Γεννημένος στη Βηρυττό πριν από 42 χρόνια, μετακόμισε με την οικογένεια του στο Παρίσι κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου. Ο πατέρας του, Nassim Maalouf, γνωστός τρομπετίστας και εφευρέτης της τετραβάλβιδης τρομπέτας, φρόντισε να μορφωθεί ο γιος του σε βάθος τόσο στην αραβική, όσο και στη δυτική μουσική. Ο Ιbrahim βρέθηκε στο δρόμο μαζί με τον πατέρα του από την ηλικία των εννέα ετών, πολύ πριν αρχίσει τις σπουδές του στο ωδείο του Παρισιού, αλλά η μετέπειτα σταδιοδρομία του υπήρξε ποικίλη και άκρως διακεκριμένη. Ως συνθέτης στα 24 άλμπουμ που έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, δείχνει πώς μπορεί να μεταμορφώσει ένα περίτεχνα ενορχηστρωμένο κομμάτι σε μια μοναδική μουσική γιορτή, αντιπαραβάλλοντας την συγκίνηση και τον λυρισμό και να τα συνδυάζει σε κάτι συναρπαστικό. Από την άλλη, το παίξιμο του σε ένα από τα πιο αρχαία και απαιτητικά όργανα είναι εξαιρετικό. Πρόκειται για μια φωνή που ξεχωρίζει μέσα στην παγκόσμια γλώσσα της μουσικής και που αμέσως καταλαβαίνεις ότι προέρχεται από έναν μη δυτικό κόσμο, με έναν ισχυρό ασημί τόνο και μια ρευστή φρασεολογία, που ατέρμονα ανοίγουν περάσματα λαμπερού λυρισμού. Με αφορμή την πρόσφατη εμφάνιση του στο Ηρώδειο μιλήσαμε με τον σπουδαίο μουσικό για εκείνη τη δύναμη της μουσικής γλώσσας που μπορεί να ενώσει όλον τον κόσμο σε έναν παλμό.
– Καταλαβαίνω ότι μεγαλώνοντας σε μια μουσική οικογένεια δεν χρειάστηκε κάτι περισσότερο από αυτό για να νιώσετε την ανάγκη να μιλήσετε και εσείς την ίδια γλώσσα. Αλλά, όταν αρχίσατε να παίζετε τρομπέτα ως παιδί, είχατε την αίσθηση του τι είδους δημιουργική πορεία θα μπορούσε να πάρει η ζωή σας;
Η αλήθεια είναι πώς όχι, γιατί δεν μπορούσα να σκεφτώ κάτι άλλο παρά μόνο να ξεκινήσω να μάθαίνω πρώτα τη γλώσσα. Στην πραγματικότητα άρχισα να παίζω τρομπέτα και πιάνο σχεδόν ταυτόχρονα. Ή μάλλον, άρχισα να παίζω πιάνο λίγο πριν πιάσω την τρομπέτα. Μόνος μου. Και ενώ, λοιπόν, μάθαινα πιάνο μόνος μου, σε λίγο καιρό είχα και τον πατέρα μου δίπλα ο οποίος ξεκίνησε να με μαθαίνει τρομπέτα. Είχα δηλαδή, δύο μουσικές εκπαιδεύσεις ταυτόχρονα. Την κανονική, αυτή δηλαδή που κάποιος άλλος σε διδάσκει αλλά και την δική μου, η οποία ήταν σαν μια εξερεύνηση ενός άλλου σύμπαντος, μια αυτοεκπαίδευση στο πιάνο, μαθαίνοντας μόνος πώς να παίζω. Νομίζω λοιπόν πως το γεγονός ότι έμαθα μουσική, με τους δύο αυτούς διαφορετικούς τρόπους μάθησης, με έκανε να νιώσω ότι είχα κάτι να μοιραστώ στη ζωή μου μέσω τη μουσικής, ειδικά όταν έφτασα σε εκείνη την ηλικία που μπορούσα να πω ότι σκέφτομαι την μουσική ως επάγγελμα αλλά και ως ένα πολύ σπουδαίο, αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου.
– Εάν η μουσική είναι μια θεϊκή γλώσσα, καθώς αντηχεί σε όλους τους πολιτισμούς, πώς θα περιγράφατε τον ήχο της τρομπέτας μέσα σε αυτήν;
Ξέρετε, είναι γεγονός ότι η μουσική μπορεί πραγματικά, και συμφωνώ, να θεωρηθεί ως μια θεϊκή γλώσσα. Φυσικά, υπάρχουν πολλές διαφορετικές διάλεκτοι σε αυτήν. Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να εκφραστείς μιλώντας την και οι λέξεις που χρησιμοποιείς σ’ αυτήν τη θεϊκή γλώσσα, μπορεί να είναι οι επιλογές των οργάνων που χρησιμοποιείς για να εκφραστείς. Κάπως έτσι και η τρομπέτα είναι ένα από αυτά τα όργανα που μπορεί να χτίσει ένα μοναδικό, ένα πολύ ιδιαίτερο λεξιλόγιο μέσα σε αυτήν τη γλώσσα.
– ‘Αλλη μια αλήθεια λέει ότι πρόκειται για ένα πολύ απαιτητικό και σκληρό όργανο.
Ναι, είναι. Αν ερχόταν σήμερα κάποιος και μου έλεγε ότι θέλει να μάθει τρομπέτα, θα του έλεγα να κάνει τα πάντα για να μάθει πιάνο, κιθάρα, τύμπανα, και μόνο αν ήταν διαθετιμένος να αφοσιωθεί, με όλο του το σώμα στην τρομπέτα, θα του έλεγα να συνεχίσει.
– Πότε ερωτευτήκατε για πρώτη φορά τον ήχο της;
Θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα τον Miles Davis στο “Blue in Green” από το άλμπουμ “Kind of Blue”. Πόσο ξαφνιάστηκα όταν άκουσα αυτόν τον βελούδινο ήχο της και πόσο έκπληκτος αισθάνθηκα από το παίξιμό του. Αμέσως σκέφτηκα “αυτόν εδώ τον ήχο τον θέλω και δικό μου”. Βλέπετε, εγώ παίζοντας τρομπέτα μαζί με τον πατέρα μου, όλη την ώρα αυτό που προσπαθούσα να κάνω ήταν να τον μιμούμαι. Και η αλήθεια είναι ότι ο πατέρας έπαιζε δυνατά, σε πολύ υψηλές νότες, πάντα επιβλητικά και ορμητικά, χωρίς σταματημό, και εγώ από πίσω τον ακολουθούσα, το ίδιο δυνατά, όπως έπρεπε, με όλη μου την ανάσα. Αλλά, ενώ όλο αυτό μου μάθαινε την τεχνοτροπία ενός απαιτητικού οργάνου, δεν μου άρεσε ο ήχος του αρκετά. Γι’ αυτό όταν ανακάλυψα ότι μπορώ να παίξω την τρομπέτα με έναν άλλο τρόπο, τον οποίο δεν είχα καταφέρει να δαμάσω ή να φέρω στο στο παίξιμό μου ακόμα, τότε πραγματικά ερωτεύθηκα τον ήχο της.
