Πριν μερικές μέρες μπήκα σε ένα ασανσέρ και ένα σωρό άνθρωποι μπήκαν πίσω μου. Βρισκόμουν πίσω από μια γυναίκα με την πλάτη της σε μένα, τα μαλλιά της ήταν στη μύτη μου και μύριζα το άρωμα, Shalimar, και είχα να το μυρίσω αιώνες.

Τέλη 80s, Κυριακή πρωί, ξαπλωμένη ακόμα στο παιδικό μου κρεβάτι, θυμάμαι ακόμα το άρωμα του τοστ με βούτυρο και μαρμελάδα υπό τη συνοδεία φρεσκοψημένου καφέ να γαργαλάει τους οσφρητικούς μου κάλυκες. Ακολουθεί ένα κύμα από απορρυπαντικά μιας και ήταν μέρα γενικής καθαριότητας. Το ίδιο ζωντανές είναι οι αναμνήσεις μου από – το ποτήρι γάλα ή ζεστή σοκολάτα που έπινα γρήγορα πριν πάω στο σχολείο, το οποίο ήταν υπέροχο…. την μυρωδιά της βενζίνης, όταν ο πατέρας μου έκανε μια στάση πριν με αφήσει στο δημοτικό, στο ίδιο πάντα βενζινάδικό που είχε ο «κύριος Γιώργος», ή τη μυρωδιά του Video Club όπου με πήγαινε ο πατέρας μου κάθε Σάββατο για να διαλέξω κασέτες VHS -συνήθως She-Ra και Captain Planet. Τη μυρωδιά από τα βεστιάρια όπου πηγαίναμε να πάρουμε καρναβαλίστικες στολές. Θυμάμαι τη μυρωδιά από τα τριαντάφυλλά που έφερνε ο παππούς μου από το περιβόλι του, τη μυρωδιά της αρμπαρόριζας στον κήπο της γιαγιάς μου, τα μελωμένα σύκα τα καλοκαίρια στο χωριό, τα πορτοκάλια που καθάριζε τα απογεύματα, και τα σωματίδια που άφηναν οι φλούδες τους στο αχνό μεσημεριάτικο χειμωνιάτικο φως της κουζίνας, τα αρώματα της μητέρας μου που μου άφηναν μια γλυκιά ζαλάδα, τις πρώτες φορές που μύρισα τη βροχή.

Παρόλα αυτά, οι αναμνήσεις δεν σταματούν στην παιδική ηλικία. Μεγαλώνοντας θυμάμαι στην εφηβεία το πώς μύριζαν τα συναυλιάδικα, ο έρωτας, τα μπαρ όταν είναι άδεια, η καπνίλα στα ρούχα την επόμενη μέρα. Την μυρωδιά του Γιάννη Αγγελάκα όταν του είχα μιλήσει μετά από μια συναυλία τους στην Κέρκυρα.Στο μετρό τα καλοκαίρια να μυρίζω τη μυρωδιά που αφήνουν οι μασχάλες των συνεπιβατών μας. Προσποιούμενη ότι την αποστρέφομαι,  ταυτόχρονα παίρνω βαθιές ενοχικές τζούρες μιας αντεστραμμένης αίσθησης που διαρρηγνύει τη μοναξιά. Στις αθηναϊκές γειτονιές τις Κυριακές οι μυρωδιές που αναδύονται όταν στα σπίτια τσιγαρίζουν κρεμμυδάκι και μετά ακούγεται ο ήχος απ’ τα φασολάκια όταν πέφτουν στην κατσαρόλα, την μυρωδιά από κέδρο στο μούσι του.

Αρκετές φορές, η μνήμη μου ασθμαίνει, αλλά όταν ξαφνικά περνάω από ένα συγκεκριμένο μέρος, ένα συγκεκριμένο άρωμα με ένα συγκεκριμένο μοτίβο ανάβει τη σπίθα μιας ανάμνησης από το παρελθόν μου, προκαλώντας ένα πολύ ιδιαίτερο χαμόγελο ευτυχίας να ανθίσει στο πρόσωπό μου, και προφανώς δεν αποτελώ εξαίρεση…

Σε μια συνέντευξη που είχα πάρει από μια αρωματοποιό, ρωτώντας την ποιες είναι οι πρώτες μυρωδιές που θυμάται, η Χρύσα μου είχε δώσει την εξής απάντηση:

