Χθες βράδυ καθώς καθόμουν με την παρέα μου στο στέκι μας στο κέντρο της Αθήνας, κι ενώ προσπαθούσαμε με την τιμή ενός ποτού να απορροφήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερη τζάμπα δροσιά από το κλιματιστικό του μαγαζιού, λαμβάνω ένα SMS από έναν φίλο που εκείνη την ώρα επέστρεφε σπίτι με ταξί: «Νομίζω θα ζω μόνιμα σε ταξί και σουπερμάρκετ πλέον. Δωρεάν κλιματισμός, άνετο περιβάλλον». «Και σε καταστήματα, γυμναστήρια και μετρό- σε όσα βαγόνια κλιματίζονται τελοσπάντων», συμπλήρωσα. Λίγη ώρα αργότερα, ο M που καθόταν δίπλα μου, πίνοντας την μπύρα του, άνοιξε μια συζήτηση για το «φλέγον» θέμα του καύσωνα που εδώ και αρκετές μέρες έχει την πρωτοκαθεδρία στις συζητήσεις κάθε παρέας. Ομολογεί ότι τις νύχτες κοιμάται πάνω σε μια πετσέτα γιατί «βαριέται να αλλάζει σεντόνια κάθε μέρα», καθώς κάθε πρωί ξυπνά μέσα σε μια λίμνη ιδρώτα. Ο Σ παραδίπλα, λέει πως κάθε μισή ώρα βάζει το κεφάλι του κάτω από τη ντουζιέρα. Εγώ με τη σειρά μου δήλωσα ότι «τρέμω» σκεπτόμενη τον επόμενο λογαριασμό της ΔΕΗ.

Όλα αυτά με οδήγησαν στις σκέψεις γύρω από το air condition ως αγαθό, και στο ερώτημα αν εν τέλει η πρόσβαση στον κλιματισμό αποτελεί δικαίωμα ή προνόμιο, κι αν στην εποχή της κλιματικής κρίσης αποτελεί μια νεοεμφανιζόμενη ταξική διαίρεση. Σε αντίθεση με την παραδοσιακή  ταξική διάρθρωση που έχουμε στο μυαλό μας, η ζέστη είναι αόρατη, ακόμη και αν είναι πιο άμεση και διαδεδομένη. Αυτό την κάνει επίσης πιο επικίνδυνη.

Κάθε χρόνο τα κύματα καύσωνα γίνονται πιο θερμά, συμβαίνουν πιο συχνά και διαρκούν περισσότερο. Επί του παρόντος, 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι -δηλαδή το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού- βιώνουν σήμερα απειλητική για τη ζωή τους ζέστη κατά τη διάρκεια τουλάχιστον 20 ημερών του έτους, και οι επιστήμονες προβλέπουν ότι η ζέστη θα μπορούσε να απειλήσει έως και το 66% των ανθρώπινων ζωών μέχρι το τέλος του αιώνα.

Καθώς ο κόσμος θερμαίνεται, δισεκατομμύρια άνθρωποι χρειάζονται κλιματισμό. Αυτή η τεχνολογία 120 ετών θεωρούνταν κάποτε πολυτέλεια, αλλά στην εποχή της κλιματικής αλλαγής είναι απαραίτητη για την ανθρώπινη επιβίωση. Όπως είναι λογικό, αυτό έχει δημιουργήσει ανησυχία για την κλιματική απειλή ενός κόσμου που θα κατακλυστεί από κλιματιστικά. Αλλά η επερχόμενη κλιματική κρίση πιθανολογώ ότι θα φέρει με τη σειρά της κοινωνικούς αγώνες που θα είναι στραμμένοι προς μια ουσιαστική στροφή προς τη μείωση του τεράστιου χάσματος στη διαθεσιμότητα ψύξης που υπάρχει μεταξύ πλούσιων και φτωχών ανθρώπων και εθνών – και προς την παραγωγή ενός πιο δίκαιου κόσμου.

