Το ότι το Halloween είναι μια εμπορική, ξενόφερτη γιορτή, είναι τόσο κλισέ,  που βαριέμαι. Με το που ακούσουν “Halloween”, πολλοί σκέφτονται πλαστικές κολοκύθες, πολυεστερικούς ιστούς αράχνης, καπέλα μαγισσών και τα γυαλιά του Harry Potter από τα Jumbo. Ωστόσο, παρά την μορφή που έχει πάρει η σήμερα , οι ρίζες του Halloween εντοπίζονται στους Κέλτες και στους εορτασμούς του Samhain, που σηματοδοτούσαν το τέλος της φθινοπωρινής συγκομιδής και την αρχή του χειμώνα. Ήταν επίσης μια ημέρα κατά την οποία, σύμφωνα με τις κέλτικες δοξασίες, το πέπλο ανάμεσα στους ζωντανούς και τους νεκρούς είναι ιδιαίτερα διαπερατό.

Η Día de los Muertos (Ημέρα των Νεκρών) στο Μεξικό είναι άλλη μια παράδοση με βαθιές ρίζες, που πιθανώς συνδυάζει προκολομβιανές τελετές και ευρωπαϊκές γιορτές όπως η Ημέρα των Αγίων Πάντων. Στην Ασία, οι γιορτές φαντασμάτων, μέρος τόσο της ταοϊστικής όσο και της βουδιστικής παράδοσης, είναι όταν οι άνθρωποι αποτίουν φόρο τιμής στους νεκρούς προγόνους τους, οι οποίοι πιστεύεται ότι μπορούν να επιστρέψουν για λίγο από τη μετά θάνατον ζωή.

Μια πιο πρόσφατη προσθήκη στο «τρομακτικό» ημερολόγιο εκδηλώσεων είναι τα γοτθικά φεστιβάλ, τα οποία θα μπορούσαν να θεωρηθούν σαν μια μορφή «σκοτεινού τουρισμού». Η λέξη «γοτθικό»  προέρχεται από την έμπνευση που αντλούν από τη γοτθική λογοτεχνία, η οποία έχει τις ρίζες της στα τέλη του 1700 και στις αρχές του 1800. Αξιοσημείωτοι συγγραφείς του είδους ήταν η Mary Shelly, ο Walter Scott, ο Edgar Allen Poe και κυρίως ο Bram Stoker, του οποίου ο κλασικός Δράκουλας εκδόθηκε το 1897. Οι θεματολογίες τους περιλάμβαναν τέρατα, φόνους και μυστήρια, με μια υποβόσκουσα αίσθηση τρόμου και φόβου.

Το ξύπνημα του δράκουλα

Ένα από τα πιο γνωστά φεστιβάλ «σκοτεινού τουρισμού» είναι το Whitby Goth Weekend, το οποίο πραγματοποιείται στο Yorkshire της Βρετανίας, πόλη από την οποία ο Stoker εμπνεύστηκε για να γράψει τον Δράκουλα. Στο μυθιστόρημα, ο Stoker  περιγράφει λεπτομερώς τη πολεοδομία, την αρχιτεκτονική και την τρομακτική ατμόσφαιρα της πόλης. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η εκδήλωση προσελκύει κόσμο από διάφορες υποκουλτούρες καθώς και mainstream επισκέπτες. Πολλοί από τους «καινούργιους» επισκέπτες δεν αυτοπροσδιορίζονται απαραίτητα ως “goths”. Αντιθέτως, κάποιοι απλώς έρχονται για την εμπειρία, άλλοι έρχονται για να γιορτάσουν το Halloween, ενώ πολλοί από τους επισκέπτες ανήκουν στην υποκουλτούρα “Steampunk”.

Η ζωή και το έργο του Stoker γιορτάζονται επίσης στο Δουβλίνο, την πόλη όπου γεννήθηκε το 1847. Το Φεστιβάλ Bram Stoker είναι μια άκρως διασκεδαστική γιορτή της πιο διάσημης λογοτεχνικής του δημιουργίας. Περιλαμβάνει το φιλικό προς την οικογένεια θεματικό πάρκο “Stokerland”, λογοτεχνικές περιπάτους και διαλέξεις για τη ζωή και την κληρονομιά του. Το φεστιβάλ προσελκύει τους πάντες, από οικογένειες που θέλουν να διασκεδάσουν τα παιδιά τους το Σαββατοκύριακο του Halloween μέχρι λάτρεις της γοτθικής μυθοπλασίας.

Η δημοτικότητα αυτών και άλλων γοτθικών φεστιβάλ φαίνεται να αυξάνεται. Στο Φεστιβάλ Bram Stoker, η προσέλευση αυξήθηκε από περίπου 25.000 το 2019 σε περισσότερες από 49.000 το 2022, ανακάμπτοντας από μια διετή διακοπή λόγω της πανδημίας Covid-19. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση ότι τέτοιες εκδηλώσεις προσελκύουν μόνο για ένα περιορισμένο κοινό, μέλη μιας συγκεκριμένης υποκουλτούρας ή όσους ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τη γοτθική μυθοπλασία ή λογοτεχνία.

