Η Ελένη Κούμη – @loukoumh για τον κόσμο του Instagram – είναι απ’ αυτές τις περιπτώσεις όπου μόλις έρθεις σε επαφή με την τέχνη της, το συναίσθημα του θαυμασμού σε κατακλύζει. Όσο κάνεις scroll στις δημοσιεύσεις της αντικρύζοντας τα σκίτσα της, αντιλαμβάνεσαι πως πρόκειται για μια «πολύχρωμη» προσωπικότητα με ελευθεριάζουσα εκφραστική ματιά επάνω σε θέματα που μας απασχολούν έντονα τα τελευταία χρόνια και η γενιά της τα επανέφερε με θάρρος στην ατζέντα των αλλαγών που οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία.
Αυτό το θάρρος, που κάποιες φορές φέρνει σε πλήρη αμηχανία τον συντηρητικό κόσμο, αντικατροπτίζεται και στα έργα της με τέτοιο τρόπο που αναδεικνύεται μια ευρύτητα πνεύματος, ιδιαίτερα ξεχωριστή.
Πλέον, κάτοικος Γερμανίας, αφού ένιωθε κατά κάποιον τρόπο εγκλωβισμένη καλλιτεχνικά στην Ελλάδα, μου μίλησε για την τέχνη της και πώς αυτή την βοήθησε να αποδεχτεί τον εαυτό της και κατ’ επέκταση το σώμα της, το body shaming απ’ τα μαθηματικά χρόνια, τον φεμινισμό που «αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα της κοινωνίας μας» και τον ακτιβιστικό ρόλο που έχουν τα social media.
– Τι εκφράζουν τα έργα σου και πότε ξεκίνησες να σχεδιάζεις;
Αρχικά, μέσω των έργων μου εκφράζω την αγάπη που έχω για το χρώμα, όπως και το γεγονός ότι είμαι φεμινίστρια και αγαπώ όλα τα σώματα, σε όλες τις εκφάνσεις τους. Ξεκίνησα να σχεδιάζω από μικρή. Δεν νομίζω να θυμάμαι τον εαυτό μου να μην ζωγραφίζει. Η οικογένεια μου αποφάσισε ότι γεννήθηκα με ταλέντο σαν τον παππού μου και γι’ αυτό με ωθούσαν να συνεχίζω να βελτιώνομαι και να κάνω εξάσκηση το «ταλέντο» μου.
– Λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο η τέχνη σου λυτρωτικά; Σε βοήθησε να αγαπήσεις τον εαυτό σου ή να ανακαλύψεις πτυχές του που δεν γνώριζες;
Φυσικά. Είναι σαν προσωπική ψυχοθεραπεία. Έχω πολύ όμορφη σχέση με την τέχνη μου, την αγαπώ. Και γι’ αυτό αν περνάω κρίση σωματικά, η τέχνη με βοηθάει να την ξεπεράσω και να αγαπήσω (και) τον εαυτό μου.
– Τα περισσότερα σχέδια σου αφορούν ερωτικές και συντροφικές στιγμές μεταξύ κοριτσιών. Γιατί επιλέγεις αυτό το θέμα;
Η τέχνη μου επικεντρώνεται στις θηλυκότητες και τα έργα μου απεικονίζουν διαφορά κοινωνικά φύλα. Απλά η πιο θηλυκή εμφάνιση είναι πιο κοντά σε μένα και τυχαίνει να εμφανίζεται πιο συχνά στη δουλειά μου. Κατά τ’ άλλα, νιώθω πως είναι σημαντικό να προσφέρω κάποιο βήμα σε όλα τα σώματα, τα κοινωνικά φύλα και τις σεξουαλικότητες.
– Τι είναι για εσένα το body positivity;
Είναι το δικαίωμα σου να υπάρχεις μέσα στο σώμα σου χωρίς κανείς να έχει δικαίωμα να εκφραστεί πάνω σε αυτό αν δεν το ζήτησες.
