Τα τελευταία χρόνια φαίνεται να αυξάνονται τα περιστατικά bullying στον σχολικό χώρο και με μία απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο, μπορείτε να το επιβεβαιώσετε και μόνοι σας. Ειδήσεις, βίντεο στα social media και άλλες πλατφόρμες, αλλά και καταγγελίες στην ιστοσελίδα των εκπαιδευτικών AlfaVita, μαρτυρούν την αύξηση του φαινομένου. Το Olafaq μίλησε στις αρχές του τρέχοντος έτους με κοινωνιολόγους για τα φαινόμενα βίας μεταξύ μαθητών, φέρνοντας στην επιφάνεια τα αίτια της βίας των ανηλίκων, από την οποία κινδυνεύουν και οι εκπαιδευτικοί.

Την ίδια χρονική περίοδο, ένας μαθητής Γυμνασίου στο Ρέθυμνο χτύπησε εν ώρα μαθήματος αναπληρώτρια εκπαιδευτικό, η οποία ήταν έγκυος, στην κοιλιά.

Δυστυχώς, δεν πρόκειται για ένα μεμονομένο περιστατικό. Θυμάμαι τη σοκαριστική επιστολή παραίτησης του καθηγητή του ΕΠΑΛ ο οποίος παραιτήθηκε μην αντέχοντας τον διαρκή εκφοβισμό του από μαθητές του ΕΠΑΛ στο οποίο υπηρετούσε μέχρι το 2022. Ακόμα πιο σοκαριστικό ήταν το βίντεο που είχε κυκλοφορήσει στη δημοσιότητα στο οποίο ένας ανήλικος μαθητής εμφανιζόταν να τραμπουκίζει καθηγήτρια για μία απουσία, ενώ την ίδια ώρα που όλη η τάξη φώναζε ρυθμικά «μπουνιά – μπουνιά».

Λίγο καιρό πριν, ανάλογο περιστατικό βίας σημειώθηκε από γονέα μαθητή σε βάρος διευθυντή σχολείου των Χανίων, έπειτα από κλήτευση του πρώτου σχετικά με παραβατικά επεισόδια που ενεπλάκη ο γιος του. Ο πατέρας του ανήλικου μαθητή προσήλθε στο γραφείο του διευθυντή και κατά την ενημέρωση για τα επεισόδια προέβη σε επίθεση και ξυλοδαρμό του λυκειάρχη και έπειτα εξαφανίστηκε.

Ένα ακόμα περιστατικό bullying σημειώθηκε πέρυσι τον Μάρτιο όταν γονείς και συγγενείς ενός μαθητή προπηλάκισαν καθηγητή πληροφορικής στην Κατερίνη και του άσκησαν σωματική βία, ενώ στη συνέχεια προχώρησαν σε μήνυση εναντίον του.

Γονείς και μαθητές κάνουν bullying στους εκπαιδευτικούς

Όπως αναφέρει ο Χρήστος Κάτσικας, εκπαιδευτικός συντάκτης, στο alfavita.gr: Συνήθως όταν στην ελληνική εκπαίδευση αναφερόμαστε στο bullying, εννοούμε κυρίως τη λεκτική / ψυχολογική / ηλεκτρονική / φυσική βία που ασκείται σε μαθητές από συνομηλίκους τους. Αγνοείται όμως, καθώς αποτελεί θέμα – ταμπού, η κάθε μορφής βία που ασκείται σε εκπαιδευτικούς τόσο από μαθητές όσο και από γονείς.