Όταν γεννήθηκα ο μπαμπάς μου δούλευε στη Λιβύη, και έφερνε από εκεί αυτά τα αρώματα της Ανατολής. Εκτός από αυτό, στον κήπο μας που είχαμε πολλά όμορφα λουλούδια. Τριαντάφυλλα, γιασεμιά  και λεμονανθούς. Η μαμά μου μού έκοβε κάθε Δευτέρα που πήγαινα Δημοτικό ένα μικρό μπουκετάκι και το πήγαινα στη δασκάλα μου. Η μαμά μου είχε στην τουαλέτα της αραδιασμένα πάρα πολλά μπουκαλάκια πανέμορφα, μαύρα, γυαλιστερά και τώρα που το σκέφτομαι πρέπει να ήταν solid αρώματα, ήταν σαν κρέμες και είχαν κόκκους από μελισσοκέρι και μύριζαν  όλα πανέμορφα. Θυμάμαι όλα τα αρώματα της μαμάς μου, το Poison, και άλλες έντονες μυρωδιές. Επομένως, οι πρώτες μου μυρωδιές ήταν ο κήπος μας, με όλα αυτά τα λουλούδια και οι μυρωδιές της μαμάς. Επίσης, κάτι που αξίζει να αναφερθεί, είναι ότι κοιμάμαι στο ίδιο μαξιλάρι από τον καιρό που γεννήθηκα. Δεν αλλάζω το μαξιλάρι μου και δεν μπορώ να κοιμηθώ σε άλλο μαξιλάρι. Δεν είναι ένα απλό μαξιλάρι, το ράβω και το ξαναράβω και δεν έχει πλυθεί ποτέ, αλλά αυτό το μαξιλάρι  είναι όλες μου οι μυρωδιές, η ζώνη ασφαλείας μου από όταν ήμουν μωρό, και γι΄αυτό είναι ιερό για εμένα. Γι’ αυτό δεν δικαιούται κανένας να το ακουμπήσει, να πάρει τη μυρωδιά κάποιου άλλου, και όταν κοιμηθώ να έχω ωραία όνειρα. Με το μαξιλάρι αυτό κοιμάμαι πανέμορφα, ξυπνώ πάρα πολύ ωραία.

Τα αρώματα είναι πολύ βασικά εφόδια για τις αναμνήσεις μας

Ποιο θα είναι το πιο ιδιαίτερο άρωμα της παιδικής σας ηλικίας που θυμάστε, το πιο παλιό, το πιο οικείο και το πιο αγαπημένο;

Αφήστε με να μαντέψω: Το άρωμα της μητέρας σας… Πόσο ελκυστικό και γοητευτικό είναι το μητρικό άρωμα, που και μόνο επαναφέροντάς το στη μνήμη μας, το συνδέουμε αμέσως με την γαλήνη και την αγάπη…

Και τι θα λέγατε για τη μυρωδιά του σαμπουάν που συνήθιζε να σας βάζει η μητέρα σας… μια γνωστή μάρκα παιδικού σαμπουάν, που το πουδρέ άρωμά του σας φέρνει στη μνήμη το πόσο ευτυχισμένοι νιώθατε…

Όταν είμαστε μικροί, η περιέργεια μας οδηγεί πολύ, και όταν κανείς δεν μας παρακολουθεί, ανοίγουμε τις ντουλάπες του σπιτιού, ψάχνοντας τι υπάρχει μέσα… Σίγουρα δεν μπορείτε να ξεχάσετε την πολύ ιδιαίτερη μυρωδιά φρεσκάδας και μαλακτικού που είχαν τα σεντόνια του κρεβατιού. Ή όταν, προκειμένου να δώσετε ένα χεράκι στον παππού σας, τον βοηθούσατε να ζυμώσει ψωμί, και λίγο αργότερα τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού που έβγαινε από τον φούρνο. Στο δημοτικό η μυρωδιά της κιμωλίας στον μαυροπίνακα. Η μυρωδιά του τηλεφωνικού καταλόγου, και πρώτα και πάντα, η μυρωδιά των βιβλίων.

Γιατί μια συγκεκριμένη μυρωδιά μπορεί να μας θυμίσει έναν συγκεκριμένο τόπο, μια χρονική στιγμή ή ένα άτομο; Το ερέθισμα μπορεί να είναι οποιοδήποτε, από το άρωμα κάποιου ατόμου μέχρι τη μυρωδιά των σχολικών βιβλίων ή μιας αμμουδερής παραλίας.

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, η απάντηση βρίσκεται στη βιολογία. Η περιοχή του εγκεφάλου, που ευθύνεται για την αντίληψη μέσω της όσφρησης, είναι ο θάλαμος. Ενεργοποιείται όταν λαμβάνει σήματα από το πίσω μέρος της μύτης και τα μεταδίδει στα τμήματα του εγκεφάλου, που συνδέονται με τη μάθηση και τη μνήμη, δημιουργώντας έτσι μια σύνδεση.