Όταν γίνεσαι μέρος του θεάματος

Στο Whitby Goth Weekend, τα όρια μεταξύ θεατή και συμμετέχοντα γίνονται ιδιαίτερα διαπερατά. Πολλοί πηγαίνουν για να ακούσουν σκοτεινές μουσικές, για τα ψώνια στις τοπικές αγορές ή την κοινωνική συναναστροφή. Ωστόσο μερικοί το πάνε ένα βήμα παραπέρα, ντύνονται με ιδιαίτερα πρωτοποριακές στολές, παρελαύνουν στα πλακόστρωτα δρομάκια του Whitby και ακολουθούν τα βήματα του Δράκουλα.

Αυτοί οι παρευρισκόμενοι γίνονται τρόπον τινά μέρος του θεάματος, καθώς πολλοί από τους επισκέπτες έρχονται να θαυμάσουν τα εκατοντάδες μασκαρεμένα πλάσματα που περιφέρονται στο  Whitby. Αυτή η διασταύρωση της συμμετοχής και της παρατήρησης προσελκύει πολλούς φωτογράφους όταν το φεστιβάλ πραγματοποιείται τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο. Οι συμμετέχοντες ποζάρουν για φωτογραφίες, συμβάλλοντας σημαντικά στην δημιουργία μιας γοτθικής ατμόσφαιρας στην πόλη.

Ως αποτέλεσμα, οι ευφάνταστα ντυμένοι συμμετέχοντες δεν βιώνουν το φεστιβάλ απλώς ως παθητικοί θεατές, αλλά γίνονται οι ίδιοι πόλος έλξης του φεστιβάλ, συμβάλλοντας σημαντικά στην όλη εμπειρία του φεστιβάλ. Ορισμένοι απλώς απολαμβάνουν την θεατρικότητα της όλης εμπειρίας, ενώ άλλοι βρίσκουν ευκαιρία να εκφράσουν την «αληθινή» τους ταυτότητα. Οι διοργανωτές του φεστιβάλ και οι τοπικές επιχειρήσεις επιτρέπουν αυτή την εμπειρία, η οποία λαμβάνει χώρα στους μουσικούς χώρους της πόλης, στα σημεία λιανικής πώλησης και στους χώρους φιλοξενίας.

Το σκοτάδι πουλάει

Τι κάνει τέτοιες εκδηλώσεις που αρχικά απευθύνονται σε ένα περιορισμένο κοινό να γίνονται πιο δημοφιλείς στο ευρύτερο κοινό; Ενώ ορισμένες μπορεί να μας θυμίζουν παλιές  παραδόσεις, όπως η περίπτωση της κέλτικης γιορτής Samhain, άλλες παρουσιάζουν σαφή σημάδια εμπορευματοποίησης.

Καθώς το περιεχόμενο των γοτθικών φεστιβάλ μπορεί να πραγματοποιείται από τους ίδιους τους επισκέπτες, το ίδιο συμβαίνει και με το μάρκετινγκ. Με ένα smartphone στο  χέρι, οι επισκέπτες του φεστιβάλ καταγράφουν τεράστιες ποσότητες οπτικού υλικού, το οποίο στη συνέχεια προβάλλουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με αυτόν τον τρόπο, οι εικόνες από τα φεστιβάλ κάνουν τον γύρο του κόσμου.

Έτσι, οι διαδικτυακές συστάσεις από στόμα σε στόμα των συμμετεχόντων λειτουργούν χέρι-χέρι με τις παραδοσιακές μορφές διαφήμισης. Μαζί, γίνονται αναπόσπαστο μέρος της «εμπορευματοποίησης του σκοταδιού», καθιστώντας τις ένα κάπως παραγνωρισμένο στοιχείο του μάρκετινγκ των φεστιβάλ.

Σκοτεινοί τουριστικοί προορισμοί

Έτοιμοι για μια τρομακτική απόδραση; Ακολουθούν έξι προτάσεις για την απόλυτη γοτθική απόδραση.

Whitby Goth Weekend, Whitby, Ηνωμένο Βασίλειο.

Φεστιβάλ Bram Stoker, Δουβλίνο, Ιρλανδία, συμπεριλαμβανομένου του Stokerland.

Salem Festival of the Dead, Μασαχουσέτη, Ηνωμένες Πολιτείες.

Derry Halloween Festival, Derry, Βόρεια Ιρλανδία.

Wave Gotik Treffen, Λειψία, Γερμανία.

Death Disco Open air Festival, Αθήνα, Ελλάδα.

Δείτε επίσης: Δεν είχαμε Halloween στο χωριό μας. Αλλά μήπως στολίζαμε και έλατο;