Χθες συναντήθηκα με ένα συγγενικό μου πρόσωπο, που είναι καθηγήτρια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε δημόσιο σχολείο των Βορείου Τομέα Αττικής και μου εξομολογήθηκε ότι ποτέ κατά τη διάρκεια της 30χρονης εκπαιδευτικής της πορείας δεν είχε βρεθεί να στοχοποιείται από μαθητές, αλλά και από γονείς. Για λόγους προστασίας δεν θα δημοσιευθεί το όνομά της.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που μου τόνισε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας είναι ότι οι μαθητές που διακόπτουν και δημιουργούν πρόβλημα κατά τη διαδικασία του μαθήματος όχι μόνο δεν υπακούνε στις παρατηρήσεις και τις συστάσεις της, αλλά δέχεται και σχόλια όπως «τρελή είσαι που θα βγω έξω από την τάξη, εδώ θα κάτσω».

Προκειμένου να αντιληφθεί ο μαθητής τον απρεπή χαρακτήρα της συμπεριφοράς του, κατευθύνθηκαν προς το γραφείο της διευθύντριας, όπου η καθηγήτρια εξιστόρησε το περιστατικό. Ο μαθητής υποστήριξε προφορικά και γραπτώς ότι του ξέφυγε και στη συνέχεια ισχυρίστηκε ότι ζήτησε συγγνώμη, πράγμα που δεν συνέβη, με τη διευθύντρια να τον προειδοποιεί ότι κατά το επόμενο αντίστοιχο δείγμα συμπεριφορας, θα τιμωρηθεί με ημερήσια αποβολή.

Όπως μου είπε, αυτό ήταν ένα «συνηθισμένο περιστατικό» που καλείται να διαχειριστεί καθημερινά, στα πιο σπάνια δεν συμβαίνει το ίδιο. Δεν έχει καμία υποστήριξη όπως μου είπε, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να παραμένει θεατής στις προσβολές και τις απειλές.

Με αφορμή ένα αντίστοιχο περιστατικό μαθητή, κατά το οποίο υπήρξαν και πάλι επανειλημμένες συστάσεις, του ζητήθηκε μεταξύ άλλων να αλλάξει θρανίο, του έγιναν προτάσεις προκειμένου να ηρεμήσει: να πάει μέχρι το μπάνιο να ρίξει λίγο νερό στο πρόσωπό του ή να πάρει λίγο αέρα, όλες τις αρνήθηκε. Η αγανακτισμένη καθηγήτρια στη συνέχεια του έβαλε ωριαία αποβολή και του ζήτησε για πολλοστή φορά με αυστηρό τόνο να βγει έξω, αλλά και πάλι ο μαθητής την αγνόησε και έδειξε να μην ενδιαφέρεται.

Μετά τη λήξη του μαθήματος, καθηγήτρια και μαθητής κατευθύνθηκαν στη διευθύντρια, εξιστορώντας όσα έγιναν στην τάξη, με τον μαθητή να προσποιείται ότι δεν καταλάβαινε ποιο ήταν το πρόβλημα. Πιο συγκεκριμένα, όπως μου είπε, παραδέχθηκε ότι ενόχλησε «μόνο για λίγο» την εκπαιδευτική διαδικασία και ότι συνετίστηκε όπως του υποδείχθηκε.

Η διευθύντρια τον πίστεψε και το ίδιο απόγευμα την κάλεσε ο πατέρας του απειλώντας την να της κάνει μήνυση, ενώ παράλληλα φώναζε ασταμάτητα. «Ένιωθα ότι δεν είχε νόημα να πω κάτι, γιατί ήταν πολύ πιθανό να χειροτέρευε η κατάσταση», τόνισε εμφανώς απεγνωσμένη.

Την επόμενη μέρα, όταν ο μαθητής επέστρεψε στο σχολείο, φώναζε ενώπιων των μαθητών του με λοιδορικό τόνο «μήνυση – μήνυση». Η καθηγήτρια αποφάσισε να τον αγνοήσει και να μη δώσει περαιτέρω “τροφή” με κίνδυνο να προχωρήσει και σε άλλα σχόλια.

