Θες δε θες, αυτός ο αστικός θρύλος κάπως θα έχει φτάσει στα αυτία σου. Μετά την ανεξαρτησία τους από τους Άγγλους, οι Αμερικανοί ψήφισαν για την επίσημη γλώσσα του νεοσύστατου κράτους τους και τα ελληνικά έχασαν για μια μόνο ψήφο. Μόνο που, προφανώς, τέτοια ψηφοφορία δεν έγινε ποτέ – για την ακρίβεια η ΗΠΑ δεν έχουν καν θεσμικά κατοχυρωμένη επίσημη γλώσσα. Υπάρχουν περιοχές ολόκληρες στην Αμερική όπου η συντριπτική πλειοψηφία δεν μιλά αγγλικά, αλλά κάποια άλλη γλώσσα (ισπανικά, γαλλικά, γίντις, ρώσικα ή τις γλώσσες των ιθαγενών της ηπείρου). 

Αυτό που προκαλεί ενδιαφέρον, είναι ότι ο μύθος της «μιας ψήφου» υπάρχει και σε άλλες παραλλαγές (ολλανδικά, εβραϊκά, ισπανικά, γαλλικά, κα). Η παλαιότερη εκδοχή είναι αυτή που θέλει τα γερμανικά να χάνουν για μια καθοριστική ψήφο. Κι όπως συμβαίνει συχνά με τους μύθους, υπάρχει πάντα ένας κόκκος αλήθειας, ένα πραγματικό γεγονός πίσω από τον θρύλο που με τα χρόνια και την επανάληψη έχει παραποιηθεί πλήρως. Το 1794, μια ομάδα Γερμανών μεταναστών στις ΗΠΑ ζήτησε να μεταφραστούν κάποιοι νόμοι στα γερμανικά. Το αίτημά τους συζητήθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων, χωρίς να ληφθεί κάποια απόφαση. Αργότερα, έγινε μια ψηφοφορία για αναβολή και μελλοντική επανεξέταση του αιτήματός τους, αλλά ηττήθηκε για μία ψήφο. Δηλαδή, η Βουλή απλά αρνήθηκε να μεταφράσει τους συγκεκριμένους νόμους στα γερμανικά. Πρόεδρος της Βουλής ήταν ο Φρέντερικ Μούλενμπεργκ, Γερμανικής καταγωγής, ο οποίος φέρεται να απείχε της ψηφοφορίας, σχολιάζοντας ότι «όσο συντομότερα οι Γερμανοί μετανάστες γίνουν Αμερικάνοι, τόσο το καλύτερο». Μετά από 50 χρόνια, ο Γερμανός ιστορικός Φρανζ φον Λόερ επισκέφθηκε τις ΗΠΑ και διέδωσε λανθασμένα την ιστορία της «μιας ψήφου», μέσα από το σύγγραμμά του «Ιστορία και επιτεύγματα των Γερμανών στην Αμερική». 

Ελληνική εκδοχή του μύθου

Ο συγκεκριμένος αστικός θρύλος έγινε πιο διαδεδομένος από τα τέλη της δεκαετίας του ‘20. Μάλιστα, από τα τέλη της δεκαετίας του ’30, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου άρχισε να λαμβάνει ερωτήματα σχετικά με αυτόν, όταν ναζί προπαγανδιστές προσπαθούσαν να πείσουν τον κόσμο ότι η Αμερική ήταν μια παρολίγον γερμανόφωνη χώρα. Αυτή η ιστορία απέκτησε τέτοια δυναμική με τα χρόνια που η Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου την ερεύνησε διεξοδικά το 1982, αποδεικνύοντας την ιστορική της ανακρίβεια. Όχι μόνο δεν έλαβε ποτέ χώρα μια τέτοια ψηφοφορία, αλλά δε θα συνέφερε εξ αρχής τους Αμερικάνους να αντικαταστήσουν την αγγλική γλώσσα με καμία άλλη: τα αγγλικά ήταν η γλώσσα της πλειοψηφίας και των μετέπειτα συνεργατών τους στο εμπόριο, Άγγλων. 

Προς τα μισά του 20ου αιώνα ο αστικός θρύλος έφτασε και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτήν την εκδοχή, τα αγγλικά ήταν μια άσχημη θύμηση της αποικιοκρατίας για τους Αμερικανούς, γιαυτό και προτάθηκε να αντικατασταθούν από τα αρχαία ελληνικά, μιας και θύμιζαν τη γενέτειρα της δημοκρατίας. Η εκδοχή αυτή φέρεται να αποδίδεται από κάποιες πηγές στον Ξενοφώντα Ζολώτα, ο οποίος έγραψε:

«Ο Ουάσιγκτον, ο Τζέφερσον, ο Άνταμς και άλλοι όταν συνέτασσαν το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών στα 1787 – που ισχύει με μερικές νέες παραγράφους, που ψηφίστηκαν για προσαρμογή στις νέες εξελίξεις, μέχρι σήμερα στον αρχικό κορμό του – είχαν προτείνει η γλώσσα του νέου κράτους να είναι η αρχαία ελληνική, προς τιμή της γλώσσας του Έθνους εκείνου, που πρώτο γέννησε και ελίκνισε τη Δημοκρατία και τη διέδωσε στον κόσμο. Για μία ψήφο μόνο προκρίθηκε και υιοθετήθηκε τελικά η αγγλική αντί της αρχαίας ελληνικής».