Όταν ερχόταν το βράδυ και περίμενα να ακούσω τον πατέρα μου να επιστρέφει από τη δουλειά, θυμάμαι τη μυρωδιά του που μύριζε ακόμα «νοσοκομείο» και φάρμακα (ήταν ιατρός). Κι ενώ για πολλούς είναι μια δυσάρεστη μυρωδιά, εγώ το συνδέω με κάτι χαρούμενο. Θυμάμαι πόσο χαρούμενη γινόμουν όταν άκουγα τη φωνή του και πόσο ανυπομονούσα να περάσω χρόνο μαζί του. Πολλές φορές με βοηθούσε με τα μαθηματικά ή με πήγαινε βόλτες με το ποδήλατο. Όταν πηγαίναμε στην εξοχή ή στο σπίτι των παππούδων μου, σταματούσαμε στην άκρη του ρέματος, βγάζαμε τα παπούτσια μας και βουτούσαμε τα πόδια μας στο νερό.

Θυμάμαι τη μυρωδιά του παγωτού, όταν μου αγόραζε παγωτό χωρίς να το ξέρει η μητέρα μου, και όποτε μπορούσε, μου έφερνε μια σακούλα με καραμέλες σε όλα τα χρώματα, Ή θυμάμαι όταν με μάθαινε να ζωγραφίζω πάπιες, σχηματίζοντας αρχικά τον αριθμό «2», την μυρωδιά από τα μολύβια και τα χαρτιά.

Η σχέση μεταξύ των αρωμάτων και των αναμνήσεών μας

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί, όταν αντιλαμβάνεστε ένα άρωμα, σας έρχονται στο μυαλό συγκεκριμένες αναμνήσεις; Ή γιατί οι μυρωδιές και οι αναμνήσεις συνδέονται τόσο στενά;

Λοιπόν, θα σας πω εγώ: Οι μυρωδιές είναι συνεχώς παρούσες στη ζωή μας και έχουν πολύ σημαντικές λειτουργίες.

Κατά τη γέννηση, το ένστικτό μας αναγνωρίζει τη μυρωδιά της μητέρας, οδηγώντας μας σε αυτήν, ή την πατρική μυρωδιά που μπορεί να προκαλέσει αναμνήσεις από ιδιαίτερες στιγμές, ζεστές αγκαλιές και παρηγορητικές και τρυφερές αισθήσεις.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μυρωδιά που συνδέουμε με τους γονείς μας δημιουργεί αγάπη, εμπιστοσύνη, ασφάλεια και προστασία.

Θα ήθελα να σας αφήσω με αυτές τις δύο ερωτήσεις:

Ποιες μυρωδιές σας μεταφέρουν σε ένα συγκεκριμένο μέρος ή μια συγκεκριμένη στιγμή;

Πιστεύετε ότι οι μυρωδιές είναι καθοριστικές για το πώς αισθανόμαστε;

Πρέπει να ζούμε και να βλέπουμε τη ζωή όπως τα παιδιά. Δεν εννοώ ότι ζούμε με την άγνοιά τους. Το να ζούμε και να βλέπουμε τη ζωή σαν παιδιά σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε τα πράγματα με ενθουσιασμό και να μην αφήνουμε να μας παρασύρει η απάθεια και η αποθάρρυνση.

Ας μην επιτρέψουμε να πεθάνει το παιδί που όλοι ήμασταν κάποτε και που ακόμα κουβαλάμε μέσα μας, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι αναπνέουμε ακόμα, χαρά, ειλικρίνεια, καλοσύνη, εντιμότητα… Αν αυτό το παιδί πεθάνει, θα γίνουμε ψυχροί, υπολογιστικοί, απαιτητικοί, άκαμπτοι και αυστηροί με τους άλλους και τον εαυτό μας.

Ας επιστρέψουμε στην παιδική μας ηλικία, και εκεί ίσως βρούμε τις ανθρώπινες αξίες που θα μας βοηθήσουν να ζήσουμε την παρούσα στιγμή με μια διαφορετική προοπτική. Μόνο όταν φτάσουμε στην ενηλικίωση συνειδητοποιούμε και εκτιμούμε πλήρως ότι η παιδική ηλικία είναι κάτι περισσότερο από ένας θησαυρός.

Γι’ αυτό τον λόγο συνδέουμε την οσμή με ένα παρελθοντικό βίωμα. Μέσα από τις αναμνήσεις των μυρωδιών της παιδικής μας ηλικίας, ανασύρουμε από τη μνήμη τους σημαντικούς μας άλλους – φιγούρες που μας παρείχαν ασφάλεια, σταθερότητα, και ανιδιοτελή αγάπη. Αναμνήσεις πολλές φορές ενδυναμωτικές που μας βοηθούν στις δύσκολές μας μέρες.

➸ Δείτε επίσης: Ένα απόγευμα στο Opium Room της Floricienta Iuvenalis