– Πώς επηρέασε το γεγονός ότι είστε μαθηματικός την προσέγγισή σας στη μουσική;
Αγαπώ τα μαθηματικά και πραγματικά πιστεύω ότι υπάρχουν πάρα πολλά κοινά σημεία μεταξύ των μαθηματικών και της μουσικής, και φυσικά αυτό δεν είναι ένα καινούργιο μυστικό. Πάρα πολλοί σπουδαίοι ερευνητές και συνθέτες έχουν μελετήσει, έχουν σπουδάσει, έχουν μιλήσει για τη σχέση αυτών των δύο πολύ ιδιαίτερων “γλωσσών”. Ο κρίκος που συνδέει την επιστήμη με την τέχνη είναι πολύ συγκεκριμένος, και γίνεται φανερός ιδιαίτερα στην ρυθμική δομή της μουσικής. Αλλά, από την άλλη, σε ό,τι έχει σχέση με τον ρυθμό, την αρμονία και την σύνθεση, πιστεύω ακράδαντα ότι κάποιος πρέπει να παραμένει ενστικτώδης απέναντι στην μαγεία που σου ανοίγει η μουσική. Η μουσική σε χρειάζεται να δημιουργείς για εκείνην ανάλογα με αυτό που αισθάνεσαι. Η μουσική θέλει να της λες τι πιστεύεις πως ακούγεται ωραίο.
– Με τον ίδιο τρόπο, κάπως, και τα μαθηματικά σου δίνουν την λύση σε ένα πρόβλημα, μια λύση που φαντάζει όχι μόνο ως αποτέλεσμα κανόνων, αλλά πολλές φορές και ως την απόλυτη λύτρωση ορισμών και θεωρημάτων.
Ένα μεγάλο κομμάτι των μαθηματικών σε αφήνει να ανακαλύψεις μόνος σου, ότι εάν νιώθεις πως το αποτέλεσμα είναι σωστό ή λάθος, κάτι που πιθανόν μπορεί να επηρεάζεται από την έλλειψη γνώσης ή πληροφορίας, τότε τα μαθηματικά θα σου δείξουν τον τρόπο για να καταλάβεις ποιο είναι το πρόβλημα. Αυτό που έχεις μπροστά σου και σε παιδεύει για να βρεις την λύση του. Άρα εσύ πρέπει να παλέψεις για να βρεις την λύση, ακόμα και εάν σου λείπουν πληροφορίες. Αυτό συμβαίνει και στην μουσική. Μπορεί να μην έχεις όλες τις απαντήσεις, μπορεί να σκέφτεσαι ότι κάτι σου λείπει όταν συνθέτεις, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως η μουσική θα σε κάνει να νιώσεις την λύση, με αποτέλεσμα όταν δημιουργείς, αυτόματα να σε βάζει σε αυτήν τη διάθεση. Να ξέρεις ότι παίζεις μουσική για να βρεις όποια απάντηση μπορεί να ψάχνεις.
– Αν επρόκειτο να αναφέρετε έναν τίτλο βιβλίου, ένα ποίημα ή κάποιο απόσπασμα, ποιο θα ήταν εκείνο που θα λέγατε ότι ενέπνευσε περισσότερο το έργο σας;
Νομίζω ότι τα βιβλία του θείου μου ήταν εκείνα που μου έδειξαν πολλά καινούργια πράγματα για τη ζωή. Και πραγματικά με ενέπνευσαν να συνεχίσω να κάνω αυτό που ήθελα από νέος. Πιστεύω ότι ο θείος μου, ο Αμίν Μααλούφ, που έγραψε πολλά βιβλία Ιστορίας και για τον κόσμο που ζούμε, καλλιέργησε με τον λόγο του μέσα μου την μεγάλη ιδέα της ταυτότητας ενός ανθρώπου που παλεύει για το κοινό καλό του κόσμου, και ναι, αυτόν θα ανέφερα ως μια μεγάλη επιρροή στη δημιουργία και στο σύνολο του έργου μου.
– Σας αρέσει η ιδέα ότι η δημιουργική διαδικασία, όποιες κι αν είναι οι προθέσεις σας, είναι κάτι που επίσης δεν μπορείτε πάντα να ελέγχετε;
Πραγματικά πιστεύω ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ελέγχεις την δημιουργική διαδικασία. Για να δημιουργήσεις πρέπει να αφεθείς. Πρέπει να ξεχάσεις κώδικες, κανόνες και φόρμες. Πρέπει να μην σκέφτεσαι τα μονοπάτια που έχουν ήδη χαρακτεί στους χάρτες της δημιουργίας. Πρέπει να ξεχάσεις όλα όσα έχεις φτιάξει εσύ ο ίδιος, και φυσικά πρέπει να ξεχάσεις και τα μονοπάτια ή τους δρόμους που έχεις ήδη χαράξει. Γιατί, εσύ τα ξεκίνησες, εσύ τα γέννησες και εσύ τα έπαιξες, και στην περίπτωσή μου τα άκουσα πολύ πριν τα δώσω στον κόσμο. Από τη στιγμή, λοιπόν, που μιμείσαι ό,τι ήδη γνωρίζεις, ό,τι ξέρεις πως σου αρέσει πιο πολύ και φυσικά αγαπάς, τότε ξέρεις ότι παίρνεις το ρίσκο να μην δημιουργήσεις τίποτα καινούργιο. Πιστεύω, λοιπόν, ακράδαντα ότι για να συνδέσεις, να ενώσεις τον εαυτό σου με αυτό το άγνωστο που θέλεις να κατακτήσεις, πρέπει να ξεχάσεις όλα έχεις μάθει στη διαδρομή σου. Εργαζόμουν πρόσφατα μαζί με μια διευθύντρια ορχήστρας, πάνω σε ένα έργο μου το οποίο θα το συνόδευε μια κλασική ορχήστρα και το οποίο υποτίθεται θα ήταν βασισμένο στις προθέσεις αυτοσχεδιασμού της ιδίας. Ενώ κάναμε πρόβες, και δεν ήμουν αρκετά ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα, της εξήγησα πώς αυτός ο αυτοσχεδιασμός θα μπορούσε να λειτουργήσει, ειδικά σε ένα κονσέρτο, όταν ο καθένας θα μπορούσε να είχε μερίδιο στον αυτοσχεδιασμό, και όχι μόνο εκείνη που θα διηύθυνε την ορχήστρα. Αφού το ξαναπαίξαμε και όλοι κάτι νιώσαμε από αυτήν την μικρή αλλαγή, γύρισε και μου είπε κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ: “Μόλις συνειδητοποίησα ότι όλα όσα γνωρίζω δεν έχουν καμία αξία”.
