Για πολλά χρόνια η επικρατούσα επιστημονική άποψη για τον καταμερισμό εργασίας στην πρώιμη ανθρώπινη κοινωνία, τοποθετούσε τους άντρες στη θέση του κυνηγού, ενώ τις γυναίκες στην περισυλλογή καρπών.
Και αυτή η άποψη δεν περιορίστηκε στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Συχνά χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει ότι οι άντρες και οι γυναίκες σήμερα πρέπει να επιμείνουν στους υποτιθέμενους «φυσικούς» ρόλους που επιτάσσει το φύλο τους από τις απαρχές της ανθρωπότητας. Αλλωστε, ο ανθρωπολογικός συλλογισμός υποστήριζε ότι οι άντρες ήταν φυσικά πιο επιθετικοί, ενώ ο πιο αργός ρυθμός συγκέντρωσης καρπός ήταν ιδανικός για τις γυναίκες, που επικεντρώνονταν κυρίως στη φροντίδα.
Κατά καιρούς, η ιδέα έχει αποδειχθεί ισχυρότερη από τα υπάρχοντα στοιχεία.
Το 1963, αρχαιολόγοι στο Κολοράντο ανακάλυψαν τα λείψανα σχεδόν 10.000 ετών μιας γυναίκας που είχε θαφτεί μαζί με μία αιχμή βλήματος/ δόρατος. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το εργαλείο δεν είχε χρησιμοποιηθεί για τη θανάτωση θηραμάτων αλλά, ασυνήθιστα, ως μαχαίρι απόξεσης. Τα αρχαιολογικά στοιχεία ήταν διαθέσιμα όλη την ώρα – κρυμμένα σε κοινή θέα. Ήταν ο τρόπος που αναλύθηκαν που εμπεριείχε το στερεότυπο “οι γυναίκες δεν κυνηγούν”, που καθόρισε τα αποτελέσματα της έρευνας.
Αλλά η ανδροκεντρική αφήγηση άλλαξε σιγά σιγά. Η επιστήμη εξελίσσεται, από τη δεκαετία του ’80 ολοένα και περισσσότερες γυναίκες εισχώρησαν στην επιστημονική έρευνα και νέες αναλύσεις ευρημάτων έρχονται διαρκώς να σπάσουν ακόμα και θεωρίες που έχουν αποδειχθεί.
Μια νέα μελέτη υποδηλώνει ότι το όραμα των πρώτων ανδρών ως αποκλειστικών κυνηγών είναι απλά λάθος – και ότι πλέον είναι ξεκάθαρο από στοιχεία και δεδομένα ότι και οι γυναίκες ήταν κυνηγοί.
Κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής στο Περού, το 2018 έγινε μία ανακάλυψη-ορόσημο μιας γυναίκας κυνηγού. Ανάμεσα σε θραύσματα κρανίου, δοντιών και οστών ποδιών, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ένα κυνήγετικό κιτ με περισσότερα εργαλεία – αιχμές βλημάτων, ξύστρες, κόφτες και γυαλιστερές πέτρες – από όσα είχαν δει ποτέ. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε την ομάδα να επανεξετάσει τα ευρήματα από άλλες ταφές στην πρώιμη Αμερική.
Το 2020 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων πριν από 14.000 και 8.000 χρόνια ήταν ουδέτερο ως προς το φύλο, καταρρίπτωντας το μύθο του άνδρα κυνηγού!
Συγκεκριμένα, η νέα έρευνα ανατρέπει ένα από τα βασικά σκέλη των αποδεικτικών στοιχείων στα οποία βασίστηκαν οι επιστήμονες για να συμπεράνουν πώς ήταν πιθανώς η ζωή κατά την περίοδο που ξεκίνησε περίπου 200.000 χρόνια πριν, όταν ο Homo sapiens πρωτοεμφανίστηκε ως είδος.
