Περισσότερο Blue Mind – λιγότερο στρες

«Λέγε με Ισμαήλ. Πριν από μερικά χρόνια -δεν έχει σημασία πόσο ακριβώς- έχοντας λίγα ή καθόλου χρήματα στο πουγκί μου και τίποτα ιδιαίτερο που να με ενδιαφέρει στη στεριά, σκέφτηκα να ταξιδέψω λίγο στη θάλασσα και να δω το υδάτινο μέρος του κόσμου. Είναι ένας τρόπος που έχω να διώχνω το σπλήνιασμα και να ρυθμίζω το κυκλοφοριακό».

Όταν ο Ισμαήλ, ο αφηγητής του κλασικού μυθιστορήματος Μόμπι-Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ, διαπίστωσε ότι δεν άντεχε άλλο, αποφάσισε να αποδράσει στη θάλασσα. Όλοι μας θα μπορούσαμε να μάθουμε κάτι από τον Ισμαήλ. Γιατί η σύγχρονη ζωή μπορεί να είναι ακόμη πιο σκληρή από το Ναντάκετ του 19ου αιώνα. Βιώνουμε χρόνιο στρες, αποβλακωνόμαστε σε οθόνες και πάσχουμε από κόπωση της κατευθυνόμενης προσοχής.

Ο «πάντα σε εγρήγορση» τρόπος ζωής μας μπορεί τελικά να οδηγήσει σε προβλήματα μνήμης, κακή κρίση, άγχος, κατάθλιψη και υπερβολική εξάρτηση από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά σε μια προσπάθεια ανεύρεσης χαλάρωσης.

Το χρόνιο στρες μας επιβαρύνει και σωματικά, βλάπτοντας το καρδιαγγειακό, το ανοσοποιητικό, το πεπτικό, το νευρικό και το μυοσκελετικό μας σύστημα. Μειώνει τα επίπεδα της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε εξαντλημένοι και μελαγχολικοί.

Και, φυσικά, ακόμα και η ίδια η επίγνωση ότι ο τρόπος ζωής μας είναι τόσο ανθυγιεινός είναι από μόνη της άλλη μια πηγή άγχους.

Πώς θα σας φαινόταν αν παρόλα αυτά η εξόρμηση στη θάλασσα -ή έστω και απλά στη μπανιέρα– μπορούσε να κάνει σημαντική διαφορά στην ευεξία μας; Πώς θα σας φαινόταν αν το να περνάμε χρόνο μέσα ή κοντά στο νερό ήταν τόσο αποτελεσματικό όσο (ίσως και πιο άμεσο από) ένα αντικαταθλιπτικό; Φανταστείτε αν  ο γιατρός σας σας έδινε μια συνταγή που θα έγραφε: «Πάρτε δύο κύματα, ένα περίπατο στην παραλία και κάποιο ποτάμι που ρέει, και πάρτε με τηλέφωνο το πρωί».

Σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες της γνωστικής νευροεπιστήμης, όταν περνάτε χρόνο κοντά στο νερό, αυτό που συμβαίνει είναι πράγματι κάτι τρομερά καλό.

Από το Red Mind στο Blue Mind

Ο ναυτικός βιολόγος και ο συγγραφέας βιβλίων Ουάλας Τζ. Νίκολς, υποστηρίζει πως η επαφή πάνω, κοντά ή μέσα στο νερό, βοηθά το νου και τη συνολική αίσθηση ευημερίας. Η κατάσταση του εγκεφάλου ονομάζεται “Blue Mind” (Μπλε Μυαλό) και συμβάλλει στην αντιστάθμιση του “Red Mind” (Κόκκινο Μυαλό) που προκαλείται από τις καθημερινές πιέσεις. Όταν ακούμε, αισθανόμαστε και βλέπουμε νερό μπορούμε να αποκτήσουμε άμεσα την αίσθηση της ηρεμίας, καθώς τα επίπεδα κορτιζόλης μας κατεβαίνουν.

Ο Ουάλας με την ομάδα του έχουν εξετάσει προσεκτικά τις μελέτες που περιγράφουν λεπτομερώς την χαλαρωτική επίδραση της φύσης στο ανθρώπινο μυαλό και διαπιστώνουν ξανά και ξανά ότι το νερό συμβάλλει στην ενίσχυση των καταπραϋντικών, θεραπευτικών ιδιοτήτων της φύσης.