– Έχεις βιώσει ποτέ body shaming;
Φυσικά, ούσα γυναίκα στην ελληνική κοινωνία έχω ακούσει πολλά αρνητικά σχόλια στη ζωή μου. Ξεκινώντας από δασκάλους Δημοτικού, έναν συγκεκριμένο δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Μου δημιούργησε κόμπλεξ για πολλά χρόνια, με το σχόλιο του περί της ακμής μου. Στη συνέχεια, καθηγητές Γυμνασίου ένιωθαν πως έχουν το δικαίωμα να σχολιάσουν την εμφάνιση των παιδιών που ακόμα μεγαλώνουν και το σώμα τους σχηματίζεται. Γενικά ο κόσμος γύρω νιώθει ότι έχει το δικαίωμα να σχολιάσει την εμφάνιση σου, με πρόσχημα ότι νοιάζονται για ‘σένα και θέλουν το καλύτερο για ‘σένα. Ενώ στην πραγματικότητα, σε πληγώνουν και σε απωθούν από την εμφάνισή σου.
– Πιστεύεις πως μπορούν τα social media να βοηθήσουν να ξεπεράσουμε κοινωνικές παθογένειες και να έρθουμε πιο κοντά σε αλλαγές; Τέμνεται σε κάποιο σημείο ο ακτιβισμός με ένα post;
Τα social media είναι πλέον κομμάτι της καθημερινότητας μας και θεωρώ ότι ένας υγιές social media χώρος μπορεί να σου προσφέρει μια οικειότητα και υποστήριξη. Αλλά το θέμα είναι πόσοι επιλέγουν να δημιουργήσουν safe space στον ιντερνετικό χώρο. Σίγουρα βλέπω τρομερές αλλαγές στη νοοτροπία των ανθρώπων. Οι ακτιβιστές που προσφέρουν ενημέρωση, δουλεύουν σκληρά για να βελτιώσουν την κοινωνία μας. Αλλά οι άνθρωποι είναι προϊόντα της κοινωνικοποίησης τους. Ένα post δύσκολα αλλάζει τα «πιστεύω» τους. Παρολ’ αυτά, πιστεύω ότι ακόμα και με αργά βήματα, υπάρχει πιθανότητα για ένα καλύτερο μέλλον.
– Έχεις εκθέσει ποτέ τα έργα σου; Και αν όχι, είναι στα πλάνα σου κάτι τέτοιο;
Ναι, έχει τύχει. Δεν έχω συγκεκριμένα πλάνα προς το παρόν, εστιάζω στην προσαρμογή μου στην καινούρια χώρα.
– Νιώθεις ποτέ ψυχική εξάντληση από τις μάχες που έχει καλεστεί η γενιά σου να δώσει; Προσωπικά, υπάρχουν φορές που νιώθω ότι έχουμε τόσα ανοιχτά μέτωπα, που κάπου χάνουμε τη μπάλα και δεν μπορούμε να κάνουμε focus στα πιο «κρίσιμα» ή σε αυτά που μας απασχολούν σε έντονο βαθμό κάποιες περιόδους.
Φυσικά φέρει μία συναισθηματική και σωματική εξάντληση η πραγματικότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σαν γενιά. Διότι, πολλά σημαντικά ζητήματα που υπάρχουν εδώ και δεκαετίες είχαν παραλειφθεί απ’ τις προηγούμενες γενιές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν μαζευτεί πολλά και δεν ξέρουμε τι να πρώτο πιάσουμε. Νομίζω ότι ο καθένας ασχολείται με αυτό που μπορεί και η συλλογική προσπάθεια είναι που μετράει.
– Στο bio του Instagram προφίλ σου αναφέρεις πως είσαι “Intersectional feminist” (σ.σ. διατομική φεμινίστρια). Θες να μας εξηγήσεις τι σημαίνει αυτό;
Ο intersectional φεμινισμός αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα της κοινωνίας μας. Ότι οι διάφορες κατηγορίες καταπίεσης, δεν υπάρχουν ξεχωριστά αλλά σε συνδυασμό. Δηλαδή για παράδειγμα, αν είσαι γυναίκα, λεσβία και άτομο με αναπηρία, δεν θα δέχεσαι διακρίσεις μόνο με βάση ότι είσαι γυναίκα αλλά και για τους υπόλοιπους λόγους. Ο intersectional φεμινισμός στοχεύει στην αντιμετώπιση του ζητήματος ολικά και όχι επιλεκτικά.
