Ποτέ μου δεν κατάλαβα εκείνες κι εκείνους που λοιδωρούν και υποτιμούν την Μελίνα Μερκούρη.
Που την αντιπαθούν. Ποια; Μια γυναίκα-σύμβολο, ανανεώτρια, επαναστάτρια, καλλιτέχνιδα, φεμινίστρια, φίλη των νέων, δυναμική πολιτικό, ερωτική, ερωτεύσιμη, πατριώτισσα.
Οι περισσότερες, πάντως, την λατρεύουμε. Κι έχουμε αρκετούς λόγους.
Η Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου του 1920. Η οικογένειά της, διαπρεπείς πολιτικοί, με ιστορία από την Επανάσταση του 1821. Στα είκοσι χρόνια της, μπαίνει στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το θεατρικό της ντεμπούτο έγινε το 1944, με το έργο του Αλέξη Σολωμού «Το Μονοπάτι της Λευτεριάς». Το 1949 στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν παίρνει το χρίσμα της κορυφαίας πρωταγωνίστριας στο έργο «Λεωφορείον ο Πόθος» και τον ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά.
Στα κινηματογραφικά πλατό, η Μελίνα Μερκούρη μπαίνει για πρώτη φορά 1955 με την «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, στον ομώνυμο ρόλο. Το άστρο της αστράφτει φλεγόμενο.
Το 1960 έρχεται ο θρίαμβος του «Ποτέ την Κυριακή» και πάλι από του Ντασέν, με την Μελίνα στο ρόλο της Ίλιας, μίας πόρνης του Πειραιά, μίας ανεξάρτητης γυναίκας. Γίνεται χαμός: φτάνει μέχρι το Μπρόντγουεϊ για να διασκευαστεί σε μιούζικαλ, αγγίζει τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, η Μερκούρη μοιράζεται το βραβείο ερμηνείας μαζί με την Ζαν Μορό. Το 1961 η ταινία θα προταθεί για πέντε Όσκαρ (σκηνοθεσίας, σεναρίου, πρώτου γυναικείου ρόλου και κοστουμιών), αλλά θα κερδίσει μόνο αυτό του τραγουδιού-Μάνος Χατζιδάκις.
Το 1961 θα ξεχωρίσει στη σάτιρα του Βιτόριο ντε Σίκα «Η Ώρα της Μεγάλης Κρίσης». Μια απολαυστική ταινία στην οποία κάνουν σύντομα περάσματα τεράστια ονόματα της εποχής -από Βιτόριο Γκάσμαν και Αλμπέρτο Σόρντι έως Λίνο Βεντούρα και Τζακ Πάλανς. Ακολουθεί το 1962 μία από τις καλύτερες συνεργασίες του (μετέπειτα) ζεύγους Μερκούρη-Ντασέν, στην ταινία «Φαίδρα», μια ελεύθερη διασκευή του μύθου του Ευριπίδη. Έχει κι άλλα κεφάλαια η φιλμογραφία της, αλλά δεν είναι εδώ ο χώρος τους για να αναπτυχθούν όπως τους αξίζει.
Από το 1967, η Μερκούρη ξεκινά έντονη αντιδιδακτορική δράση, ενώ της αφαιρείται και η ελληνική ιθαγένεια. Το 1974, η Μελίνα μπαίνει επισήμως στον πολιτικό στίβο, δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου. Από το 1977 θα είναι βουλευτής και από το 1981 υπουργός Πολιτισμού, δίνοντας παθιασμένες μάχες για πολλά και κυρίως για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Χώρος και χρόνος για τέχνη και σινεμά δεν υπήρχε, πλέον, έπεσε με τα μπούνια στην πολιτική για να πετύχει πράγματα για τον ελληνικό λαό και την πατρίδα της. Ήταν η καλύτερη υπουργός πολιτισμού που είχααμε ποτέ σε αυτήν την χώρα.