Ζωτικός εξοπλισμός και ακεραιότητα

Όπως κάθε καταστροφή που σχετίζεται με τις καιρικές συνθήκες, οι αστικές θερμικές νησίδες επηρεάζουν τους πληθυσμούς άνισα. Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και τα άτομα με προϋπάρχουσες παθήσεις όπως ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση ή τα καρδιακά προβλήματα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. Το ίδιο ισχύει και για όσους εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους, τους φτωχούς, τους άστεγους, όσους δεν έχουν πρόσβαση σε σκιά ή υγρά στοιχεία όπως πισίνες, όσους ζουν μόνοι τους, τους αλκοολικούς και όσους δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.

Ένας άλλος τρόπος να το θέσουμε αυτό είναι ότι οι αστικές θερμικές νησίδες επηρεάζουν τις γειτονιές άνισα. Ο κίνδυνος ασθένειας ή θανάτου που σχετίζεται με τους καύσωνες είναι υψηλότερος σε κοινότητες με υψηλότερες επιφανειακές θερμοκρασίες και λιγότερο πράσινο, καθώς και σε φτωχές κοινότητες που έχουν βιώσει ρατσισμό και αποκλεισμό. Στην πραγματικότητα, οι κοινότητες αυτές είναι πιο θερμές λόγω ακριβώς αυτής της ιστορίας του αποκλεισμού τους. Λιγότερη χρηματοδότηση για τη φύτευση δέντρων σημαίνει λιγότερη σκιά, πράγμα που σημαίνει μια πιο ζεστή γειτονιά από μια άλλη που μπορεί να βρίσκεται μόλις λίγα τετράγωνα πιο πέρα.

Ο κλιματισμός μας χωρίζει ανά φυλή και τάξη – ειδικά κατά τη διάρκεια του πληθωρισμού και της ενεργειακής κρίσης. Από τα δύο δισεκατομμύρια μονάδες κλιματισμού που χρησιμοποιούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο, η πλειονότητα είναι συγκεντρωμένη σε πλούσιες χώρες της Βόρειας Αμερικής και της Ανατολικής Ασίας (με την Ευρώπη, η οποία έχει γενικά ηπιότερο κλίμα, να βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής). Στις πιο ζεστές περιοχές του κόσμου, η ιδιοκτησία κλιματιστικών μονάδων είναι μόλις 12% σε σύγκριση με πάνω από 90% στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία.

Δεδομένου ότι οι  γειτονιές με χαμηλότερο εισόδημα είναι πιο ζεστές, μπορεί να χρειαστούν περισσότερη ενέργεια (δηλαδή περισσότερα χρήματα) για να ψύξουν τα σπίτια τους στην ίδια θερμοκρασία με τις πιο πλούσιες γειτονιές. Έτσι, ακόμη και όταν τα φτωχά νοικοκυριά φαίνεται να έχουν ίση πρόσβαση στην ενέργεια, η ενεργειακή υποδομή συνεχίζει να επιβαρύνει τους φτωχότερους κατοίκους πιο έντονα από ό,τι τους πλούσιους.

Σε ένα κύμα καύσωνα, θα πρέπει, πάνω απ’ όλα, να διασφαλίσουμε ότι όλοι στην πόλη παραμένουν ασφαλείς, βρίσκοντας έναν αξιόπιστο τρόπο να διατηρούνται δροσεροί. Για όσους μπορούν, αυτό σημαίνει τη λειτουργία ατομικών μονάδων κλιματισμού στους οικιστικούς χώρους – τουλάχιστον προς το παρόν. Αλλά αυτή η αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης λόγω καύσωνα δεν μοιάζει καθόλου με αντίδραση έκτακτης ανάγκης. Ούτε λειτουργεί όταν το ενεργειακό δίκτυο αποτυγχάνει. Αφήνει την επιβίωση στην ατομική επιλογή των καταναλωτών, γεγονός που εκθέτει τους πιο ευάλωτους στη θανατηφόρα ζέστη και ενισχύει τις ανισότητες που ήδη υπάρχουν στις πόλεις μας.