– Πάντα αναρωτιέμαι για την πτυχή της παράστασης σε σχέση με την πτυχή της κατασκευής ή της ηχογράφησης, επειδή η παράσταση με τον τρόπο της είναι ένα είδος κατασκευής. “Φτιάχνετε” τα τραγούδια σας κάθε βράδυ όταν βγαίνετε στη σκηνή, όσο κι αν αυτά δεν είναι στατικά αντικείμενα. Αλλά, εσείς τι απολαμβάνετε περισσότερο;
Αγαπώ και τα δύο, όσο και αν πρόκειται για δύο διαφορετικές διαδικασίες. Φυσικά, όταν βρίσκεσαι στη σκηνή αναπαράγεις ένα υλικό που έχεις ήδη ηχογραφήσει, και πιθανότατα το έχεις ακούσει εκατοντάδες φορές μέχρι να τελειοποιηθεί. Και προσθέτεις νέα πράγματα, ή αφαιρείς, ή παίζεις μαζί του όπως δεν έχεις ξαναπαίξει ποτέ με κάποιο άλλο κομμάτι σου. Και αυτό είναι κάτι που αγαπώ και μου δίνει ζωή και ενέργεια. Και το έχω κάνει πολλά χρόνια. Αλλά το να είσαι στο στούντιο είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα ερευνητικό εργαστήριο, δοκιμάζοντας πράγματα χωρίς να σε βλέπει κανένας. Βασικά, κάνεις ό,τι θέλεις. Είσαι μόνος σου, δημιουργείς και προσπαθείς να βελτιωθείς μέσα από νέους ήχους, νέα συναισθήματα, προσπαθείς να προχωρήσεις όλο και περισσότερο μέσα σε έναν καινούργιο άγνωστο κόσμο όπου θέλεις να βάλεις τα πόδια σου μέσα σ’ αυτόν. Αυτό είναι κάτι πολύ προσωπικό, γιατί κανένας δεν το βλέπει. Κανένας δεν σε βλέπει τι κάνεις, πόσες φορές θα πειραματιστείς σε μια μελωδία, πόσες φορές θα παίξεις την ίδια γραμμή μέχρι να την ζωγραφίσεις, έτσι όπως θέλεις, στην αιωνιότητα της ηχογράφησης. Και είναι τρομερά ικανοποιητικό. Για όλους τους μουσικούς. Αλλά προσωπικά, όλο αυτό δεν θα το χαιρόμουν τόσο πολύ εάν δεν έβγαινα συχνά στη σκηνή. Όπως δεν θα χαιρόμουν να παίζω στη σκηνή εάν δεν είχα τη δυνατότητα να είμαι στο στούντιό μου, ή το εργαστήριό μου για να δημιουργήσω τη χημεία της μουσικής μου.
– Ποιες είναι κάποιες πηγές που θεωρείτε χρήσιμες; Πράγματα στα οποία βρίσκετε τον εαυτό σας να επιστρέφει όταν σκέφτεστε ένα project ή όταν σκέφτεστε νέα μουσική;
Συνήθως επιλέγω έναν ειρηνικό τρόπο να αδειάσω το μυαλό μου, σαν να πρόκειται να κάνω γιόγκα σε ένα μέρος που επισκέπτομαι πρώτη φορά. Μου αρέσει να ξεκινάω από το μηδέν. Από το απόλυτο τίποτα της ησυχίας. Και μετά, σε αυτό το ειρηνικό σημείο, μου αρέσει να αισθάνομαι κοντά τους φίλους μου, τους μουσικούς που παίζουν μαζί μου, τους ανθρώπους που αγαπώ, γιατί πιστεύω ότι νιώθοντας αυτήν την γαλήνη κοντά σου, αυτήν την αρμονία ιδεών και συναισθημάτων, πραγματικά μπορεί να αποτελεί μια τρομακτική πηγή έμπνευσης. Αλλιώς, δεν ξέρω ποιες άλλες πηγές μπορεί να μου φανούν χρήσιμες. Μου αρέσει αυτή η ελευθερία να μην γνωρίζεις τι πρόκειται να γίνει μετά. Δεν με φοβίζει καθόλου η λευκή σελίδα μιας παρτιτούρας. Ίσως να με ανησυχεί λίγο, αλλά δεν τη φοβάμαι. Αντιθέτως, την αγαπώ.
– Πιστεύετε ότι είναι σημαντικό ή χρήσιμο να δίνετε προσοχή στο τι λέει ο κόσμος για τη δουλειά σας;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που προϋποθέτει να έχεις καλή ισορροπία. Δεν θα έλεγα ότι με ενδιαφέρουν ή ότι κάθομαι να διαβάσω όλες τις κριτικές που γράφονται για τα άλμπουμ, ούτε σημαίνει πως θεωρώ ότι όλα όσα κάνω θα πρέπει να επιβραβεύονται από όλους. Δεν είναι ότι δεν με νοιάζει, διαβάζω τι γράφει ο Τύπος για εμένα, διαβάζω τι γράφουν οι θαυμαστές μου για εμένα, διαβάζω τα μάτια όσων είναι κοντά μου. Φυσικά και ακούω τι έχει να πει ο κόσμος για την μουσική μου, αλλά δεν θα μπορούσαν ποτέ όλα αυτά να επηρεάσουν ή να “πληγώσουν” την μουσική που έχω κάνει ή θέλω να κάνω. Με ενδιαφέρει να γνωρίζω, αλλά δεν θα το άφηνα ποτέ να με επηρεάσει. Είναι σημαντικό να ξέρεις τι πιστεύει ο κόσμος για σένα, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μην το αφήνεις να επιδρά πάνω σου.
– Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη όσον αφορά την πολιτική;
Θεωρώ ότι κανένας καλλιτέχνης δεν θα έπρεπε να κάνει πολιτική, γιατί πολιτική σημαίνει να είσαι στρατευμένος στην πρώτη γραμμή, ενώ η μουσική θα έπρεπε να είναι απομακρυσμένη από κάθε είδους στρατόπεδα. Αλλά το να είσαι ανήσυχος, και να φτιάχνεις την μουσική σου ανήσυχη απέναντι σε έναν κόσμο που ζει ακραίες καταστάσεις, ειδικά όταν τα περισσότερα απ’ όσα συμβαίνουν είναι ένα τεράστιο “λάθος”, τότε αυτό νομίζω είναι αναγκαίο. Οπότε αυτό που λέω είναι καθόλου πολιτικό, αλλά πάντα κοινωνικό. Όσο πιο ανθρώπινη είναι η μουσική σου, όσο πιο κοντά σε αυτό που ζουν οι άνθρωποι σήμερα, τόσο καλύτερο αντίκτυπο θα έχει στο κοινωνικό σύνολο. Ακόμη και για εκείνους που νιώθουν πιο ανήσυχοι από τους υπόλοιπους για όλα τα στραβά του κόσμου, αλλά και για το μήνυμα που περνάς μέσα από την “ανήσυχη” μουσική σου. Η μουσική ναι, μπορεί να μεταφέρει μηνύματα. Αλλά για εμένα δεν θα έπρεπε αυτά να είναι πολιτικά μηνύματα. Από τη στιγμή που παύει να είναι κοινωνική και παίρνει το μέρος μιας πλευράς, τότε γίνεται όργανο εξουσίας που διχάζει αντί να ενώνει.