Πώς κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα;
Οι άμεσες αποδείξεις είναι περιορισμένες επειδή αυτή η φάση τελείωσε πριν από περίπου 9.000 χρόνια, καθώς οι άνθρωποι άρχισαν σιγά-σιγά να αναπτύσσουν τη γεωργία και τους οικισμούς.
Αλλά σε όλο τον κόσμο, υπήρξαν ομάδες, συχνά σε απομακρυσμένες περιοχές χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, που εξακολουθούν να ζουν μια ζωή κυνηγιού και αναζήτησης τροφής. Έτσι οι μελετητές τους είδαν ως ένα είδος παραθύρου στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Οι ανθρωπολόγοι και άλλοι ειδικοί έχουν κερδίσει την άδεια αυτών των ομάδων να ζουν δίπλα τους και έχουν συντάξει λεπτομερείς αναφορές παρατήρησης.
Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες αναζήτησης τροφής, οι γυναίκες έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στο να φέρουν τροφή από κυνήγι στο σπίτι.
Για τη διερεύνηση, η ομάδα διερεύνησε τη Βάση Δεδομένων Τόπων, Γλωσσών, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, έναν κατάλογο εθνογραφιών για τις ανθρώπινες κοινωνίες του 19ου και 20ου αιώνα, και βρήκε 63 κοινωνίες αναζήτησης τροφής με πρωτογενείς αναφορές για το πότε, πώς κυνηγούσαν. Στη συνέχεια, η ομάδα αναζήτησε πρότυπα: εάν οι γυναίκες κυνηγούσαν καθόλου, εάν η δραστηριότητα ήταν σκόπιμη ή ευκαιριακή και το μέγεθος του κυνηγιού που επεδίωκαν.
Αποδείχτηκε ότι το 87% αυτής της συμπεριφοράς ήταν σκόπιμη. Σε πολιτισμούς όπου το κυνήγι ήταν το πιο σημαντικό μέσο εύρεσης τροφής, οι γυναίκες έπαιρναν ενεργό ρόλο 100% του χρόνου.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι γυναίκες ήταν πιο ευέλικτες στις προσεγγίσεις τους στο κυνήγι καθώς μεγάλωναν. Ποια όπλα επέλεγαν, το θήραμα που κυνηγούσαν και ποιος τους συνόδευε κατά τη διάρκεια του κυνηγιού άλλαζε με την ηλικία και τον αριθμό των παιδιών ή των εγγονιών που είχαν οι κυνηγοί. (Σε μια κουλτούρα με τόξο και βέλος, για παράδειγμα, μια γιαγιά βραβεύτηκε επειδή είχε τον καλύτερο στόχο.)
Ανδροκεντρική θεώρηση της κοινωνίας και της επιστήμης
Οι λεπτομέρειες σχετικά με τα γυναικεία κυνηγετικά μοτίβα δεν ήταν εύκολο να αποκαλυφθούν. Οι εκθέσεις έδιναν συχνά προτεραιότητα στις συζητήσεις των ανδρών κυνηγών. Αλλά τα ευρήματα, όταν προέκυψαν, είχαν κάποιο νόημα. “Αν το κυνήγι ήταν το κύριο μέσο επιβίωσης, γιατί συμμετείχαν μόνο άνδρες;” Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν ποιες άλλες ιστορίες έχουν αγνοηθεί από τους εθνογράφους. «Μπορεί να υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που χάνουμε», είπε η ερευνήτρια Sophia Chilczuk,
«Είναι φυσικό να έχουμε υποθέσεις, αλλά είναι ευθύνη μας να αμφισβητήσουμε αυτές τις υποθέσεις, για να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο μας».
Ο Randy Haas, ένας αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Wayne State που ηγήθηκε της περουβιανής ανασκαφής, επαίνεσε επίσης τη νέα εργασία. «Υπό το φως των όσων δείχνει η μελέτη μου, τα ευρήματά τους ευθυγραμμίζονται με την ίδια αφήγηση: Είχαμε μεροληπτικές ερμηνείες», είπε.
