Όταν η Pamela Anderson εμφανίστηκε χωρίς μακιγιάζ στην Εβδομάδα Μόδας του Παρισιού τον περασμένο μήνα, τα social media το θεώρησαν “επανάσταση“. Η Anderson φάνηκε να αγκαλιάζει την ηλικία της, παίρνοντας θέση ενάντια στα πρότυπα ομορφιάς στα οποία όλες μας έχουμε υποβληθεί – πρότυπα τα οποία και η ίδια βοήθησε άθελά της να διαιωνιστούν σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της. Αυτή της η απόφαση συμβαδίζει με ένα νέο κίνημα στον χώρο της ομορφιάς, το οποίο κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια – ένα όραμα όπου η “φυσική” ομορφιά κυριαρχεί.
Η βιομηχανία της ομορφιάς και της μόδας έχει εισέλθει σε μια νέα εποχή αυτοαποδοχής. Ενώ το 2016-2017 κυριαρχούσε το έντονο, full glam βάψιμο στη σόουμπιζ και στα social media, πλέον η μόδα έχει αλλάξει. Τα πολύ καλυπτικά foundations, τα σκληρά περιγράμματα, το contouring και οι βαριές σκιές ματιών είναι out. Τη θέση τους έχουν πάρει τάσεις όπως το “φυσικό μακιγιάζ”, το “model off-duty look”, το “boy beat”, το “no make-up make-up”, το “clean girl make-up” και το “5-minute face” (όλες αυτές οι τάσεις είναι το ίδιο πράγμα, απλά τα social media αρέσκονται κάθε λίγους μήνες να επανεφευρίσκουν τον τροχό).
Πολλές γυναίκες πήγαν στον πλαστικό τους ζητώντας να αφαιρέσουν τα fillers τους, επιδιώκοντας μια πιο φυσική εμφάνιση. Στο TikTok, υπάρχουν αμέτρητα βίντεο με ανθρώπους που επαινούν τους celebrities που εμφανίζονται με ελάχιστο έως καθόλου μακιγιάζ, με λεζάντες όπως «η φυσική ομορφιά πάντα κερδίζει».
Εκ πρώτης όψεως, αυτό μπορεί να ακούγεται σαν ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά η ιδέα ότι έχουμε απελευθερωθεί από τα δεσμά των καταπιεστικών προτύπων ομορφιάς χάρη στο φυσικό ή καθόλου μακιγιάζ θα πρέπει να εγείρει υποψίες. Όπως τόνισε η συγγραφέας, Rian Phin, αυτό που πραγματικά βλέπουμε είναι ένα νέο σύνολο απαιτήσεων για τις γυναίκες. Η φυσική ομορφιά έχει μετατραπεί σε βραβείο. Μιλάμε πλέον για ένα “βιολογικό κεφάλαιο”. «Η ομορφιά [έχει] μετατραπεί σε βιολογικό πλεονέκτημα αντί για ικανότητα», έγραψε η Phin, «από τις δεξιότητες του high glam μακιγιάζ […] φτάσαμε στις φυσικές κοπέλες που απλά ξύπνησαν όμορφες». Το μινιμαλιστικό μακιγιάζ, λέει η Phin, ευνοείται επειδή συνεπάγεται κάποιο εγγενές γενετικό πλεονέκτημα.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η φυσική ομορφιά ως κοινωνικό κεφάλαιο
Υπάρχουν λόγοι για τους οποίους επιβραβεύουμε τη φυσική ομορφιά έναντι του μακιγιάζ – και δεν έχει να κάνει με την αποδοχή του εαυτού μας. Στην πραγματικότητα, τα πρότυπα ομορφιάς δε θέλουν να αποδεχτούμε αυτό που είμαστε και να αποφορτίσουμε τη σημασία που έχουμε δώσει στην εικόνα μας. Δε θέλουν να μην ασχολιόμαστε με την εμφάνισή μας και να κατεβάσουμε την ομορφιά από το αξιακό βάθρο που την έχουμε τοποθετήσει εδώ και αιώνες. Θέλουν απλώς οι προσπάθειες που κάνουμε για την καλύτερη εμφάνισή μας να μην είναι εμφανείς. Το να μην ασχολείσαι με την εικόνα σου είναι εξίσου σοβαρό “αμάρτημα” με το να ασχολείσαι και να φαίνεται.
Το κίνημα της φυσικής ομορφιάς έχει να κάνει με την απόκρυψη του κόπου που απαιτείται για την τήρηση των προτύπων ομορφιάς και την απόδοση ηθικής υπεροχής σε γυναίκες που δεν χρειάζεται να προσπαθούν να είναι όμορφες. Με αυτόν τον τρόπο αποκρύπτεται το γεγονός ότι τα πράγματα που αναμένονται από τις γυναίκες στη δημόσια σφαίρα είναι ακριβά και απαιτητικά. Η ιδέα ότι υπάρχει μια μονοδιάστατη, “φυσική” εικόνα, ένας “φυσικός” τρόπος να είσαι γυναίκα, είναι εγγενώς πατριαρχική, σεξιστική και καπιταλιστική.