Rock in Athens: ένα αξέχαστο διήμερο
Το φεστιβάλ έλαβε χώρα το διήμερο 26 και 27 Ιουλίου 1985, στο (Καλλιμάρμαρο) Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Δείτε το πρόγραμμα:
26 July 1985 / 1η ημέρα
Telephone
The Stranglers
Depeche Mode
Culture Club
27 July 1985 / 2η ημέρα
Talk Talk
The Cure
Nina Hagen
The Clash
Αυτό το φεστιβάλ ήταν μια ιδέα της Μελίνας Μερκούρη. Έγινε το αδιαχώρητο και είχε απόλυτο σουξέ, γιατί κατόρθωσε να συνδυάσει την εκπροσώπηση της μουσικής «αφρόκρεμας» της εποχής, της mainstream και της εναλλακτικής. Φυσικά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η γενική στάση της κοινωνίας δεν ήταν ακριβώς φιλικά προς σχετικά ακούσματα.
Όπως γράφει ο Νίκος Μουρατίδης στο ogdoo.gr: «Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήθελε οι εκδηλώσεις για την ανακήρυξη της Αθήνας σε Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης να είναι μόνο κουλτουριάρικες και ελιτίστικες. Ήθελε και κάτι για την νεολαία κι’ έτσι σκέφτηκε το Rock In Athens.»
Διοργανωτές ήταν το Υπουργείο Πολιτισμού, το Υφυπουργείο Νέας Γενιάς και το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας, ενώ την υλοποίηση της διοργάνωσης ανέλαβε η γαλλική εταιρεία «Nouvelles Frontieres».
Το ΠΑΣΟΚ, που ευαγγελιζόταν την «Αλλαγή» ήθελε να βρίσκει τρόπους να προσεταιριστεί τη νεολαία, για να παγιώσει την ΄δηη πανηγυρική επικράτησή της. Έτσι, αποδέχτηκε την έξυπνη, μαρκετίστικα και καλλιτεχνικά, ιδέα της πύρινης Μερκούρη για μια αβάν γκαρντ ροκ δράση στο πλαίσιο της Αθήνας-Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 1985. Προοριζόταν φυσικά να γίνει θεσμός, αλλά δεν εμφάνισε κέρδη (οικονομικά) και δεν επαναλήφθηκε ούτε καν μια δεύτερη φορά. Ξ μόνη αντίστοιχη διοργάνωση που έγινε έκτοτε στην πρωτεύουσα ήταν η συναυλία της Διεθνούς Αμνηστίας στο ΟΑΚΑ (Live Aid), τον Οκτώβριο του 1988.
Η μοναδική ελληνική συμμετοχή ήταν οι Μουσικές Ταξιαρχίες, αλλά ακυρώθηκε τελευταία στιγμή επειδή ο Τζίμης Πανούσης δεν γούσταρε καθόλου που, ανάμεσα στους χορηγούς ήταν το λάβαρο της «αμερικανιάς», η Coca Cola. Μάλιστα, ο Τζο Στράμερ των Clash έσκισε με ένα σουγιά το διαφημιστικό της πανό στη διάρκεια της συναυλίας.
Το 2019, το επικό αυτό διήμερο ξαναζωντάνεψε από τις καταπληκτικές, ασπρόμαυρες φωτογραφίες-ντοκουμέντα του Γιώργου Τουρκοβασίλη (εκδόσεις στο Περιθώριο) που είχε, τότε, αδράξει την ευκαιρία να καλύψει το Rock in Athens για το περιοδικό Ήχος & Hi Fi, παρακινούμενος από τον Αργύρη Ζήλο.
Πάντως, δεν ήταν και όλα τόσο παραμυθένια όσο μπορεί να ακούγονται σήμερα. «Πολυκοσμία που βρήκε απροετοίμαστους τους διοργανωτές (οι υπολογισμοί και οι εκτιμήσεις για το συνολικό αριθμό θεατών του διημέρου φτάνουν μέχρι και τις 90.000 κόσμου), πανάκριβα εισιτήρια που οδήγησαν σε εφόδους και επεισόδια «τζαμπατζήδων» που φώναζαν ότι «αυτό το εισιτήριο θα γίνει κοιμητήριο» (1200 δραχμές η μία μέρα, 2000 δραχμές οι δύο, ποσά ανήκουστα για εισιτήρια τότε), αφόρητη ζέστη χωρίς δυνατότητα κάλυψης και αποφυγής της, ζεστά αναψυκτικά σε εξωφρενικές τιμές, γιουχάισμα και ρίψεις παντός είδους βλημάτων σε ορισμένες εμφανίσεις και άλλα ωραία της ελληνικής συναυλιακής πραγματικότητας. Τα γνωστά», αναφέρει στο άρθρο του στο rockrooster.gr ο Βασίλης Τσάκαλος.