– Θα σας πω, όμως, εδώ ότι την τετραετία του Τραμπ, υπήρξε πολύ περισσότερη πολιτική τέχνη στην Αμερική από οποιαδήποτε άλλη χρονική στιγμή. Και σήμερα υπάρχει. Τι ρόλο πιστεύετε ότι παίζει η τζαζ ή η μαύρη ή η world μουσική σε αυτό;
Η τέχνη την συγκεκριμένη στιγμή ήταν ένα πολύ καλό όπλο εναντίον ενός πολιτικού. Εμένα δεν με αγγίζει η πολιτική μουσική γιατί όπως σας είπα τη θεωρώ στρατευμένη, και συχνά κάποιοι τη χειρίζονται ως εργαλείο χειραγώγησης ή εξουσίας. Η πολιτική μουσική, όταν συνέβαινε σε ταραγμένες εποχές, ήταν περισσότερο ένα κοινωνικό μέσο έκφρασης και αυτό επιμένω ότι πρέπει να είναι. Όπως και κάθε μορφή τέχνης. Όσον αφορά την τζαζ και την παγκόσμια μουσική, νομίζω ότι και τα δύο αυτά είδη κουβαλούν τόσα πολλά μηνύματα, τα οποία αφορούν καθαρά κοινωνικά προβλήματα και τα οποία δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρηθούν πολιτικά.
– Ωστόσο, πρέπει να πούμε ότι ο πρόσφατος πόλεμος στην Ουκρανία, ένωσε πολλούς διεθνείς μουσικούς υπέρ της χώρας. Εσείς πώς βλέπετε το σημερινό πολιτικό και πολιτιστικό κλίμα χωρίς να ακουστείτε διδακτικός; Και το λέω αυτό γιατί πολλοί άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη αυτή τη στιγμή να γίνουν πολιτικοί στην τέχνη τους.
Κοιτάξτε, είμαι πολύ επιφυλακτικός στη χρήση της λέξης “πολιτική” και στη σύνδεσή της με την τέχνη. Το να προστατεύσουμε τον πλανήτη αυτή τη στιγμή δεν είναι μια πολιτική δράση, είναι ανθρώπινη και είναι αναγκαία. Είναι κάτι που αφορά εμάς και τα παιδιά μας. Δεν έχει να κάνει με κάποιο πολιτικό κόμμα.
– Θεωρείτε δηλαδή ότι η ελίτ ενός πλανήτη που σκέφτεται να μετοικήσει στο διάστημα δεν έχει καμία στρατηγική, και άρα πολιτική σκέψη στο μυαλό της ώστε να αφήσει κάποια δισεκατομμύρια πίσω στην μοίρα ενός κατεστραμένου πλανήτη;
Είναι ανόητο να σκεφτόμαστε εκείνους και όχι εμάς. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, για παράδειγμα, είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να είμαστε ανήσυχοι όλοι και όχι για την πλούσια ελίτ του πλανήτη. Και το λέω αυτό γιατί εμένα με προβληματίζει το ερώτημα πόσο άνθρωποι είμαστε και όχι πόσο πολιτικά όντα. Η ηθική στάση μας απέναντι στον πλανήτη είναι ένα ακόμη ερώτημα που κανένας από εμάς δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζει ως πολιτική πράξη. Γιατί οι πολιτικοί το μόνο που ήθελαν και θέλουν είναι να μας χρησιμοποιούν ώστε να πιστεύουμε πως όλα όσα πρέπει να πράξουμε ως ανθρώπινοι και ηθικοί πολίτες αυτού του πλανήτη είναι μόνο η πολιτική μας τοποθέτηση και η άσκηση του δημοκρατικού μας δικαιώματος. Αυτή είναι η δουλειά τους και πλέον έχει γίνει πολύ εύκολο γι’ αυτούς. Οτιδήποτε μπορούν να το παρουσιάσουν ως πολιτική προτεραιότητα. Αλλά η σωτηρία του πλανήτη δεν είναι πολιτική προτεραιότητα. Είναι ανθρώπινη προτεραιότητα για να σώσουμε το σπίτι μας και το σπίτι των επόμενων γενεών.
– Έστω, λοιπόν, σε τέτοιες μέρες οικονομικής και πνευματικής ύφεσης, ποιο είναι το μεγάλο μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε με την μουσική σας;
Δεν ξέρω αν έχω ένα μεγάλο μήνυμα πέρα από το ότι είμαι ένας απλός μουσικός που θέλει να μοιράζεται τα συναισθήματά του με τον κόσμο. Αυτό που εύχομαι για όλους είναι ότι θέλω να αισθάνονται αυτοπεποίθηση. Το πιο τρομακτικό πράγμα, κατά την άποψή μου, για τον λαό μια χώρας, είναι όταν δεν αισθάνεται ασφαλής. Όταν δεν είσαι ασφαλής, πράγμα που σημαίνει ότι νιώθεις μια απειλή, μπορείς να γίνεις πολλά πράγματα. Το καλό θα ήταν να γίνεις φιλόσοφος. Αλλά μπορεί να γίνεις και κακοποιός. Μπορεί να γίνεις καλλιτέχνης, αλλά μπορεί να γίνεις και φονιάς. Σε μια απειλή δεν θα αντιδράσουμε όλοι το ίδιο, το ξέρουμε πολύ καλά αυτό. Η ευχή μου είναι μια και για την Ελλάδα, και για την Γαλλία, και για τον Λίβανο, και για τον κόσμο ολόκληρο, σε αυτές τις ζωές που έχουμε όλοι μας, να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να νιώθουν τα παιδιά μας ασφαλή. Ασφαλή στις χώρες τους, ασφαλή στους κόσμους τους, που αν και παιδικοί δεν είναι όλοι παραμυθένιοι. Ναι, το ξέρω δεν ζητάω κάτι εύκολο. Η βλακεία κάποιων, και εδώ θα πρέπει να αναφερθώ αναγκαστικά στους πολιτικούς, και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διαστρεβλώνουν την κοινή λογική και διχοτομούν στρατόπεδα, είναι ένα μεγάλο εμπόδιο που συχνά θα σε κάνει να σταματήσεις να ελπίζεις, να εύχεσαι, να θέλεις ένα καλύτερο αύριο. Αλλά αυτό πιστεύω είναι η μοναδική λύση που μπορεί να μας σώσει, μια παγκόσμια κοινωνική ειρήνη, όχι στα λόγια του Twitter, αλλά στην πράξη. Και σαν μουσικός, θα έλεγα ότι το ιδανικό θα ήταν οι καρδιές όλων μας να χτυπούσαν στο ίδιο αρμονικό κύμα, στο ίδιο τέμπο, στον ίδιο ρυθμό, όλες μαζί ενωμένες.
