυχικής υγείας. Σε αυτά πρέπει να εστιάσουν οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ, λένε οι Sterling και Platt, αλλά ταυτόχρονα δεν θα λύσουν τα βασικά προβλήματα που οδηγούν τους Αμερικανούς στην απελπισία εξ αρχής.

«Οι δεκαέξι χώρες [σ.σ. της έρευνας] παρέχουν κρατική βοήθεια σε κάθε στάδιο, διευκολύνοντας έτσι τις διαφορετικές πορείες ενός ανθρώπου και προστατεύουν κάπως τα άτομα και τις οικογένειές τους από την απελπισία. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να λύσουν την “κρίση υγείας” τους υιοθετώντας τις καλύτερες πρακτικές αυτών των κρατών», γράφουν στην έρευνα.

Συνήθως, λέγεται ότι «χρειάζεται ένα χωριό για να μεγαλώσεις ένα παιδί». Ωστόσο, στις ΗΠΑ, φαίνεται ότι με την πάροδο των ετών οι άνθρωποι απομακρύνονται όλο και περισσότερο από αυτό το συνεργατικό ρητό, επιλέγοντας αντ’ αυτού τον ψυχρό ατομικισμό. Σύμφωνα με την έρευνα, οι ανεξέλεγκτοι θάνατοι της απελπισίας είναι μια βάναυση παρενέργεια αυτής της προσέγγισης.

➪ Με πληροφορίες από: Vox, The Economist, Big Think