Όποιος ασχολείται με τον χώρο της ομορφιάς, θα έχει προσέξει τη μεταστροφή που συνέβη τα τελευταία χρόνια. Από εκεί που ο κόπος και τα χρήματά μας πήγαιναν σε προϊόντα μακιγιάζ, πλέον στο επίκεντρο βρίσκεται το skicare και η περιποίηση της επιδερμίδας. Ξαναεπιστρέφω σε εποχές 2015-2017 όπου στα social media κυριαρχούσαν οι beauty gurus και τα makeup tutorials. Εταιρείες βγάζανε νέες παλέτες σκιών με το κιλό, τα χοντρά βαμμένα φρύδια ήταν στη μόδα, το ίδιο και το highlighter σε όλο το πρόσωπο. Οι διάσημοι έβγαζαν δικές τους σειρές μακιγιάζ και όλες γκουγκλάραμε τι είναι το contouring (να’ναι καλά η Kim Kardashian που μας ξεβλάχεψε).
Προσωπικά, η πρώτη φορά που παρατήρησα την μεταστροφή προς το skincare ήταν το 2019 όταν η Kylie Jenner ανακοίνωσε ότι θα κυκλοφορήσει μια σειρά skincare. Ήταν κάτι εντελώς έξω από τα νερά της αφού μέχρι τότε ήταν γνωστή για τα προϊόντα μακιγιάζ. Τότε είχε αρχίσει να εδραιώνεται η αντίληψη ότι “αντί να χρησιμοποιείς μακιγιάζ για να καλύψεις τις ατέλειες του προσώπου σου, καλύτερο είναι να επενδύεις στην περιποίηση της επιδερμίδας σου εξαρχής για να μειώσεις τις ατέλειες στη ρίζα τους”. Στην τελική, τι να σου κάνει το smokey eye και το αριστοτεχνικό eyeliner αν έχεις σπυράκια ή μαύρους κύκλους; Η τάση αυτή εξερράγη σε δημοτικότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια, η Gen Z ξόδεψε περισσότερα για την περιποίηση του δέρματος παρά για το μακιγιάζ. Αντί να κυνηγούν τη δεξιοτεχνία του σωστού βαψίματος, όπως περιγράφει η Phin, οι γυναίκες ενθαρρύνονται τώρα να αφιερώσουν χρόνο, χρήματα και ενέργεια για να αποκτήσουν την τέλεια δροσερή, λαμπερή επιδερμίδα. Αυτό συχνά απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη προσπάθεια μέσω εκτεταμένων ρουτινών περιποίησης. Έχουμε φτάσει, δηλαδή, στην ιατρικοποίηση του skincare όπως έχουμε αναφέρει και παλαιότερα.
Η στροφή στη φυσική ομορφιά εντοπίζεται συχνά στην πανδημία. Σύμφωνα με την κοινωνιολόγο και συγγραφέα του “Perfect: Feeling Judged on Social Media”, Rosalind Gill, κατά τη διάρκεια του lockdown, κατά έναν τρόπο, τα πρότυπα ομορφιάς φαινομενικά αποδυναμώθηκαν. Εφόσον ήμασταν σπίτια μας, δε χρειαζόταν να είμαστε όμορφοι για τον έξω κόσμο. Κατά έναν άλλον τρόπο όμως, στην πραγματικότητα κεφαλαιοποιήσαμε τους εαυτούς μας, χρησιμοποιώντας αυτόν τον χρόνο ως μέσο για να προσθέσουμε αξία στην εμφάνισή μας.
Έχουν τόσο κοινωνικο-πολιτισμικό ενδιαφέρον εκείνες οι “2 κρίσιμες εβδομάδες” που τελικά ήταν πολύ παραπάνω από 2 εβδομάδες. Άλλοι έδωσαν έμφαση στο σώμα τους, άλλοι στο πρόσωπό τους, άλλοι προσπάθησαν να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και να γίνουν enterpreneurs κι άλλοι κάνανε γίογκα και πίστεψαν στο σύμπαν. Όπως και να έχει ο καπιταλισμός κέρδισε.
Η έρευνα της Gill έδειξε ότι η πανδημία ήταν μια περίοδος κατά την οποία αρκετοί ξεκίνησαν “πρότζεκτ ομορφιάς”, δίνοντας στο δέρμα τους ένα διάλειμμα από το μακιγιάζ για να βελτιώσουν την επιδερμίδα τους ή κόβοντας τα μαλλιά τους για να τα βοηθήσουν να μακρύνουν. Μαζί με την αναζήτηση τρόπων βελτίωσης της “φυσικής” εμφάνισής μας, το να ξοδεύουμε ακόμη περισσότερο χρόνο στα social media στο σπίτι και να κοιτάμε τα πρόσωπά μας στο Zoom, τροφοδότησαν νέες ανησυχίες για την εικόνα μας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η άνοδος της “φυσικής ομορφιάς” δεν αφορά τη χρήση λιγότερων προϊόντων, αλλά προϊόντων που φέρουν διαφορετικές υποσχέσεις. Για παράδειγμα, ειδικοί έχουν παρατηρήσει μεγαλύτερη ζήτηση για προϊόντα όπως ορούς βλεφαρίδων και foundations που λειτουργούν παράλληλα ως ενυδατικές.