Και η ιδέα ότι ο σεξουαλικός καταμερισμός της εργασίας είναι εγγενές μέρος της ανθρώπινης βιολογίας είναι ένα τροπάριο που έχει παίξει στις δομικές ανισότητες σήμερα.
Οι επιπτώσεις αυτών των αποτελεσμάτων είναι δυνητικά τεράστιες, λέει η Kimberly Hamlin, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι στην Οξφόρδη του Οχάιο, η οποία ειδικεύεται σε τρόπους με τους οποίους η εξελικτική επιστήμη έχει διαμορφώσει στον ευρύτερο πολιτισμό.
Δίπλα στον μύθο ότι ο Θεός έφτιαξε μια γυναίκα από τα πλευρά του άντρα για βοηθό του, ο μύθος ότι ο άντρας είναι ο κυνηγός και η γυναίκα είναι ο συλλέκτης είναι ίσως ο δεύτερος πιο διαρκής μύθος που φυσικοποιεί την κατωτερότητα των γυναικών.
Η επιστημονική έρευνα, ως ανθρώπινο παράγωγο μπορεί να γίνει αρκετά μεροληπτική. Πολλές από τις ανθρώπινες προκαταλήψεις και στερεότυπα γύρω από τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία και ο κόσμος έχουν επηρεάσει τα αποτελέσματα μιας έρευνας και μιας μελέτης.
Το ποιος είσαι και το τι πιστεύεις μπορεί να διαμορφώσει τις προσδοκίες και τον τρόπο ερμηνείας πολλών αποδεικτικών στοιχείων γεγονός που αποδεικνύει ότι τα πάντα είναι κοινωνικά κατασκευασμένα και επηρεασμένα από τον τρόπο σκέψης και αντίληψης του κόσμου γύρου μας.
Με πληροφορίες από: The New York Times, NPR news, Smithsonian Magazine
Για πολλά χρόνια η επικρατούσα επιστημονική άποψη για τον καταμερισμό εργασίας στην πρώιμη ανθρώπινη κοινωνία, τοποθετούσε τους άντρες στη θέση του κυνηγού, ενώ τις γυναίκες στην περισυλλογή καρπών.
Και αυτή η άποψη δεν περιορίστηκε στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Συχνά χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει ότι οι άντρες και οι γυναίκες σήμερα πρέπει να επιμείνουν στους υποτιθέμενους «φυσικούς» ρόλους που επιτάσσει το φύλο τους από τις απαρχές της ανθρωπότητας. Αλλωστε, ο ανθρωπολογικός συλλογισμός υποστήριζε ότι οι άντρες ήταν φυσικά πιο επιθετικοί, ενώ ο πιο αργός ρυθμός συγκέντρωσης καρπός ήταν ιδανικός για τις γυναίκες, που επικεντρώνονταν κυρίως στη φροντίδα.
Κατά καιρούς, η ιδέα έχει αποδειχθεί ισχυρότερη από τα υπάρχοντα στοιχεία.
Το 1963, αρχαιολόγοι στο Κολοράντο ανακάλυψαν τα λείψανα σχεδόν 10.000 ετών μιας γυναίκας που είχε θαφτεί μαζί με μία αιχμή βλήματος/ δόρατος. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το εργαλείο δεν είχε χρησιμοποιηθεί για τη θανάτωση θηραμάτων αλλά, ασυνήθιστα, ως μαχαίρι απόξεσης. Τα αρχαιολογικά στοιχεία ήταν διαθέσιμα όλη την ώρα – κρυμμένα σε κοινή θέα. Ήταν ο τρόπος που αναλύθηκαν που εμπεριείχε το στερεότυπο “οι γυναίκες δεν κυνηγούν”, που καθόρισε τα αποτελέσματα της έρευνας.
Αλλά η ανδροκεντρική αφήγηση άλλαξε σιγά σιγά. Η επιστήμη εξελίσσεται, από τη δεκαετία του ’80 ολοένα και περισσσότερες γυναίκες εισχώρησαν στην επιστημονική έρευνα και νέες αναλύσεις ευρημάτων έρχονται διαρκώς να σπάσουν ακόμα και θεωρίες που έχουν αποδειχθεί.