Σε αντίθεση με την θέρμανση τον χειμώνα, ο κλιματισμός το καλοκαίρι σπάνια επιδοτείται για όσους τον χρειάζονται περισσότερο. Σε μια χώρα που αδυνατεί να θεωρήσει τη βασική, βιώσιμη υγειονομική περίθαλψη ως ανθρώπινο δικαίωμα, ο επιδοτούμενος κλιματισμός για όσους αγωνίζονται να επιβιώσουν φαίνεται, στην καλύτερη περίπτωση, απίθανος, αν όχι φανταστικός.

Η εμμονή μας με τον κλιματισμό είναι τόσο έντονη που η μόνη λύση που οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να σκεφτούμε για την κρίση του κλιματισμού είναι… περισσότερος κλιματισμός. Και εδώ βρίσκεται η απόλυτη ειρωνεία αυτού του σχήματος: ο ίδιος ο κλιματισμός συμβάλλει σημαντικά στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι περισσότερες μονάδες κλιματισμού εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ψυκτικά μέσα που είναι ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου (GHGs) χιλιάδες φορές πιο ισχυρά στην παγίδευση θερμότητας στην ατμόσφαιρα από το διοξείδιο του άνθρακα, το GHG. Ευτυχώς, πρόσφατες διεθνείς συμφωνίες καταργούν σταδιακά αυτές τις χημικές ουσίες, αλλά ακόμη και έτσι, η απομάκρυνσή τους δεν είναι καθόλου εγγυημένη. Πριν από δεκαετίες, μια άλλη διεθνής συμφωνία απέσυρε σταδιακά τα CFC, τα προηγούμενα ψυκτικά μέσα, αλλά μόλις το 2019, εργοστάσια στην ανατολική Ασία άρχισαν για λίγο να παρασκευάζουν ξανά αυτές τις χημικές ουσίες που καταστρέφουν το όζον. Αυτό μείωσε το κόστος. Και η απαγόρευση μιας τέτοιας χημικής ουσίας χωρίς προγράμματα κινήτρων για την υπεύθυνη καταστροφή τους προσκαλούν κυκλώματα λαθρεμπορίου που ενθαρρύνουν την παραγωγή της χημικής ουσίας πολύ μετά την παρέλευση της προθεσμίας.

Με άλλα λόγια, ο κλιματισμός δυσκολεύει τον κόσμο να κλιματιστεί

Αλλά μια μέρα θα τροφοδοτούμε τα σπίτια μας με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σωστά; Είναι εφικτό, αλλά η στροφή προς ένα μέλλον με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι τόσο απλή. Θα χρειαστούν αρκετές δεκαετίες για να μετασχηματιστεί ολόκληρη η παγκόσμια υποδομή. Εν τω μεταξύ, το λόμπι του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, αντιστέκεται σε κάθε βήμα αυτού του μετασχηματισμού. Πάνω απ’ όλα, η ανανεώσιμη ενέργεια δεν είναι απαλλαγμένη από υλικούς περιορισμούς ή δεσμεύσεις. Τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες και τα ηλεκτρικά αμάξια χρειάζονται γη, καθώς και χάλυβα και ορυκτά, όπως κοβάλτιο και λίθιο, τα οποία αναδιαμορφώνουν μέρη όπως η Βολιβία και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό από τα οποία εξορύσσονται. Το Διεθνές Ινστιτούτο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη έχει δημοσιεύσει λεπτομερείς εκθέσεις που συνδέουν τη ζήτηση των ΗΠΑ για υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με την αύξηση της «αστάθειας και της διαφθοράς» σε καθεστώτα σε όλο τον κόσμο. Αν η διάσωση και η βελτίωση των ανθρώπινων ζωών είναι το ζητούμενο με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας -και θα έπρεπε να είναι- πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι δικές μας  ζωές δεν βελτιώνονται εις βάρος των φτωχών που ζουν σε άλλα μέρη της γης.