Για την περιγραφή αυτής της κατάστασης ηρεμίας που σχετίζεται με το νερό όπως ήδη αναφέραμε, χρησιμοποιούν τον όρο Blue Mind που έρχεται σε αντίθεση με το Red Mind, το οποίο η νευροεπιστήμονας Κάθριν Φράνσεν, περιγράφει ως μια «νευρική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από άγχος, ανησυχία, φόβο και ίσως ακόμη και λίγο θυμό και απόγνωση».

Για να είμαστε δίκαιοι, η έντονη κατάσταση του Red Mind δεν είναι πάντα κακή. Με την κατάλληλη αντιμετώπιση, το Red Mind μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε να αξιολογούμε και να μειώνουμε τους στρεσογόνους παράγοντες στη ζωή μας. Όταν ήταν πιο μικρή, η Φράνσεν ήταν φανατική αλεξιπτωτίστρια και συνειδητοποίησε ότι το να πηδάει από αεροπλάνα τα Σαββατοκύριακα τη βοηθούσε να αισθάνεται πιο ήρεμη κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. «Έμαθα τι είναι σημαντικό και να μην ιδρώνει το αυτί μου για τα ασήμαντα πράγματα», αναφέρει.

Οι περισσότεροι από εμάς, ωστόσο, δεν είμαστε αρκετά έτοιμοι να μειώσουμε το στρες μας πηδώντας από αεροπλάνα. Το να περνάμε όμως χρόνο στη φύση μοιάζει μια πιο εύκολη λύση – ειδικά το να περνάμε χρόνο μέσα, πάνω ή κοντά στο νερό.

Ο εγκέφαλός σας στο νερό

Πώς είναι δυνατόν το φυσικό περιβάλλον – και συγκεκριμένα ένα υδάτινο περιβάλλον – να προσφέρει τέτοια «ξεκούραση» στον εγκέφαλο;

Ο εγκέφαλος προσπαθεί πάντα να καταγράφει και να ερμηνεύει το νόημα των πραγμάτων και των γεγονότων, σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Μάικλ Μέρζενιτς, ομότιμο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο. Ο εγκέφαλος προσαρμόζει συνεχώς το αντιληπτικό του μοντέλο για να διακρίνει τις σημαντικές από τις μη σημαντικές πληροφορίες στο περιβάλλον του. «Μπορείτε να το φανταστείτε ως ομαλοποίηση του φόντου», εξηγεί ο Μέρζενιτς.

Σε ένα φυσικό περιβάλλον πάνω ή κοντά σε νερό, υπάρχει υψηλός βαθμός προβλεψιμότητας – σε αντίθεση με έναν πολυσύχναστο δρόμο, ένα υδάτινο στοιχείο παραμένει σε μεγάλο βαθμό το ίδιο από τη μια στιγμή στην άλλη. Το φόντο που βλέπουμε είναι αρκετά ελεγχόμενο, γεγονός που επιτρέπει σε ένα μέρος του εγκεφάλου να χαλαρώσει.

Σε αυτό το σταθερό φόντο, ο εγκέφαλος συνεχίζει να αναζητά κάτι που δεν υπήρχε πριν, αφού η ουσία της επιβίωσης ερμηνεύεται ως η αναζήτηση των πραγμάτων που δεν ταιριάζουν στο τοπίο. Όταν ο εγκέφαλος παρατηρεί μια διαταραχή στην επιφάνεια (όπως ένα κύμα ή έναν γλάρο), υπάρχει μια αίσθηση έκπληξης και καινοτομίας, η οποία συνοδεύεται από ένα ευχάριστο χτύπημα ντοπαμίνης.

Καθώς τα υδάτινα περιβάλλοντα παραμένουν τα ίδια και αλλάζουν ταυτόχρονα, βιώνουμε τόσο την καταπραϋντική οικειότητα όσο και τη διεγερτική καινοτομία όταν τα παρατηρούμε. Αυτή είναι μια κανονικότητα χωρίς μονοτονία, η τέλεια συνταγή για την ενεργοποίηση μιας κατάστασης ακούσιας προσοχής στην οποία ενεργοποιείται το προεπιλεγμένο δίκτυο του εγκεφάλου – απαραίτητο για τη δημιουργικότητα και την επίλυση προβλημάτων. Αυτή η ονειρική κατάσταση ακούσιας προσοχής είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό του Blue Mind.

Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στο Blue Mind οπουδήποτε. Ενδεχομένως η ευκολότερη λύση είναι η παραλία, με την αφθονία των αμετάβλητων φορτισμένων ιόντων σε αυτή την ατμόσφαιρα (τα οποία, σύμφωνα με μελέτες, μειώνουν τα επίπεδα γαλακτικού στο αίμα και ανεβάζουν τη διάθεση), αλλά υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι για να αλληλεπιδράσουμε με το νερό που μας επιτρέπουν να λάβουμε τα οφέλη του.

Σας προτείνουμε μερικές απλές  ιδέες για να βάλετε περισσότερο νερό στη ζωή σας:

Κάντε μπάνιο

«Πρέπει να υπάρχουν μερικά πράγματα που ένα ζεστό μπάνιο δεν μπορεί να θεραπεύσει», έγραψε η ποιήτρια Σύλβια Πλαθ, «αλλά δεν ξέρω κανένα από αυτά».

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιώσει κάποια εκδοχή της «θεραπείας εμβάπτισης»: το ζεστό ντους που σας ξυπνάει ή σας λύνει τους κόμπους του σώματος στο τέλος μιας κουραστικής ημέρας- τα λουτρά με ζεστό και κρύο κοντράστ που χρησιμοποιούν οι αθλητές για να χαλαρώσουν τους καταπονημένους μύες- ή την απόλαυση ενός πολύωρου μουλιάσματος σε μια μπανιέρα με άλατα και αιθέρια έλαια.

Ήδη από τους αρχαίους αιγυπτιακούς, ινδικούς και ρωμαϊκούς πολιτισμούς, βυθιζόμασταν θεραπευτικά μέσα στο νερό. Από τον Μεσαίωνα και έπειτα, μέρη όπως το Μπάντεν-Μπάντεν και το Εβιάν διαφήμιζαν τα σωματικά και ψυχικά οφέλη της πόσης και της κολύμβησης στα τοπικά νερά.

Πλέον υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν αυτό που οι άνθρωποι γνώριζαν από την αρχή: Η εμβάπτιση στο νερό μειώνει το στρες, εν μέρει εξισορροπώντας τη ροή μεταξύ του συμπαθητικού και του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος. Μελέτες διαπίστωσαν ότι η κολύμβηση σε ιαματικά λουτρά μειώνει τα επίπεδα της κορτιζόλης στο σάλιο των φοιτητών- οι θερμές πηγές και τα πεντάλεπτα θερμά ντους μπορούν να μειώσουν αισθητά τα επίπεδα άγχους- και η υδροθεραπεία μπορεί να μειώσει το ψυχολογικό στρες και τα σωματικά συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Τα Float tanks, που είναι θεραπευτικές συνεδρίες με την μέθοδο επίπλευσης, μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Μια μελέτη του 2018 έδειξε ότι μια μόνο συνεδρία μιας ώρας με Flotation-REST (θεραπεία μειωμένης περιβαλλοντικής διέγερσης) μείωσε σημαντικά το άγχος και βελτίωσε τη διάθεση σε μια ομάδα 50 συμμετεχόντων, οι οποίοι αντιμετώπιζαν προβλήματα όπως μετατραυματικό στρες, γενικευμένο άγχος, διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, κοινωνικό άγχος και κατάθλιψη.

Πηγαίνετε για ψάρεμα

Οποιοσδήποτε φανατικός ερασιτέχνης ψαράς θα σας πει ότι το ψάρεμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από απλώς το να πιάνεις ψάρια. Μπορεί να είναι χαλαρωτικό, χωρίς όμως να  είναι παθητικό. Όταν βρισκόμαστε σε μια βάρκα με ένα καλάμι ψαρέματος, αναγκαστικά αλληλεπιδρούμε με το νερό και το περιβάλλον γύρω μας. Η εκμάθηση αυτών των δεξιοτήτων μπορεί να είναι μια πρόκληση να κατακτήσουμε αυτές τις δεξιότητες, και μας αποσπά την προσοχή με τον καλύτερο τρόπο – σκεφτόμαστε ελάχιστα πράγματα πέρα από αυτό που έχουμε μπροστά μας. Αυτή η κατάσταση εστίασης απέχει πολύ από τις έγνοιες του «Κόκκινου Μυαλού».