«Δεν ξέρω τι να κάνω, δε νομίζω ότι υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω στα επιτρεπτά πλαίσια για να επιβληθώ. Νιώθω ότι δεν τους αγγίζει τίποτα. Έχουν τρομερή αυτοπεποίθηση. Πλέον την εξουσία έχουν αυτοί και όχι οι καθηγητές», μου είπε προσπαθώντας να σκεφτεί πιθανές λύσεις για το φαινόμενο.

Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το περιστατικό του συγγενικού μου προσώπου δεν είναι μία μεμονωμένη περίπτωση, αλλά ένα γενικό φαινόμενο που βρίσκεται σε ακμάζουσα πορεία. Όπως γράφει ο Χρήστος Κάτσικας τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξητική τάση στις καταγγελίες γονέων προς τους εκπαιδευτικούς και είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τις ΕΛΜΕ και τους Συλλόγους Π.Ε., τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης, αλλά και ίδιο το υπουργείο που είναι ο τελικός αποδέκτης των σχετικών υποθέσεων.

Συνεχίζει αποκαλύπτοντας ότι τα πράγματα έχουν αγριέψει με τους γονείς, καθώς έχουν αυξηθεί τα περιστατικά πιέσεων, απειλών αλλά και χειροδικιών γονέων κατά εκπαιδευτικών. Γονείς απειλούν και βρίζουν εκπαιδευτικούς, σε περίπτωση που πιστεύουν πως αδικούν το παιδί τους στη βαθμολογία. Γονείς ζητούν –με θράσος και χωρίς ουσιαστικό λόγο– την αλλαγή τάξης για το παιδί τους, επειδή δεν τους αρέσει ο εκπαιδευτικός ή κάποιοι συμμαθητές του παιδιού τους.

Είναι το νέο ποινολόγιο η λύση;

Οι νέες ρυθμίσεις του υπουργείου Παιδείας δημοσιεύτηκαν πριν λίγες ημέρες στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης και μεταξύ άλλων προβλέπουν την επιστροφή της πενθήμερης αποβολής, καθώς και την αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος για τις περιπτώσεις μαγνητοφώνησης, φωτογράφισης ή βιντεοσκόπησης εκπαιδευτικού ή μαθητή.

Η υπουργική απόφαση προβλέπει τα εξής:

1) Ο Σύλλογος Διδασκόντων/ουσών έχει την παιδαγωγική ευθύνη να προβαίνει σε ενέργειες και να εφαρμόζει πρακτικές για τη δημιουργία εντός της σχολικής μονάδας κατάλληλων προϋποθέσεων για την υλοποίηση των στόχων της εκπαίδευσης και για τη διαπαιδαγώγηση των μαθητών/τριών, ώστε να σέβονται τους διαφορετικούς ρόλους και να αναγνωρίζουν την ανάγκη τήρησης των κανόνων.

2) Τα παιδαγωγικά μέτρα που δύνανται να εφαρμοστούν με γνώμονα το συμφέρον των μαθητών/τριών που παρουσιάζουν αποκλίνουσα συμπεριφορά εντός και εκτός σχολικής μονάδας, κατά τον λόγο αρμοδιότητας του καθενός εκπαιδευτικού οργάνου, είναι τα ακόλουθα:
α) προφορική παρατήρηση,
β) επίπληξη,
γ) ωριαία απομάκρυνση,
δ) αποβολή από τα μαθήματα μέχρι τρεις (3) ημέρες,
ε) αποβολή από τα μαθήματα μέχρι πέντε (5) ημέρες,

στ) αποκλεισμός από πάσης φύσεως δράσεις, εκδηλώσεις, αθλητικές δραστηριότητες, εκπαιδευτικές εκδρομές/επισκέψεις/μετακινήσεις που διοργανώνει το σχολείο, σωρευτικώς ή διαζευκτικώς, εντός του τρέχοντος σχολικού έτους,
ζ) αλλαγή τμήματος και

η) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.