Ταυτόχρονα, η διεθνής ζήτηση ψύξης πρόκειται να τριπλασιαστεί τα επόμενα 30 χρόνια. Καθώς επεκτείνεται η υποδομή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επεκτείνεται και η ζήτηση. Δεν είναι σαφές αυτή τη στιγμή αν η μελλοντική ζήτηση θα ξεπεράσει τις νέες υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα καλύψουν τη ζήτηση αυτή. Μια έκθεση υποστηρίζει ότι η σημερινή παγκόσμια δυναμικότητα για ηλιακή ενέργεια είναι αρκετή μόνο για να τροφοδοτήσει περίπου το ήμισυ της τρέχουσας ζήτησης για ψύξη – πόσο μάλλον για τις μεταφορές και τη βιομηχανία. Και τίποτε από όλα αυτά δεν εξετάζει το κατά πόσον χρειαζόμαστε πραγματικά την εξαιρετικά υψηλή ενεργειακή ικανότητα που αναμένει ο παγκόσμιος πληθυσμός- όχι μόνο για την επιβίωση αλλά και για την άνεση.

Οι βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση μπορούν να μειώσουν τη ζήτηση. Ο καλύτερος σχεδιασμός κλιματιστικών μπορεί να αξιοποιήσει λιγότερη ενέργεια για την ίδια ένταση ψύξης. Ο καλύτερος σχεδιασμός των υποδομών μπορεί επίσης να εκμεταλλευτεί καλύτερα την ενέργεια στην πηγή της. Επί του παρόντος, περίπου το 66% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας χάνεται πριν φτάσει στους χρήστες. Αξίζει να θυμόμαστε, ωστόσο, ότι η υπόσχεση της ενεργειακής απόδοσης είναι συχνά υπερβολική και θεωρητική. Τα κέρδη που επιτυγχάνονται στην ενεργειακή αποδοτικότητα συναντώνται και με την πραγματική συμπεριφορά των χρηστών (π.χ. αφήνοντας ένα κλιματιστικό ανοιχτό όλη την ημέρα σε έναν άδειο χώρο).

Πώς μπορεί ωστόσο ο κόσμος να αποτρέψει αυτή την καταστροφή; Πρώτον, είναι απαραίτητο να αποδεχτούμε το γεγονός ότι η επαρκής ψύξη αποτελεί επείγουσα ανθρώπινη ανάγκη σε ένα κλίμα που θερμαίνεται. Οι διαταραχές που προκαλούνται από την ακραία ζέστη θα συνεχίσουν να αυξάνονται και η πρόσβαση σε δίκαιη τεχνολογία ψύξης θα είναι απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η επιβίωση και η οικονομική ευημερία των ευάλωτων, των φτωχών αλλά και των δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν σε τροπικές περιοχές.

Πρώτον, όπως επισημάνθηκε πιο πάνω, θα πρέπει να φυτευτούν δέντρα και να καλυφθεί η ανισότητα στην πρόσβαση σε αστικούς δημόσιους χώρους πρασίνου. Τα δέντρα δροσίζουν τις γειτονιές με δύο τρόπους: σκιάζουν το τσιμέντο και την άσφαλτο που απορροφούν τη θερμότητα και εξατμίζουν νερό από το έδαφος, το οποίο ψύχει τον αέρα γύρω του όπως ένα κλιματιστικό. Μια πρόσφατη αμερικανική μελέτη σε 97 πόλεις διαπίστωσε ότι η αστική κάλυψη με δέντρα αποτρέπει περίπου 1.200 θανάτους ετησίως, καθώς και περισσότερα από 100.000 περιστατικά που οδηγήθηκαν στο νοσοκομείο. Τα δέντρα όχι μόνο σώζουν ζωές, αλλά και τις βελτιώνουν. Τα δέντρα και η πρόσβαση σε δημόσιους χώρους πρασίνου βελτιώνουν την ψυχική και σωματική υγεία, συμπεριλαμβανομένων των αναπνευστικών προβλημάτων, ενώ παράλληλα παρέχουν δημόσιους, ελεύθερους μη εμπορικούς χώρους συγκέντρωσης για τους ανθρώπους και κρατούν τις γειτονιές ενωμένες.