Υπάρχουν ακόμη και μελέτες που δείχνουν ότι η καταπραϋντική επίδραση του ψαρέματος είναι αρκετά ισχυρή για να βοηθήσει στην επούλωση των επιπτώσεων της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Από το 2007, ένας οργανισμός που ονομάζεται Heroes on the Water (HOW) έχει βοηθήσει περισσότερα από 3.000 τραυματισμένα μέλη του αμερικανικού στρατού και βετεράνους να χαλαρώσουν, να αποκατασταθούν και να επανενταχθούν, πηγαίνοντάς τους για ψάρεμα με καγιάκ. Το άθλημα παρέχει τριπλή θεραπεία: σωματική (κωπηλασία και ψάρεμα), επαγγελματική (εκμάθηση νέων δεξιοτήτων) και ψυχική (χάρη στην ελευθερία και τη χαλάρωση που προσφέρει η παραμονή στο νερό).

«Ξέρω ότι όταν βρίσκομαι στην θάλασσα, όλες οι μαλακίες της ζωής μου εξαφανίζονται», λέει ο Τζιμ Ντόλαν, ιδρυτής του HOW. «Έτσι, σκέφτομαι ότι το ίδιο ισχύει και για τους άλλους».

Πιείτε νερό

Είναι ένα πράγμα να έχεις ψυχολογικά ανάγκη από λίγο Blue Mind, αλλά αν είσαι αφυδατωμένος σωματικά, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα απολύτως.

Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 60 έως 78 τοις εκατό νερό και ο ίδιος ο εγκέφαλος αποτελείται από περίπου 80 τοις εκατό νερό σε όγκο. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η κατανάλωση αρκετού νερού αποτελεί προϋπόθεση για την υγιή λειτουργία του εγκεφάλου.

Ακόμη και η ήπια αφυδάτωση μπορεί να επηρεάσει την προσοχή, την ψυχοκινητική και τις ρυθμιστικές λειτουργίες, καθώς και τη σκέψη και την αντίληψη.

Έχει επίσης αποδειχθεί ότι μειώνει τους ρυθμούς αντίδρασης στη μνήμη εργασίας, μειώνει την εγρήγορση και τη συγκέντρωση και αυξάνει την κόπωση και το άγχος. Υπάρχουν κάποια στοιχεία από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε αρουραίους που υποδηλώνουν ότι η γνωστική εξασθένιση από την αφυδάτωση μπορεί να μην είναι εντελώς αναστρέψιμη, λόγω κυτταρικής βλάβης.

Κολυμπήστε

Ακόμα και οι πιο στεριανοί από εμάς έχουν συνήθως πρόσβαση σε μια λίμνη, ένα ρυάκι ή μια πισίνα και το κολύμπι είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να απολαύσετε το Blue Mind σας.

Τα ευεργετικά αποτελέσματα της κολύμβησης είναι παρόμοια με την αντίδραση χαλάρωσης που προκαλούν δραστηριότητες όπως η hatha yoga. Στην κολύμβηση, οι μύες τεντώνονται και χαλαρώνουν συνεχώς, και αυτή η κίνηση συνοδεύεται από βαθιά ρυθμική αναπνοή, τα οποία βοηθούν τους κολυμβητές να βρίσκονται σε μια οιονεί διαλογιστική κατάσταση.

Όπως και άλλες μορφές αερόβιας άσκησης, η κολύμβηση διεγείρει την απελευθέρωση ενδορφινών και ενδοκανναβινοειδών (οι φυσικές αναλγητικές ουσίες του εγκεφάλου), και αυτές μειώνουν την αντίδραση του εγκεφάλου στο στρες και το άγχος.