Γεννημένος στη Βηρυττό πριν από 42 χρόνια, μετακόμισε με την οικογένεια του στο Παρίσι κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του Λιβάνου. Ο πατέρας του, Nassim Maalouf, γνωστός τρομπετίστας και εφευρέτης της τετραβάλβιδης τρομπέτας, φρόντισε να μορφωθεί ο γιος του σε βάθος τόσο στην αραβική, όσο και στη δυτική μουσική. Ο Ιbrahim βρέθηκε στο δρόμο μαζί με τον πατέρα του από την ηλικία των εννέα ετών, πολύ πριν αρχίσει τις σπουδές του στο ωδείο του Παρισιού, αλλά η μετέπειτα σταδιοδρομία του υπήρξε ποικίλη και άκρως διακεκριμένη. Ως συνθέτης στα 24 άλμπουμ που έχει κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα, δείχνει πώς μπορεί να μεταμορφώσει ένα περίτεχνα ενορχηστρωμένο κομμάτι σε μια μοναδική μουσική γιορτή, αντιπαραβάλλοντας την συγκίνηση και τον λυρισμό και να τα συνδυάζει σε κάτι συναρπαστικό. Από την άλλη, το παίξιμο του σε ένα από τα πιο αρχαία και απαιτητικά όργανα είναι εξαιρετικό. Πρόκειται για μια φωνή που ξεχωρίζει μέσα στην παγκόσμια γλώσσα της μουσικής και που αμέσως καταλαβαίνεις ότι προέρχεται από έναν μη δυτικό κόσμο, με έναν ισχυρό ασημί τόνο και μια ρευστή φρασεολογία, που ατέρμονα ανοίγουν περάσματα λαμπερού λυρισμού. Με αφορμή την πρόσφατη εμφάνιση του στο Ηρώδειο μιλήσαμε με τον σπουδαίο μουσικό για εκείνη τη δύναμη της μουσικής γλώσσας που μπορεί να ενώσει όλον τον κόσμο σε έναν παλμό.
– Καταλαβαίνω ότι μεγαλώνοντας σε μια μουσική οικογένεια δεν χρειάστηκε κάτι περισσότερο από αυτό για να νιώσετε την ανάγκη να μιλήσετε και εσείς την ίδια γλώσσα. Αλλά, όταν αρχίσατε να παίζετε τρομπέτα ως παιδί, είχατε την αίσθηση του τι είδους δημιουργική πορεία θα μπορούσε να πάρει η ζωή σας;
Η αλήθεια είναι πώς όχι, γιατί δεν μπορούσα να σκεφτώ κάτι άλλο παρά μόνο να ξεκινήσω να μάθαίνω πρώτα τη γλώσσα. Στην πραγματικότητα άρχισα να παίζω τρομπέτα και πιάνο σχεδόν ταυτόχρονα. Ή μάλλον, άρχισα να παίζω πιάνο λίγο πριν πιάσω την τρομπέτα. Μόνος μου. Και ενώ, λοιπόν, μάθαινα πιάνο μόνος μου, σε λίγο καιρό είχα και τον πατέρα μου δίπλα ο οποίος ξεκίνησε να με μαθαίνει τρομπέτα. Είχα δηλαδή, δύο μουσικές εκπαιδεύσεις ταυτόχρονα. Την κανονική, αυτή δηλαδή που κάποιος άλλος σε διδάσκει αλλά και την δική μου, η οποία ήταν σαν μια εξερεύνηση ενός άλλου σύμπαντος, μια αυτοεκπαίδευση στο πιάνο, μαθαίνοντας μόνος πώς να παίζω. Νομίζω λοιπόν πως το γεγονός ότι έμαθα μουσική, με τους δύο αυτούς διαφορετικούς τρόπους μάθησης, με έκανε να νιώσω ότι είχα κάτι να μοιραστώ στη ζωή μου μέσω τη μουσικής, ειδικά όταν έφτασα σε εκείνη την ηλικία που μπορούσα να πω ότι σκέφτομαι την μουσική ως επάγγελμα αλλά και ως ένα πολύ σπουδαίο, αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου.
– Εάν η μουσική είναι μια θεϊκή γλώσσα, καθώς αντηχεί σε όλους τους πολιτισμούς, πώς θα περιγράφατε τον ήχο της τρομπέτας μέσα σε αυτήν;
Ξέρετε, είναι γεγονός ότι η μουσική μπορεί πραγματικά, και συμφωνώ, να θεωρηθεί ως μια θεϊκή γλώσσα. Φυσικά, υπάρχουν πολλές διαφορετικές διάλεκτοι σε αυτήν. Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να εκφραστείς μιλώντας την και οι λέξεις που χρησιμοποιείς σ’ αυτήν τη θεϊκή γλώσσα, μπορεί να είναι οι επιλογές των οργάνων που χρησιμοποιείς για να εκφραστείς. Κάπως έτσι και η τρομπέτα είναι ένα από αυτά τα όργανα που μπορεί να χτίσει ένα μοναδικό, ένα πολύ ιδιαίτερο λεξιλόγιο μέσα σε αυτήν τη γλώσσα.
– ‘Αλλη μια αλήθεια λέει ότι πρόκειται για ένα πολύ απαιτητικό και σκληρό όργανο.
Ναι, είναι. Αν ερχόταν σήμερα κάποιος και μου έλεγε ότι θέλει να μάθει τρομπέτα, θα του έλεγα να κάνει τα πάντα για να μάθει πιάνο, κιθάρα, τύμπανα, και μόνο αν ήταν διαθετιμένος να αφοσιωθεί, με όλο του το σώμα στην τρομπέτα, θα του έλεγα να συνεχίσει.
– Πότε ερωτευτήκατε για πρώτη φορά τον ήχο της;
Θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα τον Miles Davis στο “Blue in Green” από το άλμπουμ “Kind of Blue”. Πόσο ξαφνιάστηκα όταν άκουσα αυτόν τον βελούδινο ήχο της και πόσο έκπληκτος αισθάνθηκα από το παίξιμό του. Αμέσως σκέφτηκα “αυτόν εδώ τον ήχο τον θέλω και δικό μου”. Βλέπετε, εγώ παίζοντας τρομπέτα μαζί με τον πατέρα μου, όλη την ώρα αυτό που προσπαθούσα να κάνω ήταν να τον μιμούμαι. Και η αλήθεια είναι ότι ο πατέρας έπαιζε δυνατά, σε πολύ υψηλές νότες, πάντα επιβλητικά και ορμητικά, χωρίς σταματημό, και εγώ από πίσω τον ακολουθούσα, το ίδιο δυνατά, όπως έπρεπε, με όλη μου την ανάσα. Αλλά, ενώ όλο αυτό μου μάθαινε την τεχνοτροπία ενός απαιτητικού οργάνου, δεν μου άρεσε ο ήχος του αρκετά. Γι’ αυτό όταν ανακάλυψα ότι μπορώ να παίξω την τρομπέτα με έναν άλλο τρόπο, τον οποίο δεν είχα καταφέρει να δαμάσω ή να φέρω στο στο παίξιμό μου ακόμα, τότε πραγματικά ερωτεύθηκα τον ήχο της.