Ομοίως, η επιδίωξη μιας φυσικής εμφάνισης δεν σημαίνει ότι οι αισθητικές επεμβάσεις μειώθηκαν. Ναι, μπορεί κάποιες να αφαίρεσαν τα fillers, τις σιλικόνες και τα ψεύτικα οπίσθια αλλά αυτό δε σημαίνει ότι χαιρέτησαν μια για πάντα την καρέκλα του πλαστικού τους. Αντίθετα, η τάση αυτή τροφοδότησε τη δημοτικότητα παρεμβάσεων όπως το “baby botox”, οι οποίες στοχεύουν στην πιο φυσική εικόνα.
Από την πανδημία, έχει αυξηθεί ο αριθμός των ατόμων που κάνουν fillers, botox και θεραπείες προσώπου. Σε έρευνα του 2022, η Βρετανική Ένωση Αισθητικών Πλαστικών Χειρουργών διαπίστωσε ότι η ζήτηση για botox αυξήθηκε κατά 124% σε σύγκριση με το 2021, με τα μέλη της να πραγματοποιούν πέρσι 6.639 θεραπείες!
Η επίτευξη της φυσικής ομορφιάς μέσω προϊόντων και επεμβάσεων είναι δαπανηρή και χρονοβόρα – ακόμη περισσότερο από το βαρύ μακιγιάζ. Το μπότοξ, για παράδειγμα, συνήθως κοστίζει περίπου 100-300 ευρώ για κάθε θεραπεία, ανάλογα με την κλινική και την περιοχή του προσώπου. Φυσικά χρειάζεται να επαναλαμβάνεται τακτικά, αφού η επίδρασή του κρατά περίπου 3-4 μήνες. Οπότε, ναι, ακριβούτσικο σπορ.
Στην τελική, η “φυσική” ομορφιά είναι το ίδιο επιδερμική (pun intended) με την “ψεύτικη“. Το ζήτημα είναι (και) ταξικό, όταν η ομορφιά είναι προνόμιο αλλά τα μέσα για την επίτευξή της είναι ακριβά. Πέραν αυτού, το ζήτημα είναι σίγουρα και φυλετικό, αφού τα πρότυπα ομορφιάς επιστρέφουν στο ευρωκεντρικό μοντέλο.
Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι για να επανακτήσουμε την έννοια της “φυσικής ομορφιάς”. Για παράδειγμα, η κίνηση της Anderson να εμφανιστεί χωρίς μακιγιάζ είναι απελευθερωτική για την ίδια και για τον κόσμο που την παρακολουθεί και δεν αποσκοπεί κάπου αλλού. Δε μας πουλάει κάτι μέσω της άβαφης επιδερμίδας της, ούτε έκραξε όσες γυναίκες βάφονται. Απλά εμφανίστηκε κάπου χωρίς makeup. Είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε τέτοιες εμφανίσεις από την εμπορευματοποίηση της φυσικής ομορφιάς από τη βιομηχανία των καλλυντικών.
Ωστόσο, αξίζει να θυμόμαστε ότι αν η Pamela Anderson δεν ήταν όμορφη, δεν θα λάμβανε απαραίτητα τον ίδιο έπαινο. Συχνά ο κόσμος λέει για διάφορες γυναίκες «αυτή γέρασε με αξιοπρέπεια». Τρομερό που η διατήρηση της ομορφιάς συνδέεται με την αξιοπρέπεια. Φυσικά, αυτές οι “αξιοπρεπώς γερασμένες” όμοφες γυναίκες είναι σχεδόν πάντα αδύνατες, διάσημες, κατά βάση λευκές, αρτιμελείς και αρκετά πλούσιες ώστε να έχουν πρόσβαση σε προϊόντα και επεμβάσεις, που τους επιτρέπουν να γεράσουν με τρόπο πιο ευθυγραμμισμένο με τα πρότυπα ομορφιάς.
Η “φυσική ομορφιά” όπως μας την πλάσαραν οι εταιρείες καλλυντικών είναι μια απάτη. Η επίτευξη της ομορφιάς είναι σαν να προσπαθείς να σκοράρεις σε ένα τέρμα όπου τα δοκάρια διαρκώς μετακινούνται. Η αποδοχή φυσικά και δεν είναι ο στόχος – μπορεί να επιβιώσει ο καπιταλισμός αν όλ@ μας αποδεχτούμε απόλυτα τον εαυτό μας όπως είναι; Τι να δίνουμε έμφαση στη “ψεύτικη” ομορφιά τι στη “φυσική”, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: πάλι αρνούμαστε να αποκεντρώσουμε την ομορφιά από τις ζωές μας.
Αν η άνοδος της “φυσικής” ομορφιάς μάς διδάσκει κάτι, είναι ότι δεν υπάρχει ένας “φυσικός” τρόπος για να είσαι ή να φαίνεσαι γυναίκα. Αντ’αυτού, ας αγκαλιάσουμε ένα όραμα ομορφιάς που επιτρέπει στο σώμα μας απλά να υπάρχει.
