Υποδυόμενος σε αρκετές ταινίες τον ρόλο του Κόμη Δράκουλα, ο Ούγγρος ηθοποιός Béla Lugosi δικαίως στέφθηκε «Άρχοντας του Σκότους του Χόλιγουντ». Σήμερα όμως λίγοι γνωρίζουν ότι ο Lugosi υπήρξε συνδικαλιστής και αντιφασίστας, ο οποίος πολέμησε πραγματικά τέρατα της ζωής.

Από ηθοποιός, ακτιβιστής

Το πλήρες όνομά του ήταν Béla Ferenc Dezső Blaskó και γεννήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 1882 στο Λούγκος, απ’ όπου προέκυψε και το ψευδώνυμο Lugosi), του Βασιλείου της Ουγγαρίας, της Αυστρο-Ουγγρικής Αυτοκρατορίας, 50 μίλια μακριά από το κάστρο του Βλαντ Γ΄ (Βλαντ Τέπες, γνωστότερος ως «Δράκουλας»). Ο νεαρός Lugosi γοητεύτηκε από τις τέχνες, αλλά όταν εξέφρασε τις θεατρικές φιλοδοξίες του στον πατέρα του, έναν συντηρητικό τραπεζίτη, εκείνος τις απέρριψε.

Επαναστατικό πνεύμα από μικρός, ο Lugosi το έσκασε από το σπίτι στα δώδεκά του του για να ακολουθήσει τα όνειρά του. Αφού εργάστηκε ως μεταλλωρύχος και μηχανικός, σε ηλικία 20 ετών, το 1902, έκανε το θεατρικό ντεμπούτο του και ένα χρόνο αργότερα υιοθέτησε το όνομα Béla Lugosi.

Οι κριτικοί τον αποκάλεσαν «Λόρενς Ολίβιε της Ουγγαρίας» και προσκλήθηκε να γίνει μέλος του Εθνικού Θεάτρου της Βουδαπέστης.

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Lugosi κατατάχθηκε στον αυστροουγγρικό στρατό φτάνοντας μέχρι τον βαθμό του λοχαγού στο 43ο Χιονοδρομικό Τάγμα, ενώ τραυματίστηκε στη διάρκεια μιας μάχης.

Μόλις ολοκλήρωσε την θητεία του επέστρεψε στην ηθοποιία και καθώς ο κινηματογράφος αναγνωριζόταν όλο και περισσότερο ως μορφή τέχνης, ο Lugosi άρχισε να πρωταγωνιστεί σε κάποιες από τις πρώτες ταινίες του βωβού κινηματογράφου της χώρας του. Παρέμεινε στο Εθνικό Θέατρο μέχρι το 1918, οπότε και ακολούθησε το κάλεσμα των εργατών σε επανάσταση.

Η καθημερινότητα στην Ουγγαρία ήταν ένας εφιάλτης από τον οποίο ελάχιστοι μπορούσαν να ξεφύγουν. Ο Lugosi διαμαρτυρόταν από καιρό για τους χαμηλούς μισθούς, τις συνθήκες εργασιακής εκμετάλλευσης και την άδικη μεταχείριση των νέων ηθοποιών και σύντομα κατάλαβε την συμβολή που θα μπορούσαν να έχουν οι καλλιτέχνες στους πολιτικούς αγώνες.

Στο σπίτι του στο Λος Άντζελες, φωτογραφία αγνώστου από ιδιωτική συλλογή.

Oπαδός της ουγγρικής επανάστασης του 1919

Ο Lugosi έγινε οπαδός του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 1918, και του ηγέτη του, Μπέλα Κούν. Ακολουθώντας το παράδειγμα της επαναστατημένης Ρωσίας, μια μαζική εξέγερση ανέτρεψε το παλαιό καθεστώς που είχε στα χέρια της η άρχουσα τάξη και στις 21 Μαρτίου 1919 δημιουργήθηκε η Σοβιετική Δημοκρατία της Ουγγαρίας.

Κατά την διάρκεια των 133 ημερών που η κόκκινη σημαία της νεοσυσταθείσας δημοκρατίας κυμάτισε στο κτήριο του κοινοβουλίου, η κυβέρνηση Κούν εισήγαγε τους πρώτους νόμους για την προστασία των εθνικών μειονοτήτων, το εργασιακό οκτάωρο και αύξησε τους μισθούς σε εθνικό επίπεδο.

Τον Μάρτιο του 1919, ο Lugosi ηγήθηκε και διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία μια διαδήλωση ηθοποιών. Διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Ελεύθερης Οργάνωσης Εργαζομένων του Θεάτρου που εξελίχτηκε στην Εθνική Συντεχνία Ηθοποιών, το πρώτο συνδικάτο ηθοποιών κινηματογράφου στον κόσμο.