– Πώς επηρέασε το γεγονός ότι είστε μαθηματικός την προσέγγισή σας στη μουσική;
Αγαπώ τα μαθηματικά και πραγματικά πιστεύω ότι υπάρχουν πάρα πολλά κοινά σημεία μεταξύ των μαθηματικών και της μουσικής, και φυσικά αυτό δεν είναι ένα καινούργιο μυστικό. Πάρα πολλοί σπουδαίοι ερευνητές και συνθέτες έχουν μελετήσει, έχουν σπουδάσει, έχουν μιλήσει για τη σχέση αυτών των δύο πολύ ιδιαίτερων “γλωσσών”. Ο κρίκος που συνδέει την επιστήμη με την τέχνη είναι πολύ συγκεκριμένος, και γίνεται φανερός ιδιαίτερα στην ρυθμική δομή της μουσικής. Αλλά, από την άλλη, σε ό,τι έχει σχέση με τον ρυθμό, την αρμονία και την σύνθεση, πιστεύω ακράδαντα ότι κάποιος πρέπει να παραμένει ενστικτώδης απέναντι στην μαγεία που σου ανοίγει η μουσική. Η μουσική σε χρειάζεται να δημιουργείς για εκείνην ανάλογα με αυτό που αισθάνεσαι. Η μουσική θέλει να της λες τι πιστεύεις πως ακούγεται ωραίο.
– Με τον ίδιο τρόπο, κάπως, και τα μαθηματικά σου δίνουν την λύση σε ένα πρόβλημα, μια λύση που φαντάζει όχι μόνο ως αποτέλεσμα κανόνων, αλλά πολλές φορές και ως την απόλυτη λύτρωση ορισμών και θεωρημάτων.
Ένα μεγάλο κομμάτι των μαθηματικών σε αφήνει να ανακαλύψεις μόνος σου, ότι εάν νιώθεις πως το αποτέλεσμα είναι σωστό ή λάθος, κάτι που πιθανόν μπορεί να επηρεάζεται από την έλλειψη γνώσης ή πληροφορίας, τότε τα μαθηματικά θα σου δείξουν τον τρόπο για να καταλάβεις ποιο είναι το πρόβλημα. Αυτό που έχεις μπροστά σου και σε παιδεύει για να βρεις την λύση του. Άρα εσύ πρέπει να παλέψεις για να βρεις την λύση, ακόμα και εάν σου λείπουν πληροφορίες. Αυτό συμβαίνει και στην μουσική. Μπορεί να μην έχεις όλες τις απαντήσεις, μπορεί να σκέφτεσαι ότι κάτι σου λείπει όταν συνθέτεις, αλλά το μόνο σίγουρο είναι πως η μουσική θα σε κάνει να νιώσεις την λύση, με αποτέλεσμα όταν δημιουργείς, αυτόματα να σε βάζει σε αυτήν τη διάθεση. Να ξέρεις ότι παίζεις μουσική για να βρεις όποια απάντηση μπορεί να ψάχνεις.
– Αν επρόκειτο να αναφέρετε έναν τίτλο βιβλίου, ένα ποίημα ή κάποιο απόσπασμα, ποιο θα ήταν εκείνο που θα λέγατε ότι ενέπνευσε περισσότερο το έργο σας;
Νομίζω ότι τα βιβλία του θείου μου ήταν εκείνα που μου έδειξαν πολλά καινούργια πράγματα για τη ζωή. Και πραγματικά με ενέπνευσαν να συνεχίσω να κάνω αυτό που ήθελα από νέος. Πιστεύω ότι ο θείος μου, ο Αμίν Μααλούφ, που έγραψε πολλά βιβλία Ιστορίας και για τον κόσμο που ζούμε, καλλιέργησε με τον λόγο του μέσα μου την μεγάλη ιδέα της ταυτότητας ενός ανθρώπου που παλεύει για το κοινό καλό του κόσμου, και ναι, αυτόν θα ανέφερα ως μια μεγάλη επιρροή στη δημιουργία και στο σύνολο του έργου μου.
– Σας αρέσει η ιδέα ότι η δημιουργική διαδικασία, όποιες κι αν είναι οι προθέσεις σας, είναι κάτι που επίσης δεν μπορείτε πάντα να ελέγχετε;
Πραγματικά πιστεύω ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος να ελέγχεις την δημιουργική διαδικασία. Για να δημιουργήσεις πρέπει να αφεθείς. Πρέπει να ξεχάσεις κώδικες, κανόνες και φόρμες. Πρέπει να μην σκέφτεσαι τα μονοπάτια που έχουν ήδη χαρακτεί στους χάρτες της δημιουργίας. Πρέπει να ξεχάσεις όλα όσα έχεις φτιάξει εσύ ο ίδιος, και φυσικά πρέπει να ξεχάσεις και τα μονοπάτια ή τους δρόμους που έχεις ήδη χαράξει. Γιατί, εσύ τα ξεκίνησες, εσύ τα γέννησες και εσύ τα έπαιξες, και στην περίπτωσή μου τα άκουσα πολύ πριν τα δώσω στον κόσμο. Από τη στιγμή, λοιπόν, που μιμείσαι ό,τι ήδη γνωρίζεις, ό,τι ξέρεις πως σου αρέσει πιο πολύ και φυσικά αγαπάς, τότε ξέρεις ότι παίρνεις το ρίσκο να μην δημιουργήσεις τίποτα καινούργιο. Πιστεύω, λοιπόν, ακράδαντα ότι για να συνδέσεις, να ενώσεις τον εαυτό σου με αυτό το άγνωστο που θέλεις να κατακτήσεις, πρέπει να ξεχάσεις όλα έχεις μάθει στη διαδρομή σου. Εργαζόμουν πρόσφατα μαζί με μια διευθύντρια ορχήστρας, πάνω σε ένα έργο μου το οποίο θα το συνόδευε μια κλασική ορχήστρα και το οποίο υποτίθεται θα ήταν βασισμένο στις προθέσεις αυτοσχεδιασμού της ιδίας. Ενώ κάναμε πρόβες, και δεν ήμουν αρκετά ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα, της εξήγησα πώς αυτός ο αυτοσχεδιασμός θα μπορούσε να λειτουργήσει, ειδικά σε ένα κονσέρτο, όταν ο καθένας θα μπορούσε να είχε μερίδιο στον αυτοσχεδιασμό, και όχι μόνο εκείνη που θα διηύθυνε την ορχήστρα. Αφού το ξαναπαίξαμε και όλοι κάτι νιώσαμε από αυτήν την μικρή αλλαγή, γύρισε και μου είπε κάτι που δεν θα ξεχάσω ποτέ: “Μόλις συνειδητοποίησα ότι όλα όσα γνωρίζω δεν έχουν καμία αξία”.