Μια νέα μελέτη υποδηλώνει ότι το όραμα των πρώτων ανδρών ως αποκλειστικών κυνηγών είναι απλά λάθος – και ότι πλέον είναι ξεκάθαρο από στοιχεία και δεδομένα ότι και οι γυναίκες ήταν κυνηγοί.
Κατά τη διάρκεια μιας ανασκαφής στο Περού, το 2018 έγινε μία ανακάλυψη-ορόσημο μιας γυναίκας κυνηγού. Ανάμεσα σε θραύσματα κρανίου, δοντιών και οστών ποδιών, οι αρχαιολόγοι βρήκαν ένα κυνήγετικό κιτ με περισσότερα εργαλεία – αιχμές βλημάτων, ξύστρες, κόφτες και γυαλιστερές πέτρες – από όσα είχαν δει ποτέ. Αυτή η ανακάλυψη οδήγησε την ομάδα να επανεξετάσει τα ευρήματα από άλλες ταφές στην πρώιμη Αμερική.
Το 2020 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων πριν από 14.000 και 8.000 χρόνια ήταν ουδέτερο ως προς το φύλο, καταρρίπτωντας το μύθο του άνδρα κυνηγού!
Συγκεκριμένα, η νέα έρευνα ανατρέπει ένα από τα βασικά σκέλη των αποδεικτικών στοιχείων στα οποία βασίστηκαν οι επιστήμονες για να συμπεράνουν πώς ήταν πιθανώς η ζωή κατά την περίοδο που ξεκίνησε περίπου 200.000 χρόνια πριν, όταν ο Homo sapiens πρωτοεμφανίστηκε ως είδος.
Πώς κατέληξαν σε αυτό το συμπέρασμα;
Οι άμεσες αποδείξεις είναι περιορισμένες επειδή αυτή η φάση τελείωσε πριν από περίπου 9.000 χρόνια, καθώς οι άνθρωποι άρχισαν σιγά-σιγά να αναπτύσσουν τη γεωργία και τους οικισμούς.
Αλλά σε όλο τον κόσμο, υπήρξαν ομάδες, συχνά σε απομακρυσμένες περιοχές χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, που εξακολουθούν να ζουν μια ζωή κυνηγιού και αναζήτησης τροφής. Έτσι οι μελετητές τους είδαν ως ένα είδος παραθύρου στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Οι ανθρωπολόγοι και άλλοι ειδικοί έχουν κερδίσει την άδεια αυτών των ομάδων να ζουν δίπλα τους και έχουν συντάξει λεπτομερείς αναφορές παρατήρησης.
Η έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες αναζήτησης τροφής, οι γυναίκες έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στο να φέρουν τροφή από κυνήγι στο σπίτι.
Για τη διερεύνηση, η ομάδα διερεύνησε τη Βάση Δεδομένων Τόπων, Γλωσσών, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, έναν κατάλογο εθνογραφιών για τις ανθρώπινες κοινωνίες του 19ου και 20ου αιώνα, και βρήκε 63 κοινωνίες αναζήτησης τροφής με πρωτογενείς αναφορές για το πότε, πώς κυνηγούσαν. Στη συνέχεια, η ομάδα αναζήτησε πρότυπα: εάν οι γυναίκες κυνηγούσαν καθόλου, εάν η δραστηριότητα ήταν σκόπιμη ή ευκαιριακή και το μέγεθος του κυνηγιού που επεδίωκαν.