Δεύτερον, θα πρέπει να δοθούν εντολές για καλύτερο σχεδιασμό των κτιρίων, κάτι που θα πρέπει να διασφαλισθεί μέσω νομοθεσίας. Από τις πολυκατοικίες μέχρι τις μονοκατοικίες, οι πόλεις πρέπει να θεσπίσουν νομοθεσία που να απαιτεί οικοδομικά υλικά ανθεκτικά στη θερμότητα. Οι τοπικοί οικοδομικοί κώδικες μπορούν να απαιτούν από τους σχεδιαστές να ενσωματώνουν σκιά και φυσικό εξαερισμό, που μπορούν να μειώσουν σημαντικά το ενεργειακό κόστος. Ο πιο απλός σχεδιασμός στρέφει το άνοιγμα του σπιτιού ή του διαμερίσματος προς τον άνεμο, ή και πολλαπλά ανοίγματα για να ανταποκρίνονται στις ποικίλες κατευθύνσεις του ανέμου, ώστε να δημιουργηθεί ένα είδος φυσικού εξαερισμού.  Όπως έχει γράψει εκτενώς η ιστορικός της αρχιτεκτονικής Gail Cooper, «έχουμε συνηθίσει να δροσίζουμε τους χώρους και όχι τους ανθρώπους». Το αντίστροφο είναι λιγότερο ενεργοβόρο. Ένα φυσικό  αεράκι μπορεί να μην αλλάζει τη θερμοκρασία σε ένα κτίριο, αλλά μπορεί να κάνει όλη τη διαφορά μεταξύ της άνεσης και της δυσφορίας των ενοίκων, μεταξύ της αίσθησης ότι είναι καλοκαίρι και κάνει ζέστη και του να χρειαστεί να καλέσετε ασθενοφόρο. Πολλοί από εμάς δεν είμαστε πλέον συνηθισμένοι στον φυσικό εξαερισμό στα σπίτια μας, -αν και κάποτε οι παππούδες μας ήταν- και στη συντριπτική πλειονότητα, η απουσία κλιματιστικού σηματοδοτεί έναν εργασιακό χώρο «αντιεπαγγελματικό» ή ένα σπίτι «κατώτερης τάξης». Το να νιώθουμε πιο άνετα με τον φυσικό εξαερισμό και τις ελαφρώς υψηλότερες εσωτερικές θερμοκρασίες είναι μια πολιτισμική αλλαγή που πρέπει να κάνουμε.

Τα περισσότερα κτίρια -τόσο τα σπίτια όσο και τα γραφεία- είναι τόσο ερμητικά κλειστά που απαιτούν κλιματισμό, καθιστώντας αδύνατη την ψύξη τους χωρίς αυτόν. Σήμερα, οι κορυφαίοι αρχιτέκτονες στον κόσμο ενσωματώνουν στα σχέδιά τους στρατηγικές παθητικής ψύξης, οι οποίες χρησιμοποιούν ό,τι γνωρίζουμε από τη φύση για να δροσίσουν τους εσωτερικούς χώρους με ελάχιστη ή καθόλου μηχανική ψύξη.

Τρίτον, πρέπει να αυξηθεί η πρόσβαση σε περισσότερους δημόσια κλιματιζόμενους χώρους, όπως οι βιβλιοθήκες, οι Λέσχες Φιλίας και οι δημοτικοί κλιματιζόμενοι χώροι. Οι βιβλιοθήκες είναι βασικοί παράγοντες της κοινωνικής υποδομής, όπως έχει μελετήσει ο Eric Klinenberg στο Palaces of the People. Ως δημόσιοι χώροι, διατηρούν τους κατοίκους της πόλης δροσερούς και επίσης μειώνουν την κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά, που είναι εξίσου κακές για την ανθρώπινη υγεία. Όσον αφορά τα δημοτικά κλιματιζόμενα κέντρα, δεν έχουμε αρκετά και αυτά που έχουμε κλείνουν νωρίς το βράδυ (τις καθημερινές 08.00 έως 20.00 και τις Κυριακές 10.00 έως 18.00) όταν οι θερμοκρασίες στους εσωτερικούς χώρους είναι πιο υψηλές, λόγω της καθυστέρησης στην απελευθέρωση της θερμότητας του κτιρίου. Η αυξημένη πρόσβαση σε υγρά στοιχεία, όπως οι παραλίες και οι πισίνες, μπορεί επίσης να σώσει ζωές.