Αμοιβές ύψους 45 εκατ. δρχ. δόθηκαν στους καλλιτέχνες, χωρίς να έχει γίνει γνωστό μέχρι σήμερα πόσα έλαβε ο καθένας. Οι συναυλίες κινηματογραφήθηκαν και η ΕΡΤ πλήρωσε 6 εκατ. για τα δικαιώματα των πλάνων. 2.000 δρχ. για τις δυο ημέρες και 1.200 δρχ. για την κάθε ημέρα στοίχιζε το εισιτήριο. Οι τζαμπατζήδες πλήρωσαν μόνο 500 δρχ. και μόνο τη δεύτερη ημέρα. Ένα…ατυχές πάρτι δόθηκε από τους διοργανωτές προς τιμήν των καλλιτεχνών στις 25 Ιουλίου στην πισίνα του Χίλτον. Ελάχιστοι καλλιτέχνες την τίμησαν, κυρίως μέλη των συγκροτημάτων. Όλοι οι σταρ απουσίαζαν, ενώ δημοσιογράφοι μετά βίας γνώριζαν τους καλλιτέχνες…
Παρά τα ευτράπελα, όμως, που και αυτά είναι κομμάτι της «ροκιάς» δεν μπορούμε παρά να θυμόμαστε και για αυτόν τον λόγο την σπουδαία Μελίνα Μερκούρη που σαν σήμερα (κάθε μέρα) γεννιέται και σαν σήμερα (κάθε μέρα!) πεθαίνει σε αυτήν εδώ την χώρα, που την τιμά, αλλά και την διαψεύδει συνεχώς.
Ποτέ μου δεν κατάλαβα εκείνες κι εκείνους που λοιδωρούν και υποτιμούν την Μελίνα Μερκούρη.
Που την αντιπαθούν. Ποια; Μια γυναίκα-σύμβολο, ανανεώτρια, επαναστάτρια, καλλιτέχνιδα, φεμινίστρια, φίλη των νέων, δυναμική πολιτικό, ερωτική, ερωτεύσιμη, πατριώτισσα.
Οι περισσότερες, πάντως, την λατρεύουμε. Κι έχουμε αρκετούς λόγους.
Η Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου του 1920. Η οικογένειά της, διαπρεπείς πολιτικοί, με ιστορία από την Επανάσταση του 1821. Στα είκοσι χρόνια της, μπαίνει στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το θεατρικό της ντεμπούτο έγινε το 1944, με το έργο του Αλέξη Σολωμού «Το Μονοπάτι της Λευτεριάς». Το 1949 στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν παίρνει το χρίσμα της κορυφαίας πρωταγωνίστριας στο έργο «Λεωφορείον ο Πόθος» και τον ρόλο της Μπλανς Ντιμπουά.
Στα κινηματογραφικά πλατό, η Μελίνα Μερκούρη μπαίνει για πρώτη φορά 1955 με την «Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη, στον ομώνυμο ρόλο. Το άστρο της αστράφτει φλεγόμενο.
Το 1960 έρχεται ο θρίαμβος του «Ποτέ την Κυριακή» και πάλι από του Ντασέν, με την Μελίνα στο ρόλο της Ίλιας, μίας πόρνης του Πειραιά, μίας ανεξάρτητης γυναίκας. Γίνεται χαμός: φτάνει μέχρι το Μπρόντγουεϊ για να διασκευαστεί σε μιούζικαλ, αγγίζει τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, η Μερκούρη μοιράζεται το βραβείο ερμηνείας μαζί με την Ζαν Μορό. Το 1961 η ταινία θα προταθεί για πέντε Όσκαρ (σκηνοθεσίας, σεναρίου, πρώτου γυναικείου ρόλου και κοστουμιών), αλλά θα κερδίσει μόνο αυτό του τραγουδιού-Μάνος Χατζιδάκις.