Φυσικά, το πατριδολαγνικό αυτό αφήγημα έπρεπε κάποια στιγμή να διανθιστεί και με λίγο αντισιμιτισμό. Έτσι, ο Χρυσαυγίτης Κώστας Πλεύρης, διέδωσε μέσα από το βιβλίο του ότι η καθοριστική ψήφος προήλθε από την εβραϊκή αντιπροσωπεία!

«Μία ψήφος άλλαξε την ιστορία»

Το αφήγημα της «μιας ψήφου» χωρά και βαθύτερη ιστορική ανάλυση αφού συχνά χρησιμοποιείται για να τονίσει τη βαρύτητα των εκλογών, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν σαν δίκοπο μαχαίρι για την κοινωνία. Για τον λόγο αυτό, κατά καιρούς έχει υποστηριχθεί ότι μια μόνο καθοριστική ψήφος έχει αλλάξει πολλές φορές το ρου της ιστοριας. Πάμε να εξετάσουμε μερικές από αυτές τις παραλλαγές, που έχουν διαιωνίσει το συγκεκριμένο μύθο:

A) «Το 1875, μία ψήφος αντικατέστησε το πολίτευμα της Γαλλίας από μοναρχία σε δημοκρατία». Πρόκειται για μύθο, αφού η γαλλική αυτοκρατορία είχε λήξει το 1870· οι προηγούμενες μοναρχίες έληξαν το 1830 και το 1848.

Β) «Το 1923, μια ψήφος βοήθησε τον Αδόλφο Χίτλερ να κερδίσει την ηγεσία του Ναζιστικού Κόμματος». Στην πραγματικότητα, ο Χίτλερ απέκτησε δικτατορικό έλεγχο του Ναζιστικού Κόμματος το 1921, όχι το 1923, και με ψηφοφορία στο συνέδριο του κόμματος με ψήφους 553 έναντι 1 – όχι ακριβώς με διαφορά μίας ψήφου.

Γ) «Το 1845, το Τέξας έγινε μέρος των  ΗΠΑ για μία μόνο ψήφο». Σχεδόν αλήθεια. Το 1845, η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε τη σύμβαση για την προσάρτηση του Τέξας με δύο ψήφους (27-25), όχι με μία.

Όπως αποδεικνύεται, ο μύθος της «μίας ψήφου«, σε όλες τις παραλλαγές της, δε συνάδει με τα ιστορικά γεγονότα. Αντίστοιχα ψευδή αφηγήματα έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο από πολιτικούς όσο και από τα μέσα ενημέρωσης για να εντυπωσιάσουν τους ψηφοφόρους και να τονίσουν τη σημασία της ψήφου, ειδικά σε προεκλογικές περιόδους. Η ακριβής προέλευση του θρύλου δεν μπορεί να εντοπιστεί εύκολα καθώς χρονολογείται πριν από χιλιάδες χρόνια, ψήγματα του οποίου μπορούν να βρεθούν μέχρι και στην ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα με τον μύθο, όταν η Αθήνα ονομαζόταν ακόμα Κεκροπία, οι κάτοικοι της πόλης συγκεντρώθηκαν για να αποφασίσουν για ένα νέο όνομα. Οι άνδρες ψήφισαν υπέρ του Ποσειδώνα ενώ οι γυναίκες υπέρ της Αθηνάς. Οι γυναίκες κέρδισαν με μία ψήφο και η πόλη ονομάστηκε Αθήνα.

Οι αστικοί μύθοι που αναφέρθηκαν παραπάνω βρίσκουν τακτικά τον δρόμο τους στα μέσα ενημέρωσης και στους λόγους των πολιτικών, πιθανότατα επειδή έχουν εντυπωθεί τόσο στη συλλογική μνήμη, που ο εκάστοτε υποκινητής δεν σκέφτεται καν να τους αμφισβητήσει. Μάλιστα, ακόμη κι όταν γίνονται προσπάθειες απομυθοποίησης τέτοιων εσφαλμένων ισχυρισμών, συχνά καταφέρνουν να επιβιώσουν, «τονώνοντας» εθνικιστικές φαντασιώσεις και χαμένα μεγαλεία.