Τέλος, οι πόλεις πρέπει να αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης λόγω θερμότητας ως πραγματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Τα μόνα μηνύματα που λαμβάνουν οι περισσότεροι κάτοικοι της Ελλάδας είναι μια ειδοποίηση μέσω SMS, η οποία προτρέπει τους κατοίκους να αποφεύγουν τις μετακινήσεις και τις εξωτερικές εργασίες (αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο που θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο). Η πολιτεία έχει μεγάλη ευθύνη και θα πρέπει να αναλάβει τα ηνία. Πιο πρακτικές, συγκεκριμένες συμβουλές ψύξης και προστασίας από την θερμότητα, πιο εκτεταμένη και στοχευόμενη εκπαίδευση σχετικά με το πώς να μετριάσετε τις χειρότερες επιπτώσεις των ασθενειών που σχετίζονται με τη ζέστη, πώς να φροντίσετε τους γείτονες που ζουν μόνοι τους και η δυνατότητα πρόσβασης σε έκτακτα κονδύλια για τη ζέστη – θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ. Η επιβίωση σε ένα κύμα καύσωνα δεν είναι θέμα ατομικής διάθεσης ή επιλογής. Απαιτεί ένα σύνολο δεξιοτήτων που ο καθένας μπορεί να μάθει και να εξασκήσει, αν του δοθεί η ευκαιρία: κρύα ντους, καλά τοποθετημένοι ανεμιστήρες που ενθαρρύνουν την έντονη σταυρωτή ψύξη, άνοιγμα των παραθύρων σε στρατηγικά σημεία ενός διαμερίσματος ή σπιτιού, τράβηγμα κουρτινών ή σκιάστρων όταν το άμεσο φως του ήλιου χτυπάει τα παράθυρα, αποφυγή αλκοόλ και ενυδάτωση, απενεργοποίηση μη απαραίτητων συσκευών που μπορεί να παράγουν θερμότητα, εκμάθηση διάκρισης μεταξύ θερμικής δυσφορίας και κινδύνου, σύνδεση με απομονωμένους γείτονες, ύπνος με βρεγμένες κάλτσες στραμμένες προς τον ανεμιστήρα και πολλά άλλα.

Ο κλιματισμός μπορεί και πρέπει να παρέχεται ως εξοπλισμός επιβίωσης σε ακραίες συνθήκες στους πληθυσμούς που το χρειάζονται. Όμως, η σημερινή πραγματικότητα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του κλιματισμού εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από εκείνους που είναι λιγότερο ευάλωτοι σε περιόδους που απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν «ακραίες». Πάνω απ’ όλα, μια αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης που επικεντρώνεται κυρίως στην επιλογή των καταναλωτών είναι άκρως αντιδημοκρατική και συσκοτίζει τις ισχυρότερες επενδύσεις που μπορούν να κάνουν οι ηγέτες μιας χώρας για τη δημόσια υγεία. Οι κυβερνώντες μπορούν να λάβουν αυτά τα άλλα μέτρα άμεσα για να προβούν σε αλλαγές που βελτιώνουν τις πόλεις μας. Αν και τα αποτελέσματα θα χρειαστούν χρόνο, το αποτέλεσμα θα μας σταθεροποιήσει περισσότερο από έναν φαύλο κύκλο επέκτασης του κλιματισμού σε έναν όλο και πιο θερμό κόσμο.

Η ευθύνη δεν βαραίνει τους πολίτες, των οποίων οι μόνες επιλογές είναι αν θα αγοράσουν κλιματιστικά και αν θα τα ενεργοποιήσουν. Η ευθύνη βαρύνει τους κυβερνητικούς ηγέτες – τους δημάρχους, τα δημοτικά συμβούλια και τους πολεοδόμους που λαμβάνουν αποφάσεις για το πράσινο, τις ενεργειακές υποδομές και το σχεδιασμό των κτιρίων. Στους αναπόφευκτους καύσωνες που θα ακολουθήσουν, οι ζωές των πιο ευάλωτων κατοίκων βρίσκονται στα χέρια τους.