Το 1961 θα ξεχωρίσει στη σάτιρα του Βιτόριο ντε Σίκα «Η Ώρα της Μεγάλης Κρίσης». Μια απολαυστική ταινία στην οποία κάνουν σύντομα περάσματα τεράστια ονόματα της εποχής -από Βιτόριο Γκάσμαν και Αλμπέρτο Σόρντι έως Λίνο Βεντούρα και Τζακ Πάλανς. Ακολουθεί το 1962 μία από τις καλύτερες συνεργασίες του (μετέπειτα) ζεύγους Μερκούρη-Ντασέν, στην ταινία «Φαίδρα», μια ελεύθερη διασκευή του μύθου του Ευριπίδη. Έχει κι άλλα κεφάλαια η φιλμογραφία της, αλλά δεν είναι εδώ ο χώρος τους για να αναπτυχθούν όπως τους αξίζει.
Από το 1967, η Μερκούρη ξεκινά έντονη αντιδιδακτορική δράση, ενώ της αφαιρείται και η ελληνική ιθαγένεια. Το 1974, η Μελίνα μπαίνει επισήμως στον πολιτικό στίβο, δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου. Από το 1977 θα είναι βουλευτής και από το 1981 υπουργός Πολιτισμού, δίνοντας παθιασμένες μάχες για πολλά και κυρίως για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Χώρος και χρόνος για τέχνη και σινεμά δεν υπήρχε, πλέον, έπεσε με τα μπούνια στην πολιτική για να πετύχει πράγματα για τον ελληνικό λαό και την πατρίδα της. Ήταν η καλύτερη υπουργός πολιτισμού που είχααμε ποτέ σε αυτήν την χώρα.
Rock in Athens: ένα αξέχαστο διήμερο
Το φεστιβάλ έλαβε χώρα το διήμερο 26 και 27 Ιουλίου 1985, στο (Καλλιμάρμαρο) Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας. Δείτε το πρόγραμμα:
26 July 1985 / 1η ημέρα
Telephone
The Stranglers
Depeche Mode
Culture Club
27 July 1985 / 2η ημέρα
Talk Talk
The Cure
Nina Hagen
The Clash
Αυτό το φεστιβάλ ήταν μια ιδέα της Μελίνας Μερκούρη. Έγινε το αδιαχώρητο και είχε απόλυτο σουξέ, γιατί κατόρθωσε να συνδυάσει την εκπροσώπηση της μουσικής «αφρόκρεμας» της εποχής, της mainstream και της εναλλακτικής. Φυσικά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η γενική στάση της κοινωνίας δεν ήταν ακριβώς φιλικά προς σχετικά ακούσματα.
Όπως γράφει ο Νίκος Μουρατίδης στο ogdoo.gr: «Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήθελε οι εκδηλώσεις για την ανακήρυξη της Αθήνας σε Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης να είναι μόνο κουλτουριάρικες και ελιτίστικες. Ήθελε και κάτι για την νεολαία κι’ έτσι σκέφτηκε το Rock In Athens.»
Διοργανωτές ήταν το Υπουργείο Πολιτισμού, το Υφυπουργείο Νέας Γενιάς και το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας, ενώ την υλοποίηση της διοργάνωσης ανέλαβε η γαλλική εταιρεία «Nouvelles Frontieres».
Το ΠΑΣΟΚ, που ευαγγελιζόταν την «Αλλαγή» ήθελε να βρίσκει τρόπους να προσεταιριστεί τη νεολαία, για να παγιώσει την ΄δηη πανηγυρική επικράτησή της. Έτσι, αποδέχτηκε την έξυπνη, μαρκετίστικα και καλλιτεχνικά, ιδέα της πύρινης Μερκούρη για μια αβάν γκαρντ ροκ δράση στο πλαίσιο της Αθήνας-Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 1985. Προοριζόταν φυσικά να γίνει θεσμός, αλλά δεν εμφάνισε κέρδη (οικονομικά) και δεν επαναλήφθηκε ούτε καν μια δεύτερη φορά. Ξ μόνη αντίστοιχη διοργάνωση που έγινε έκτοτε στην πρωτεύουσα ήταν η συναυλία της Διεθνούς Αμνηστίας στο ΟΑΚΑ (Live Aid), τον Οκτώβριο του 1988.
