Ήταν το 1950 όταν η FIBA αποφάσισε να δημιουργήσει ένα τρόπαιο για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της, το οποίο θα έφερε το όνομα του δημιουργού του μπάσκετ, James Naismith. Μέχρι το 1964 είχε παραμείνει στα χαρτιά και μόλις το 1965, χάρη σε μια δωρεά 1.000 δολαρίων, ξεκίνησε η κατασκευή του. Βέβαια δεν υπήρχε η παραμικρή ιδέα για το σχήμα που θα είχε το τρόπαιο. Ο Renato William Jones, ο τότε Γενικός Γραμματέας της FIBA, ήταν αυτός που έδωσε την έμπνευση για το σχεδιασμό του τροπαίου. Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού κατά μήκος του Νείλου στην Αίγυπτο με την Ούρσουλα Φρανκ και το αφεντικό της FIBA στην Αφρική Αμπντέλ Αζίμ Ασρί, επισκέφθηκε το Λούξορ και τον ναό στο Καρνάκ. Στο ναό εντυπωσιάστηκε πολύ από μία από τις στήλες του λωτού, με ένα ιδιαίτερα κομψό κιονόκρανο σε σχήμα μπουμπουκιού και αποφάσισε ότι αυτό θα έπρεπε να είναι το μοντέλο για το κύπελλο.
Το επάνω μέρος του τροπαίου Naismith έχει σχέδιο λωτού, ασήμι στο πάνω και κάτω μέρος – επιχρυσωμένο στο εσωτερικό – και το κύριο μέρος από χρυσό 14 καρατίων καθιστούν το κύπελλο ιδιαίτερα πολύτιμο. Η βάση είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο Rosa Porrhino η κορυφή του κυπέλλου έχει περιφέρεια 21 εκατοστά και, με ύψος 47 εκατοστά, το τρόπαιο ζυγίζει 9 κιλά.
Αλλά ποιος ήταν ο James Naismith;
Ως νεαρός, ο Naismith ήταν ένας εξαιρετικός αθλητής. Όταν μπήκε στο Πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ, ασχολήθηκε με τον αθλητισμό, συμπεριλαμβανομένου του ράγκμπι και της γυμναστικής, και κέρδισε το ασημένιο και το χρυσό μετάλλιο Wickstead για τον “καλύτερο αθλητή σε όλες τις δραστηριότητες” το 1885 και το 1887, αντίστοιχα. Ο Naismith συνέχισε την εκπαίδευσή του, έμαθε για τη Διεθνή Σχολή Εκπαίδευσης της YMCA στο Springfield της Μασαχουσέτης και γράφτηκε εκεί συμμετέχοντας σε αθλήματα, ενώ παράλληλα παρακολουθούσε και δίδασκε μαθήματα. Ήταν ο χειμώνας του 1891-1892. Μέσα σε ένα γυμναστήριο στο Springfield College (τότε γνωστό ως International YMCA Training School), που βρισκόταν στο Springfield της Μασαχουσέτης, βρισκόταν μια ομάδα ανήσυχων φοιτητών. Οι νεαροί άνδρες έπρεπε να βρίσκονται εκεί- ήταν υποχρεωμένοι να συμμετέχουν σε δραστηριότητες σε κλειστό χώρο για να κάψουν την ενέργεια που είχε συσσωρευτεί από τότε που τελείωσε η ποδοσφαιρική τους σεζόν. Η τάξη του γυμναστηρίου τους πρόσφερε δραστηριότητες όπως βάδισμα, γυμναστική και εργασία με όργανα, αλλά αυτά ήταν χλωμά υποκατάστατα των πιο συναρπαστικών αγώνων ράγκπι, μπέιζμπολ και λακρός που έπαιζαν την άνοιξη και το καλοκαίρι.
To πρόσωπο που εφηύρε το μπάσκετ
Ο καθηγητής αυτής της τάξης ήταν ο James Naismith, ένας 31χρονος μεταπτυχιακός φοιτητής. Αφού αποφοίτησε από το Presbyterian College στο Μόντρεαλ με πτυχίο θεολογίας, ο Naismith αγκάλιασε την αγάπη του για τον αθλητισμό και κατευθύνθηκε στο Springfield για να σπουδάσει σωματική αγωγή – εκείνη την εποχή ένας σχετικά νέος και άγνωστος ακαδημαϊκός κλάδος – υπό τον Luther Halsey Gulick, καθηγητή φυσικής αγωγής στο Κολέγιο και σήμερα γνωστό ως πατέρα της φυσικής αγωγής και της αναψυχής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Καθώς ο Naismith, δευτεροετής μεταπτυχιακός φοιτητής που είχε διοριστεί στο διδακτικό προσωπικό, κοίταζε την τάξη του, το μυαλό του έτρεξε στη θερινή περίοδο του 1891, όταν ο Gulick εισήγαγε ένα νέο μάθημα στην ψυχολογία του παιχνιδιού.
