To βασικό θέμα της ταινίας που κέρδισε το Βραβείο Σεναρίου στις Κάννες είναι οι αντιλήψεις σχετικά με το γήρας των γυναικών. «Ξέρεις ότι η γονιμότητα μιας γυναίκας αρχίζει να μειώνεται στην ηλικία των 25;», ρωτά νωρίς στην ταινία ένας “ισχυρός” ανδρικός χαρακτήρας. «Στα 50, απλά σταματά», προσθέτει αργότερα. Δεν εξηγεί ποτέ τι ακριβώς σταματά, αλλά για τον θεατή το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Αν είσαι γυναίκα, η “αξία” σου συνδέεται με τη γονιμότητά σου. Μόλις τελειώσει το «παράθυρο» γονιμότητας, τελειώνεις κι εσύ.

Η ύπουλη αυτή ιδέα, ότι τα σώματα των γυναικών είναι κυρίως σκεύη για την αναπαραγωγή, έχει πολλές αρνητικές συνέπειες για όλους μας. Αλλά έχει επίσης καθυστερήσει την επιστημονική έρευνα και την πολιτική υγείας. Η πολιτική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Γουότερλου στο Οντάριο του Καναδά, Αλάνα Κάταπαν μελετά την έννοια της «αναπαραγωγικής ηλικίας των γυναικών», έναν όρο που είναι πανταχού παρών στην έρευνα και την πολιτική για την υγεία.

«Σχεδίαζα να πάω στην Καραϊβική για ένα ταξίδι σχετικό με την έρευνα του συντρόφου μου και συνέχεια λάμβανα συμβουλές ότι οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας δεν πρέπει να πάνε». Εκείνη την περίοδο ο ιός Ζίκα συνδεόταν με τη μικροκεφαλία στα νεογέννητα μωρά. Θεωρούνταν ότι ο ιός επηρέαζε κρίσιμα στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Η Κάταπαν δεν ήταν έγκυος και δεν σχεδίαζε να μείνει έγκυος εκείνη την περίοδο. Τότε γιατί της έλεγαν να αποφεύγει περιοχές με τον ιό;

Η εμπειρία αυτή την έκανε να σκεφτεί πώς οι αντιλήψεις για τα σώματά μας καθοδηγούνται από την ιδέα της πιθανής εγκυμοσύνης. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την έρευνα της βιοϊατρικής για τα αίτια και τη θεραπεία ασθενειών. Η υγεία των γυναικών έχει μείνει πίσω ως αντικείμενο τέτοιων ερευνών για πολλούς λόγους. Τα ανδρικά σώματα για πολύ καιρό θεωρούνταν η «προεπιλεγμένη» ανθρώπινη μορφή και οι κλινικές δοκιμές έχουν παραδοσιακά σχεδιαστεί με τρόπους που τις καθιστούν λιγότερο “προσβάσιμες” για τις γυναίκες.

Οι φόβοι για τις πιθανές επιπτώσεις των φαρμάκων στα έμβρυα έχουν επίσης παίξει σημαντικό ρόλο στο να αποκλείονται τα άτομα. «Η επιστημονική έρευνα έχει αποκλείσει τις γυναίκες “αναπαραγωγικής ηλικίας” ή τις γυναίκες που ίσως μείνουν “έγκυες”, με έναν γενικευμένο τρόπο. Η έρευνα που έχουμε για πάρα πολλά φάρμακα δεν περιλαμβάνει γυναίκες και σίγουρα δεν περιλαμβάνει γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης».

Η έλλειψη ερευνών εξηγεί σε κάποιο βαθμό γιατί οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό να παρουσιάσουν παρενέργειες από φάρμακα, μερικές από αυτές μάλιστα θανατηφόρες. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν καταβληθεί μεγαλύτερες προσπάθειες για να συμπεριληφθούν άτομα με ωοθήκες και μήτρες στις κλινικές έρευνες, έχουμε όμως ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε.

Οι γυναίκες συχνά δέχονται ιατρικές συμβουλές σχεδιασμένες να προστατεύσουν ένα πιθανό έμβρυο, είτε είναι έγκυες είτε όχι. Για παράδειγμα, οι επίσημες οδηγίες σχετικά με την ασφαλή κατανάλωση ψαριών που περιέχουν υδράργυρο μπορεί να διαφέρουν για τις «γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας», σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ. Το 2021, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χρησιμοποίησε την ίδια γλώσσα για να περιγράψει τα άτομα που πρέπει να είναι στο επίκεντρο πολιτικών μείωσης της κατανάλωσης αλκοόλ.

Το μήνυμα που λαμβάνεται είναι ότι οι γυναίκες πρέπει να σκέφτονται την υγεία του εμβρύου κι όχι οι βιομηχανίες που παράγουν αυτές τις χημικές ουσίες ή οι οργανισμοί που τις ρυθμίζουν. Μόνο οι γυναίκες που έχουν πιθανότητα να μείνουν έγκυες, είτε το σκοπεύουν είτε όχι. «Η ευθύνη για την υγεία των μελλοντικών γενεών πέφτει αποκλειστικά στους ώμους των γυναικών».

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η ίδια η γλώσσα. Ο όρος «γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας» συνήθως περιλαμβάνει γυναίκες ηλικίας 15 έως 44 ετών. Οι γυναίκες στα άκρα αυτού του φάσματος έχουν πολύ διαφορετικά σώματα και πολύ διαφορετικούς κινδύνους για την υγεία τους.

Την Πέμπτη, ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι θα ορίσει τον Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ ως επικεφαλής του Υπουργείου Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ. Η είδηση δεν αιφνιδιάζει, δεδομένου ότι ο Τραμπ είχε πει σε προεκλογική του συγκέντρωση ότι θα αφήσει τον Κένεντι να «ξεσαλώσει» με την υγεία, «τα τρόφιμα» και «τα φάρμακα».

Ο ρόλος αυτός θα δώσει στον Κένεντι κάποιον έλεγχο σε πολλούς οργανισμούς, όπως η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), που ρυθμίζει τα φάρμακα στις ΗΠΑ, και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), που συντονίζει τις δημόσιες συμβουλές και τα προγράμματα υγείας. Αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία σε επιστήμονες, γιατρούς και ερευνητές υγείας, δεδομένων των απόψεων του Κένεντι για την ιατρική βασισμένη σε στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της αντιεμβολιαστικής του στάσης. Πρόσφατα, σε ανάρτηση του ανέφερε την «επιθετική καταστολή» από το FDA για τις ψυχεδελικές ουσίες, τα πεπτίδια, τα βλαστοκύτταρα, την ιβερμεκτίνη, την υδροξυχλωροκίνη και τις βιταμίνες.

Μένει να φανεί από τις πρώτες ημέρες του νέου έτους ποια θα είναι η θέση των γυναικών και δη αυτών σε “αναπαραγωγική ηλικία” σε έναν κόσμο που αναμένεται να αλλάξει αναπάντεχα…

*Με στοιχεία από το Technology Review.

 

 

☞︎ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.