Αποδείχτηκε ότι το 87% αυτής της συμπεριφοράς ήταν σκόπιμη. Σε πολιτισμούς όπου το κυνήγι ήταν το πιο σημαντικό μέσο εύρεσης τροφής, οι γυναίκες έπαιρναν ενεργό ρόλο 100% του χρόνου.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι γυναίκες ήταν πιο ευέλικτες στις προσεγγίσεις τους στο κυνήγι καθώς μεγάλωναν. Ποια όπλα επέλεγαν, το θήραμα που κυνηγούσαν και ποιος τους συνόδευε κατά τη διάρκεια του κυνηγιού άλλαζε με την ηλικία και τον αριθμό των παιδιών ή των εγγονιών που είχαν οι κυνηγοί. (Σε μια κουλτούρα με τόξο και βέλος, για παράδειγμα, μια γιαγιά βραβεύτηκε επειδή είχε τον καλύτερο στόχο.)
Ανδροκεντρική θεώρηση της κοινωνίας και της επιστήμης
Οι λεπτομέρειες σχετικά με τα γυναικεία κυνηγετικά μοτίβα δεν ήταν εύκολο να αποκαλυφθούν. Οι εκθέσεις έδιναν συχνά προτεραιότητα στις συζητήσεις των ανδρών κυνηγών. Αλλά τα ευρήματα, όταν προέκυψαν, είχαν κάποιο νόημα. “Αν το κυνήγι ήταν το κύριο μέσο επιβίωσης, γιατί συμμετείχαν μόνο άνδρες;” Οι ερευνητές αναρωτήθηκαν ποιες άλλες ιστορίες έχουν αγνοηθεί από τους εθνογράφους. «Μπορεί να υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα που χάνουμε», είπε η ερευνήτρια Sophia Chilczuk,
«Είναι φυσικό να έχουμε υποθέσεις, αλλά είναι ευθύνη μας να αμφισβητήσουμε αυτές τις υποθέσεις, για να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο μας».
Ο Randy Haas, ένας αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο Wayne State που ηγήθηκε της περουβιανής ανασκαφής, επαίνεσε επίσης τη νέα εργασία. «Υπό το φως των όσων δείχνει η μελέτη μου, τα ευρήματά τους ευθυγραμμίζονται με την ίδια αφήγηση: Είχαμε μεροληπτικές ερμηνείες», είπε.
Και η ιδέα ότι ο σεξουαλικός καταμερισμός της εργασίας είναι εγγενές μέρος της ανθρώπινης βιολογίας είναι ένα τροπάριο που έχει παίξει στις δομικές ανισότητες σήμερα.
Οι επιπτώσεις αυτών των αποτελεσμάτων είναι δυνητικά τεράστιες, λέει η Kimberly Hamlin, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι στην Οξφόρδη του Οχάιο, η οποία ειδικεύεται σε τρόπους με τους οποίους η εξελικτική επιστήμη έχει διαμορφώσει στον ευρύτερο πολιτισμό.
Δίπλα στον μύθο ότι ο Θεός έφτιαξε μια γυναίκα από τα πλευρά του άντρα για βοηθό του, ο μύθος ότι ο άντρας είναι ο κυνηγός και η γυναίκα είναι ο συλλέκτης είναι ίσως ο δεύτερος πιο διαρκής μύθος που φυσικοποιεί την κατωτερότητα των γυναικών.
Η επιστημονική έρευνα, ως ανθρώπινο παράγωγο μπορεί να γίνει αρκετά μεροληπτική. Πολλές από τις ανθρώπινες προκαταλήψεις και στερεότυπα γύρω από τον τρόπο που λειτουργεί η κοινωνία και ο κόσμος έχουν επηρεάσει τα αποτελέσματα μιας έρευνας και μιας μελέτης.
Το ποιος είσαι και το τι πιστεύεις μπορεί να διαμορφώσει τις προσδοκίες και τον τρόπο ερμηνείας πολλών αποδεικτικών στοιχείων γεγονός που αποδεικνύει ότι τα πάντα είναι κοινωνικά κατασκευασμένα και επηρεασμένα από τον τρόπο σκέψης και αντίληψης του κόσμου γύρου μας.
Με πληροφορίες από: The New York Times, NPR news, Smithsonian Magazine