Στο σπίτι του στο Λος Άντζελες, φωτογραφία αγνώστου από ιδιωτική συλλογή.

Στο βιβλίο του Lugosi: His Life in Films, on Stage and in the Hearts of Horror Lovers, ο Αμερικανός κινηματογραφιστής και ιστορικός κινηματογράφου Don Rhodes γράφει ότι «ο Béla Lugosi συνέβαλε στην ένωση της Ελεύθερης Οργάνωσης Εργαζομένων Θεάτρου με την Εθνική Συντεχνία Ηθοποιών, της οποίας υπήρξε Γενικός Γραμματέας».

Το πρώτο θεσμοθετημένο συνέδριο της Εθνικής Συντεχνίας Ηθοποιών πραγματοποιήθηκε στις 17 Απριλίου 1919. Στην ομιλία του ο Lugosi ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής: «Πριν από μισό χρόνο ξεκίνησα τον αγώνα με στόχο τη δημιουργία του εθνικού συνδικαλιστικού σωματείου των σοσιαλιστών ηθοποιών…»

Μεταξύ των άρθρων του Lugosi που δημοσιεύθηκαν στην καλλιτεχνική επιθεώρηση «Η Σελίδα του Ηθοποιού», υπήρχε και ένα που αφορούσε την εκμετάλλευση των ηθοποιών: «Η πρώην κυρίαρχη τάξη κράτησε την κοινότητα των ηθοποιών σε άγνοια, χρησιμοποιώντας διάφορα ψέματα, την διάβρωσε ηθικά και ουσιαστικά, και στο τέλος περιφρόνησε και σιχάθηκε το αποτέλεσμα που προέκυψε από τις ίδιες της τις φάρσες. Ζώντας απογοητευμένος με μισθούς πείνας, ο ηθοποιός αναγκαζόταν συχνά, μολονότι απρόθυμα, να βρίσκεται πάντα στη διάθεση της άρχουσας τάξης. Αυτό ήταν το τίμημα του πάθους του για την υποκριτική που πλήρωνε ο ηθοποιός».

Όμως τα όνειρα που έκανε το νεοσύστατο έθνος ήταν βραχύβια και στις 6 Αυγούστου 1919 η Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία ανετράπη. Ακολούθησαν διαδοχικές κυβερνήσεις που ο ιστορικός Eugen Weber και συγγραφέας του βιβλίου Varieties of Fascism: Doctrines of Revolution in the Twentieth Century.

Πέθανε το 1956 σε ηλικία 73 ετών από καρδιακό επεισόδιο στο σπίτι του στο Λος Άντζελες και κηδεύτηκε με την μπέρτα του Δράκουλα, του ρόλου που τον καθιέρωσε.

Καθώς η βίαιη αντίδραση της «Λευκής Τρομοκρατίας» σάρωνε τη χώρα, ο Lugosi διέφυγε στη Βιέννη και εργάστηκε στη γερμανική βιομηχανία κινηματογραφικών ταινιών, με μια στάση στο Βερολίνο, ενώ τον Δεκέμβριο του 1920 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στο μεταξύ, στην Ουγγαρία χιλιάδες κομμουνιστές και Εβραίοι φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και /ή δολοφονήθηκαν. Οι κομμουνιστές κρύφτηκαν, κράτησαν χαμηλό προφίλ και επανεμφανίστηκαν μόνο όταν ο σοβιετικός Κόκκινος Στρατός εισέβαλε στην Ουγγαρία το 1944.

Συνδικαλιστής και φωνή διαμαρτυρίας ενάντια στον φασισμό

Μετά την αποβίβασή του στη Νέα Ορλεάνη, ο Béla Lugosi έμαθε αγγλικά και πήγε στη Νέα Υόρκη όπου συνέχισε να παίζει. Το 1927, ανέλαβε το ρόλο του Κόμη Δράκουλα για μια θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος του Μπραμ Στόουκερ, η οποία ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ. Το 1931 επανέλαβε τον ρόλο αυτόν σε μια κινηματογραφική παραγωγή, και έτσι αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστή διεθνούς κύρους.

Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Οικονομικής Κρίσης, ο Lugosi συμμετείχε ενεργά στη Συντεχνία Ηθοποιών Κινηματογράφου και ως ιδρυτικό μέλος είχε συμβουλευτικό ρόλο. Στα γυρίσματα της ταινίας The Raven, ο Lugosi έπεισε τον συμπρωταγωνιστή του, Μπόρις Καρλόφ -που είχε γίνει αρχικά διάσημος το 1931 υποδυόμενος το τέρας του Frankenstein- να γίνει μέλος της συντεχνίας.

Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Ούγγρος δικτάτορας Μίκλος Χόρθι συμμάχησε με τον Αδόλφο Χίτλερ και τους Ναζί. Ο Béla Lugosi πέρασε αμέσως στην αντεπίθεση βοηθώντας στον σχηματισμό του Ουγγρο-Αμερικανικού Συμβουλίου για τη Δημοκρατία, και ζητώντας «την εξαφάνιση του ναζισμού από τη γη».

Ως μέλος του αμερικανο-ουγγρικού προγράμματος αρωγής που αποσκοπούσε στην ανακούφιση των Ούγγρων πολιτών από τα δεινά του πολέμου μέσω δωρεών, ο Lugosi ήταν ο βασικός ομιλητής σε μια συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στο Λος Άντζελες στις 28 Αυγούστου 1944. Απαίτησε από την Ουάσινγκτον να ασκήσει πίεση στον Μίκλος Χόρθι, τη μαριονέτα των Ναζί, προκειμένου να σωθούν οι Εβραίοι πρόσφυγες ουγγρικής καταγωγής και να υπάρξει ελάφρυνση των περιορισμών στη μετανάστευσης

Ο Δρ. Rafael Medoff (ιστορικός και ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου David Wyman σχετικά με την μελέτη του Ολοκαυτώματος) και ο εκδότης και συγγραφέας J. David Spurlock, έγραψαν: «Μπορεί να έχει παίξει μερικούς από τους πιο αιμοβόρους κακούς της μεγάλης οθόνης, αλλά στην πραγματικότητα ο Béla Lugosi ύψωσε τη φωνή του διαμαρτυρόμενος για τον διωγμό των Εβραίων στην πατρίδα του, την Ουγγαρία».

Mε τον Charles Gemora που παίζει τον Έρικ τον γορίλα, στο “Murders in the Rue Morgue”, 1932.

Όσο όμως περνούσαν τα χρόνια, το ενδιαφέρον του κοινού για το στερεότυπο του κινηματογραφικού χαρακτήρα που υποδυόταν ο Lugosi άρχισε να φθίνει με αποτέλεσμα να βρίσκει όλο και λιγότερους ρόλους. Το πενιχρό του εισόδημα καθώς και ο εθισμός του στην μορφίνη, στη χρήση της οποίας είχε καταλήξει εξαιτίας διαφόρων σωματικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε, ήταν οι κύριες αιτίες που τον άφησαν σχεδόν άπορο. Ο Béla Lugosi πέθανε στο σπίτι του στο Los Angeles στις 16 Αυγούστου 1956.

Τάφηκε φορώντας μια κάπα του κινηματογραφικού Δράκουλα

Ο Lugosi έμεινε στην ιστορία ως πρωταγωνιστής ή παίζοντας δεύτερους ρόλους σε περισσότερες από εκατό ταινίες. Η συμβολή του όμως στον αγώνα για τα δικαιώματα των εργαζομένων και τον αντιφασιστικό αγώνα πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη ως ένα κομμάτι της μεγάλης κληρονομιάς του.

Με πληροφορίες από το Workers World – Workers & oppressed peoples of the world unite!

Mε την Helen Chandler στο “Dracula”, 1931.
Mε την Helen Chandler στο “Dracula”, 1931.
Dracula, 1931.
Mε τον Harry Cording στο “Black Cat”, 1934.
Mε την Anne Nagel στο “Black Friday”, 1940.
Με την Carol Borland στο “Mark of the Vampire”, 1935.
Mε την Helen Chandler στο “Dracula”, 1931.
The Ghost of Frankenstein, 1942.
The Raven, 1935.
Mε την Irene Ware στο “The Raven”, 1935.
Son of Frankenstein, 1939.
The Wolf Man, 1941.
Son of Frankenstein, 1939.
Mε τον Frederick Peters στο “White Zombie”, 1932.
Mε την Anne Jeffreys στο “Ζombies on Broadway”, 1945.
Διαφημιστική φωτογραφία για το θεατρικό “Dracula”, 1927-28.
Διαφημιστική φωτογραφία για το θεατρικό “Dracula”, 1927-28.
Στη σκηνή του θεάτρου Faulton για τη θεατρική εκδοχή του “Dracula” με τους Edward Van Sloan,
Terence Neill, Herbert Bunston, Bernard Jukes, 1927-28.