Ποινές και για τους γονείς

Στις περιπτώσεις εκείνες όπου αποδεδειγμένα η φθορά/καταστροφή, μερική ή ολική, σχολικών κτιρίων, χώρων και παραρτημάτων αυτών, καθώς και υλικοτεχνικής υποδομής και εξοπλισμού εντός αυτών, αποδίδεται σε συγκεκριμένο μαθητή, ο τελευταίος ελέγχεται για τη συμπεριφορά αυτή και η δαπάνη αποκατάστασης βαρύνει τον γονέα/κηδεμόνα του ή τον ίδιο αν είναι ενήλικος. Πιο συγκεκριμένα, το αρμόδιο όργανο καθορίζει το ποσό της δαπάνης αποκατάστασης και, σε περίπτωση αποδοχής, οι γονείς/κηδεμόνες ή οι μαθητές, αν είναι ενήλικες, καταβάλλουν το ως άνω ποσό, ενώ, σε περίπτωση άρνησης, η σχετική δαπάνη βεβαιώνεται και ακολουθεί η διαδικασία είσπραξής της.

Το νέο ποινολόγιο του Υπουργείου Παιδείας βασίζεται σε ένα αντι-επιστημονικό και τιμωρητικό μοντέλο με το οποίο διαφωνούν οι πανεπιστημιακοί εξηγώντας ότι «σύμφωνα με τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα, η έξαρση της βίας που ασκούν παιδιά και έφηβα άτομα σχετίζεται άμεσα με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο αυτά μεγαλώνουν, τον τρόπο που λειτουργούν οι θεσμοί, τη φτωχοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού, την ποιότητα της διακυβέρνησης και της δημοκρατίας, την υποτίμηση του σχολείου και της εκπαιδευτικής κοινότητας».

Από την άλλη, το Υπουργείο να αγνοεί το πρόβλημα του bullying προς τους εκπαιδευτικούς και αναρωτιόμαστε πώς θα εφαρμοστούν οι ποινές -αν πράγματι μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα- αν το σχολείο έχει χάσει την εξουσία του και δέχεται απειλές;

Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι οι γονείς θα αφήσουν τους εκπαιδευτικούς να επιτελέσουν το έργο τους ανεμπόδιστοι; Να διευκρινίσουμε ότι μέσα στο έργο περιλαμβάνονται οι συστάσεις και οι ποινές.

Το Υπουργείο Παιδείας στο νέο ποινολόγιο δεν έχει ορίσει κανένα μέτρο προστασίας παρόλο που γνωρίζει για τις καταγγελίες που δέχονται κατ’ εξακολούθηση οι καθηγητές και την τρομοκρατία που βιώνουν. Αυτό θα (γίνει προσπάθεια να) εφαρμοστεί το επόμενο σχολικό έτος, ελπίζοντας να φέρει κάποια αποτελέσματα. Αυτό μένει να το δούμε.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας έχει πάρει κάποια μέτρα πρόληψης και ένα από αυτά είναι και οι ψυχολόγοι οι οποίοι πλέον υπάρχουν στα σχολεία. Όπως μου είπε η καθηγήτρια αν και σε άλλα σχολεία της Αττικής -σύμφωνα με τους συναδέλφους της- οι μαθητές κάνουν ουρά έξω από το γραφείο του ψυχολόγου, στο δικό της, τον επισκέπτονται κυρίως οι εκπαιδευτικοί.

Προς το τέλος της συζήτησης, αφού μου είπε ότι νιώθει πως έχει ισοπεδωθεί ο ρόλος της ως εκπαιδευτικός καθώς γίνεται στόχος μαθητών και γονιών, κατέληξε σε τρία ενδεχόμενα αν συνεχιστεί το φαινόμενο: «είτε ο εκπαιδευτικός θα χάσει τη ψυχραιμία του και θα απολυθεί, είτε θα αναγκαστεί να παραιτηθεί από τη δουλειά του, είτε θα ζητάει συνεχώς μεταθέσεις και θα (ξανα)γίνει εκπαιδευτικός-νομάς».