– Πάντα αναρωτιέμαι για την πτυχή της παράστασης σε σχέση με την πτυχή της κατασκευής ή της ηχογράφησης, επειδή η παράσταση με τον τρόπο της είναι ένα είδος κατασκευής. “Φτιάχνετε” τα τραγούδια σας κάθε βράδυ όταν βγαίνετε στη σκηνή, όσο κι αν αυτά δεν είναι στατικά αντικείμενα. Αλλά, εσείς τι απολαμβάνετε περισσότερο;
Αγαπώ και τα δύο, όσο και αν πρόκειται για δύο διαφορετικές διαδικασίες. Φυσικά, όταν βρίσκεσαι στη σκηνή αναπαράγεις ένα υλικό που έχεις ήδη ηχογραφήσει, και πιθανότατα το έχεις ακούσει εκατοντάδες φορές μέχρι να τελειοποιηθεί. Και προσθέτεις νέα πράγματα, ή αφαιρείς, ή παίζεις μαζί του όπως δεν έχεις ξαναπαίξει ποτέ με κάποιο άλλο κομμάτι σου. Και αυτό είναι κάτι που αγαπώ και μου δίνει ζωή και ενέργεια. Και το έχω κάνει πολλά χρόνια. Αλλά το να είσαι στο στούντιο είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα ερευνητικό εργαστήριο, δοκιμάζοντας πράγματα χωρίς να σε βλέπει κανένας. Βασικά, κάνεις ό,τι θέλεις. Είσαι μόνος σου, δημιουργείς και προσπαθείς να βελτιωθείς μέσα από νέους ήχους, νέα συναισθήματα, προσπαθείς να προχωρήσεις όλο και περισσότερο μέσα σε έναν καινούργιο άγνωστο κόσμο όπου θέλεις να βάλεις τα πόδια σου μέσα σ’ αυτόν. Αυτό είναι κάτι πολύ προσωπικό, γιατί κανένας δεν το βλέπει. Κανένας δεν σε βλέπει τι κάνεις, πόσες φορές θα πειραματιστείς σε μια μελωδία, πόσες φορές θα παίξεις την ίδια γραμμή μέχρι να την ζωγραφίσεις, έτσι όπως θέλεις, στην αιωνιότητα της ηχογράφησης. Και είναι τρομερά ικανοποιητικό. Για όλους τους μουσικούς. Αλλά προσωπικά, όλο αυτό δεν θα το χαιρόμουν τόσο πολύ εάν δεν έβγαινα συχνά στη σκηνή. Όπως δεν θα χαιρόμουν να παίζω στη σκηνή εάν δεν είχα τη δυνατότητα να είμαι στο στούντιό μου, ή το εργαστήριό μου για να δημιουργήσω τη χημεία της μουσικής μου.
– Ποιες είναι κάποιες πηγές που θεωρείτε χρήσιμες; Πράγματα στα οποία βρίσκετε τον εαυτό σας να επιστρέφει όταν σκέφτεστε ένα project ή όταν σκέφτεστε νέα μουσική;
Συνήθως επιλέγω έναν ειρηνικό τρόπο να αδειάσω το μυαλό μου, σαν να πρόκειται να κάνω γιόγκα σε ένα μέρος που επισκέπτομαι πρώτη φορά. Μου αρέσει να ξεκινάω από το μηδέν. Από το απόλυτο τίποτα της ησυχίας. Και μετά, σε αυτό το ειρηνικό σημείο, μου αρέσει να αισθάνομαι κοντά τους φίλους μου, τους μουσικούς που παίζουν μαζί μου, τους ανθρώπους που αγαπώ, γιατί πιστεύω ότι νιώθοντας αυτήν την γαλήνη κοντά σου, αυτήν την αρμονία ιδεών και συναισθημάτων, πραγματικά μπορεί να αποτελεί μια τρομακτική πηγή έμπνευσης. Αλλιώς, δεν ξέρω ποιες άλλες πηγές μπορεί να μου φανούν χρήσιμες. Μου αρέσει αυτή η ελευθερία να μην γνωρίζεις τι πρόκειται να γίνει μετά. Δεν με φοβίζει καθόλου η λευκή σελίδα μιας παρτιτούρας. Ίσως να με ανησυχεί λίγο, αλλά δεν τη φοβάμαι. Αντιθέτως, την αγαπώ.
– Πιστεύετε ότι είναι σημαντικό ή χρήσιμο να δίνετε προσοχή στο τι λέει ο κόσμος για τη δουλειά σας;
Αυτό είναι ένα ερώτημα που προϋποθέτει να έχεις καλή ισορροπία. Δεν θα έλεγα ότι με ενδιαφέρουν ή ότι κάθομαι να διαβάσω όλες τις κριτικές που γράφονται για τα άλμπουμ, ούτε σημαίνει πως θεωρώ ότι όλα όσα κάνω θα πρέπει να επιβραβεύονται από όλους. Δεν είναι ότι δεν με νοιάζει, διαβάζω τι γράφει ο Τύπος για εμένα, διαβάζω τι γράφουν οι θαυμαστές μου για εμένα, διαβάζω τα μάτια όσων είναι κοντά μου. Φυσικά και ακούω τι έχει να πει ο κόσμος για την μουσική μου, αλλά δεν θα μπορούσαν ποτέ όλα αυτά να επηρεάσουν ή να “πληγώσουν” την μουσική που έχω κάνει ή θέλω να κάνω. Με ενδιαφέρει να γνωρίζω, αλλά δεν θα το άφηνα ποτέ να με επηρεάσει. Είναι σημαντικό να ξέρεις τι πιστεύει ο κόσμος για σένα, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μην το αφήνεις να επιδρά πάνω σου.
– Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη όσον αφορά την πολιτική;
Θεωρώ ότι κανένας καλλιτέχνης δεν θα έπρεπε να κάνει πολιτική, γιατί πολιτική σημαίνει να είσαι στρατευμένος στην πρώτη γραμμή, ενώ η μουσική θα έπρεπε να είναι απομακρυσμένη από κάθε είδους στρατόπεδα. Αλλά το να είσαι ανήσυχος, και να φτιάχνεις την μουσική σου ανήσυχη απέναντι σε έναν κόσμο που ζει ακραίες καταστάσεις, ειδικά όταν τα περισσότερα απ’ όσα συμβαίνουν είναι ένα τεράστιο “λάθος”, τότε αυτό νομίζω είναι αναγκαίο. Οπότε αυτό που λέω είναι καθόλου πολιτικό, αλλά πάντα κοινωνικό. Όσο πιο ανθρώπινη είναι η μουσική σου, όσο πιο κοντά σε αυτό που ζουν οι άνθρωποι σήμερα, τόσο καλύτερο αντίκτυπο θα έχει στο κοινωνικό σύνολο. Ακόμη και για εκείνους που νιώθουν πιο ανήσυχοι από τους υπόλοιπους για όλα τα στραβά του κόσμου, αλλά και για το μήνυμα που περνάς μέσα από την “ανήσυχη” μουσική σου. Η μουσική ναι, μπορεί να μεταφέρει μηνύματα. Αλλά για εμένα δεν θα έπρεπε αυτά να είναι πολιτικά μηνύματα. Από τη στιγμή που παύει να είναι κοινωνική και παίρνει το μέρος μιας πλευράς, τότε γίνεται όργανο εξουσίας που διχάζει αντί να ενώνει.