Στις συζητήσεις της τάξης, ο Gulick είχε τονίσει την ανάγκη για ένα νέο παιχνίδι εσωτερικού χώρου, ένα παιχνίδι “που θα ήταν ενδιαφέρον, εύκολο στην εκμάθηση και εύκολο να παιχτεί το χειμώνα και με τεχνητό φως”. Κανείς στην τάξη δεν είχε ακολουθήσει την πρόκληση του Gulick να εφεύρει ένα τέτοιο παιχνίδι. Αλλά τώρα, αντιμέτωπος με το τέλος της φθινοπωρινής αθλητικής περιόδου και τους μαθητές να έχουν την υποχρεωτική και βαρετή απαιτούμενη γυμναστική, ο Naismith είχε ένα νέο κίνητρο. Δύο καθηγητές είχαν ήδη προσπαθήσει και απέτυχαν να επινοήσουν δραστηριότητες που θα ενδιέφεραν τους νεαρούς άνδρες. Το διδακτικό προσωπικό είχε συνεδριάσει για να συζητήσει αυτό που είχε αρχίσει να γίνεται ένα επίμονο πρόβλημα με την αχαλίνωτη ενέργεια της τάξης και την αδιαφορία για τις υποχρεωτικές εργασίες. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Naismith έγραψε αργότερα ότι είχε εκφράσει τη γνώμη του ότι “το πρόβλημα δεν είναι με τους άνδρες, αλλά με το σύστημα που χρησιμοποιούμε”. Ένιωθε ότι το είδος της εργασίας που χρειαζόταν για να παρακινήσει και να εμπνεύσει τους νεαρούς άνδρες που είχε απέναντί του “θα έπρεπε να είναι αναψυχής, κάτι που θα απευθυνόταν στα ένστικτά τους για παιχνίδι”. Ο Gulick ανέθεσε στον Naismith να βρει τη λύση. Έτσι ο Νέισμιθ έπιασε δουλειά. Η αποστολή του ήταν να δημιουργήσει ένα παιχνίδι που θα ήταν εύκολο να αφομοιωθεί, αλλά και αρκετά περίπλοκο ώστε να είναι ενδιαφέρον. Έπρεπε να μπορεί να παιχτεί σε εσωτερικούς χώρους ή σε οποιοδήποτε έδαφος και από μεγάλο αριθμό παικτών ταυτόχρονα. Θα έπρεπε να παρέχει άφθονη άσκηση, χωρίς όμως την τραχύτητα του ποδοσφαίρου ή του ράγκμπι, αφού αυτά θα απειλούσαν με μώλωπες και σπασμένα κόκαλα αν παιζόταν σε περιορισμένο χώρο.
Το μπάσκετ γεννήθηκε
Πολύς χρόνος και σκέψη πήγε σε αυτή τη νέα δημιουργία. Έγινε μια προσαρμογή πολλών παιχνιδιών της εποχής του, όπως το αμερικανικό ράγκμπι (πάσα), το αγγλικό ράγκμπι (η μπάλα που πηδάει), το λακρός (χρήση τέρματος), το ποδόσφαιρο (το σχήμα και το μέγεθος της μπάλας) και κάτι που ονομαζόταν “πάπια σε βράχο”, ένα παιχνίδι που ο Νέισμιθ είχε παίξει με τους παιδικούς του φίλους στο Bennie’s Corners του Οντάριο Ο Naismith πλησίασε τον επιστάτη του σχολείου, ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να βρει δύο τετράγωνα κουτιά των 18 ιντσών που θα χρησιμοποιούνταν ως τέρματα. Ο επιστάτης επέστρεψε με δύο καλάθια για ροδάκινα. Στη συνέχεια, ο Naismith τα κάρφωσε στο κάτω κάγκελο του μπαλκονιού του γυμναστηρίου, ένα σε κάθε άκρη. Το ύψος αυτού του κατώτερου κιγκλιδώματος του μπαλκονιού έτυχε να είναι τρία μέτρα. Σε κάθε άκρο του μπαλκονιού τοποθετήθηκε ένας άνδρας για να παίρνει τη μπάλα από το καλάθι και να την ξαναβάζει στο παιχνίδι. Αργότερα κόπηκαν οι πάτοι των καλαθιών για να πέφτει η μπάλα ελεύθερα.
Στη συνέχεια ο Naismith συνέταξε τους 13 αρχικούς κανόνες, οι οποίοι περιέγραφαν, μεταξύ άλλων πτυχών, το τρόπο μεταφοράς της μπάλας και τι αποτελούσε φάουλ. Ορίστηκε ένας διαιτητής. Το παιχνίδι θα χωριζόταν σε δύο ημίχρονα των 15 λεπτών με πέντε λεπτά ανάπαυσης στο ενδιάμεσο. Η γραμματέας του Naismith δακτυλογράφησε τους κανόνες και τους κόλλησε στον πίνακα ανακοινώσεων. Λίγο αργότερα, στο μάθημα της γυμναστικής οι ομάδες επιλέχθηκαν με τρεις σέντερ, τρεις επιθετικούς και τρεις γκαρντ ανά πλευρά. Δύο από τους κεντρικούς συναντήθηκαν στο κέντρο του γηπέδου, ο Naismith πέταξε τη μπάλα και το παιχνίδι “μπάσκετ” γεννήθηκε. Ο Naismith, ο οποίος είχε χειροτονηθεί ιερέας το 1914, δεν επιδίωξε ποτέ αναγνώριση, τιμές ή πλούτη για την εφεύρεσή του. Πέθανε στις 28 Νοεμβρίου 1939 στο Λόρενς του Κάνσας. Σήμερα, το Basketball Hall of Fame στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης είναι αφιερωμένο στον Naismith, καθώς και στους μεγαλύτερους παίκτες, προπονητές και ομάδες του μπάσκετ. Υπολογίζεται ότι 300 εκατομμύρια άνθρωποι παίζουν το παιχνίδι παγκοσμίως.