Η μοναδική ελληνική συμμετοχή ήταν οι Μουσικές Ταξιαρχίες, αλλά ακυρώθηκε τελευταία στιγμή επειδή ο Τζίμης Πανούσης δεν γούσταρε καθόλου που, ανάμεσα στους χορηγούς ήταν το λάβαρο της «αμερικανιάς», η Coca Cola. Μάλιστα, ο Τζο Στράμερ των Clash έσκισε με ένα σουγιά το διαφημιστικό της πανό στη διάρκεια της συναυλίας.
Το 2019, το επικό αυτό διήμερο ξαναζωντάνεψε από τις καταπληκτικές, ασπρόμαυρες φωτογραφίες-ντοκουμέντα του Γιώργου Τουρκοβασίλη (εκδόσεις στο Περιθώριο) που είχε, τότε, αδράξει την ευκαιρία να καλύψει το Rock in Athens για το περιοδικό Ήχος & Hi Fi, παρακινούμενος από τον Αργύρη Ζήλο.
Πάντως, δεν ήταν και όλα τόσο παραμυθένια όσο μπορεί να ακούγονται σήμερα. «Πολυκοσμία που βρήκε απροετοίμαστους τους διοργανωτές (οι υπολογισμοί και οι εκτιμήσεις για το συνολικό αριθμό θεατών του διημέρου φτάνουν μέχρι και τις 90.000 κόσμου), πανάκριβα εισιτήρια που οδήγησαν σε εφόδους και επεισόδια «τζαμπατζήδων» που φώναζαν ότι «αυτό το εισιτήριο θα γίνει κοιμητήριο» (1200 δραχμές η μία μέρα, 2000 δραχμές οι δύο, ποσά ανήκουστα για εισιτήρια τότε), αφόρητη ζέστη χωρίς δυνατότητα κάλυψης και αποφυγής της, ζεστά αναψυκτικά σε εξωφρενικές τιμές, γιουχάισμα και ρίψεις παντός είδους βλημάτων σε ορισμένες εμφανίσεις και άλλα ωραία της ελληνικής συναυλιακής πραγματικότητας. Τα γνωστά», αναφέρει στο άρθρο του στο rockrooster.gr ο Βασίλης Τσάκαλος.
Αμοιβές ύψους 45 εκατ. δρχ. δόθηκαν στους καλλιτέχνες, χωρίς να έχει γίνει γνωστό μέχρι σήμερα πόσα έλαβε ο καθένας. Οι συναυλίες κινηματογραφήθηκαν και η ΕΡΤ πλήρωσε 6 εκατ. για τα δικαιώματα των πλάνων. 2.000 δρχ. για τις δυο ημέρες και 1.200 δρχ. για την κάθε ημέρα στοίχιζε το εισιτήριο. Οι τζαμπατζήδες πλήρωσαν μόνο 500 δρχ. και μόνο τη δεύτερη ημέρα. Ένα…ατυχές πάρτι δόθηκε από τους διοργανωτές προς τιμήν των καλλιτεχνών στις 25 Ιουλίου στην πισίνα του Χίλτον. Ελάχιστοι καλλιτέχνες την τίμησαν, κυρίως μέλη των συγκροτημάτων. Όλοι οι σταρ απουσίαζαν, ενώ δημοσιογράφοι μετά βίας γνώριζαν τους καλλιτέχνες…
Παρά τα ευτράπελα, όμως, που και αυτά είναι κομμάτι της «ροκιάς» δεν μπορούμε παρά να θυμόμαστε και για αυτόν τον λόγο την σπουδαία Μελίνα Μερκούρη που σαν σήμερα (κάθε μέρα) γεννιέται και σαν σήμερα (κάθε μέρα!) πεθαίνει σε αυτήν εδώ την χώρα, που την τιμά, αλλά και την διαψεύδει συνεχώς.