– Θα σας πω, όμως, εδώ ότι την τετραετία του Τραμπ, υπήρξε πολύ περισσότερη πολιτική τέχνη στην Αμερική από οποιαδήποτε άλλη χρονική στιγμή. Και σήμερα υπάρχει. Τι ρόλο πιστεύετε ότι παίζει η τζαζ ή η μαύρη ή η world μουσική σε αυτό;
Η τέχνη την συγκεκριμένη στιγμή ήταν ένα πολύ καλό όπλο εναντίον ενός πολιτικού. Εμένα δεν με αγγίζει η πολιτική μουσική γιατί όπως σας είπα τη θεωρώ στρατευμένη, και συχνά κάποιοι τη χειρίζονται ως εργαλείο χειραγώγησης ή εξουσίας. Η πολιτική μουσική, όταν συνέβαινε σε ταραγμένες εποχές, ήταν περισσότερο ένα κοινωνικό μέσο έκφρασης και αυτό επιμένω ότι πρέπει να είναι. Όπως και κάθε μορφή τέχνης. Όσον αφορά την τζαζ και την παγκόσμια μουσική, νομίζω ότι και τα δύο αυτά είδη κουβαλούν τόσα πολλά μηνύματα, τα οποία αφορούν καθαρά κοινωνικά προβλήματα και τα οποία δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρηθούν πολιτικά.
– Ωστόσο, πρέπει να πούμε ότι ο πρόσφατος πόλεμος στην Ουκρανία, ένωσε πολλούς διεθνείς μουσικούς υπέρ της χώρας. Εσείς πώς βλέπετε το σημερινό πολιτικό και πολιτιστικό κλίμα χωρίς να ακουστείτε διδακτικός; Και το λέω αυτό γιατί πολλοί άνθρωποι αισθάνονται την ανάγκη αυτή τη στιγμή να γίνουν πολιτικοί στην τέχνη τους.
Κοιτάξτε, είμαι πολύ επιφυλακτικός στη χρήση της λέξης “πολιτική” και στη σύνδεσή της με την τέχνη. Το να προστατεύσουμε τον πλανήτη αυτή τη στιγμή δεν είναι μια πολιτική δράση, είναι ανθρώπινη και είναι αναγκαία. Είναι κάτι που αφορά εμάς και τα παιδιά μας. Δεν έχει να κάνει με κάποιο πολιτικό κόμμα.
– Θεωρείτε δηλαδή ότι η ελίτ ενός πλανήτη που σκέφτεται να μετοικήσει στο διάστημα δεν έχει καμία στρατηγική, και άρα πολιτική σκέψη στο μυαλό της ώστε να αφήσει κάποια δισεκατομμύρια πίσω στην μοίρα ενός κατεστραμένου πλανήτη;
Είναι ανόητο να σκεφτόμαστε εκείνους και όχι εμάς. Τα ανθρώπινα δικαιώματα, για παράδειγμα, είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να είμαστε ανήσυχοι όλοι και όχι για την πλούσια ελίτ του πλανήτη. Και το λέω αυτό γιατί εμένα με προβληματίζει το ερώτημα πόσο άνθρωποι είμαστε και όχι πόσο πολιτικά όντα. Η ηθική στάση μας απέναντι στον πλανήτη είναι ένα ακόμη ερώτημα που κανένας από εμάς δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζει ως πολιτική πράξη. Γιατί οι πολιτικοί το μόνο που ήθελαν και θέλουν είναι να μας χρησιμοποιούν ώστε να πιστεύουμε πως όλα όσα πρέπει να πράξουμε ως ανθρώπινοι και ηθικοί πολίτες αυτού του πλανήτη είναι μόνο η πολιτική μας τοποθέτηση και η άσκηση του δημοκρατικού μας δικαιώματος. Αυτή είναι η δουλειά τους και πλέον έχει γίνει πολύ εύκολο γι’ αυτούς. Οτιδήποτε μπορούν να το παρουσιάσουν ως πολιτική προτεραιότητα. Αλλά η σωτηρία του πλανήτη δεν είναι πολιτική προτεραιότητα. Είναι ανθρώπινη προτεραιότητα για να σώσουμε το σπίτι μας και το σπίτι των επόμενων γενεών.
– Έστω, λοιπόν, σε τέτοιες μέρες οικονομικής και πνευματικής ύφεσης, ποιο είναι το μεγάλο μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε με την μουσική σας;
Δεν ξέρω αν έχω ένα μεγάλο μήνυμα πέρα από το ότι είμαι ένας απλός μουσικός που θέλει να μοιράζεται τα συναισθήματά του με τον κόσμο. Αυτό που εύχομαι για όλους είναι ότι θέλω να αισθάνονται αυτοπεποίθηση. Το πιο τρομακτικό πράγμα, κατά την άποψή μου, για τον λαό μια χώρας, είναι όταν δεν αισθάνεται ασφαλής. Όταν δεν είσαι ασφαλής, πράγμα που σημαίνει ότι νιώθεις μια απειλή, μπορείς να γίνεις πολλά πράγματα. Το καλό θα ήταν να γίνεις φιλόσοφος. Αλλά μπορεί να γίνεις και κακοποιός. Μπορεί να γίνεις καλλιτέχνης, αλλά μπορεί να γίνεις και φονιάς. Σε μια απειλή δεν θα αντιδράσουμε όλοι το ίδιο, το ξέρουμε πολύ καλά αυτό. Η ευχή μου είναι μια και για την Ελλάδα, και για την Γαλλία, και για τον Λίβανο, και για τον κόσμο ολόκληρο, σε αυτές τις ζωές που έχουμε όλοι μας, να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να νιώθουν τα παιδιά μας ασφαλή. Ασφαλή στις χώρες τους, ασφαλή στους κόσμους τους, που αν και παιδικοί δεν είναι όλοι παραμυθένιοι. Ναι, το ξέρω δεν ζητάω κάτι εύκολο. Η βλακεία κάποιων, και εδώ θα πρέπει να αναφερθώ αναγκαστικά στους πολιτικούς, και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διαστρεβλώνουν την κοινή λογική και διχοτομούν στρατόπεδα, είναι ένα μεγάλο εμπόδιο που συχνά θα σε κάνει να σταματήσεις να ελπίζεις, να εύχεσαι, να θέλεις ένα καλύτερο αύριο. Αλλά αυτό πιστεύω είναι η μοναδική λύση που μπορεί να μας σώσει, μια παγκόσμια κοινωνική ειρήνη, όχι στα λόγια του Twitter, αλλά στην πράξη. Και σαν μουσικός, θα έλεγα ότι το ιδανικό θα ήταν οι καρδιές όλων μας να χτυπούσαν στο ίδιο αρμονικό κύμα, στο ίδιο τέμπο, στον ίδιο ρυθμό, όλες μαζί ενωμένες.