Τέλος, η κολύμβηση ενισχύει τη δύναμη του εγκεφάλου, ακόμη και τις ώρες που το μυαλό χαλαρώνει. Μπορεί να περνάμε τους πρώτους εννέα μήνες μας στο «νερό» της μήτρας και γεννιόμαστε με βασικές ικανότητες να κλωτσάμε στο νερό, αλλά το μπουσούλημα και το πλάγιο κολύμπι είναι δεξιότητες τις οποίες μαθαίνουμε. Αυτό σημαίνει ότι ο συνδυασμός γνωστικής προσπάθειας και αερόβιας άσκησης που συνεπάγεται η κολύμβηση μπορεί να προσφέρει στον εγκέφαλο το ικανοποιητικό, αγχολυτικό συναίσθημα της ροής που έρχεται με την εξάσκηση μιας ενσώματης δεξιότητας.

Προμηθευτείτε ένα συντριβάνι

Ή οτιδήποτε φέρνει τον ήχο του νερού στο περιβάλλον σας.

Ένα από τα τεράστια πλεονεκτήματα του νερού είναι ότι δεν χρειάζεται να κάνετε διαλογισμό για να συνειδητοποιήσετε τα θεραπευτικά του αποτελέσματα, επειδή ουσιαστικά το νερό κάνει διαλογισμό σε εσάς. Ακόμη και οι καταγεγραμμένες εικόνες και οι ήχοι του νερού έχουν μια χαλαρωτική δράση.

Αυτή η μικρή αλλά σημαντική μελέτη καταδεικνύει την άποψή μου: Το 1997, 10 καρκινοπαθείς που αντιμετώπιζαν χρόνιο πόνο παρακολούθησαν ένα βίντεο με εικόνες της φύσης που περιλάμβαναν 15 λεπτούς ήχους από κύματα του ωκεανού, καταρράκτες και ρυάκια που παφλάζουν. Μετά την προβολή του βίντεο, παρουσίασαν μείωση κατά 20-30% των ορμονών του στρες, της επινεφρίνης και της κορτιζόλης.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ένα σιντριβάνι στη μέση ενός εμπορικού κέντρου θα κάνει τόσα πολλά για εσάς, από τη σκοπιά του Blue Mind, όσο το να στέκεστε μπροστά σε ένα ορμητικό ρεύμα, με ένα καλάμι ψαρέματος στο χέρι, ή να κάνετε body-surfing στα κύματα ένα ηλιόλουστο απόγευμα. Αλλά αυτό που δείχνουν μελέτες όπως αυτές είναι ότι ακόμη και κάτι τόσο ταπεινό όσο ένα μικροσκοπικό σιντριβάνι στο γραφείο σας μπορεί να είναι αρκετό για να μειώσει αισθητά την αντίδραση του σώματός σας στο στρες.

Συνδεθείτε και προστατέψτε τo νερό

Είναι αλήθεια πως όταν προστατεύουμε τα νερά μας, προστατεύουμε τον εαυτό μας.

Η ανθρώπινη υγεία συνδέεται άμεσα με την περιβαλλοντική υγεία. Αν η τροφή, ο αέρας και το νερό μας δεν είναι καλά, τότε ούτε εμείς είμαστε καλά.

Αλλά η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτό. Τα τεράστια οφέλη που αποκομίζουμε από τις υγιείς υδάτινες οδούς υπερβαίνουν τα όσα πίνουμε και τρώμε- αφορούν σωματικά, γνωστικά, πνευματικά και δημιουργικά οφέλη. Αυτό που λαμβάνουμε από το καθαρό νερό μας βοηθά να ευδοκιμήσουμε.

Η ελπίδα μου είναι ότι η κατανόηση του πόσο καλό είναι για εμάς να βρισκόμαστε δίπλα στο νερό θα αποτελέσει ένα δυνατό επιχείρημα για να διατηρήσουμε τα νερά του πλανήτη μας καθαρά, υγιή και ελεύθερα.

Η αλληλεξάρτησή μας με τον φυσικό κόσμο υπερβαίνει τα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα ή τα οικονομικά οφέλη. Οι νευρώνες μας και το νερό χρειάζονται το ένα το άλλο για να επιβιώσουν.

➸ Δείτε επίσης: Βουτιά στα γλυκά, κρυστάλλινα νερά των εναλλακτικών καλοκαιρινών προορισμών

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News