– Πως νιώθει ένα κορίτσι, όταν περπατάει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης;
Εγώ προσωπικά είμαι εξαντλημένη και δεν πιστεύω ότι υπάρχει τρομερή διαφορά με την κατάσταση στην Αθήνα. Κάθε μέρα που βγαίνεις έξω, δεν ξέρεις τι θα ακούσεις ή τι θα αντιμετωπίσεις αυτή τη φορά. Το catcalling (σ.σ. όταν ένας άντρας σφυρίζει, φωνάζει ή κάνει σεξουαλικά σχόλια προς ένα μία γυναίκα καθώς αυτή περνάει) έχει ξεφύγει παντελώς, είχε γίνει κομμάτι της καθημερινότητας μου. Με έχουν ακολουθήσει, με έχουν παρενοχλήσει και γενικά έχει κινδυνέψει η ζωή μου, μόνο απλά επειδή είμαι γυναίκα και βγήκα έξω. Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι αυτό που δεν βλέπω να βελτιώνεται αλλά μόνο να επιδεινώνεται.
Η Ελένη Κούμη – @loukoumh για τον κόσμο του Instagram – είναι απ’ αυτές τις περιπτώσεις όπου μόλις έρθεις σε επαφή με την τέχνη της, το συναίσθημα του θαυμασμού σε κατακλύζει. Όσο κάνεις scroll στις δημοσιεύσεις της αντικρύζοντας τα σκίτσα της, αντιλαμβάνεσαι πως πρόκειται για μια «πολύχρωμη» προσωπικότητα με ελευθεριάζουσα εκφραστική ματιά επάνω σε θέματα που μας απασχολούν έντονα τα τελευταία χρόνια και η γενιά της τα επανέφερε με θάρρος στην ατζέντα των αλλαγών που οφείλουμε να κάνουμε ως κοινωνία.
Αυτό το θάρρος, που κάποιες φορές φέρνει σε πλήρη αμηχανία τον συντηρητικό κόσμο, αντικατροπτίζεται και στα έργα της με τέτοιο τρόπο που αναδεικνύεται μια ευρύτητα πνεύματος, ιδιαίτερα ξεχωριστή.
Πλέον, κάτοικος Γερμανίας, αφού ένιωθε κατά κάποιον τρόπο εγκλωβισμένη καλλιτεχνικά στην Ελλάδα, μου μίλησε για την τέχνη της και πώς αυτή την βοήθησε να αποδεχτεί τον εαυτό της και κατ’ επέκταση το σώμα της, το body shaming απ’ τα μαθηματικά χρόνια, τον φεμινισμό που «αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα της κοινωνίας μας» και τον ακτιβιστικό ρόλο που έχουν τα social media.
– Τι εκφράζουν τα έργα σου και πότε ξεκίνησες να σχεδιάζεις;
Αρχικά, μέσω των έργων μου εκφράζω την αγάπη που έχω για το χρώμα, όπως και το γεγονός ότι είμαι φεμινίστρια και αγαπώ όλα τα σώματα, σε όλες τις εκφάνσεις τους. Ξεκίνησα να σχεδιάζω από μικρή. Δεν νομίζω να θυμάμαι τον εαυτό μου να μην ζωγραφίζει. Η οικογένεια μου αποφάσισε ότι γεννήθηκα με ταλέντο σαν τον παππού μου και γι’ αυτό με ωθούσαν να συνεχίζω να βελτιώνομαι και να κάνω εξάσκηση το «ταλέντο» μου.
– Λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο η τέχνη σου λυτρωτικά; Σε βοήθησε να αγαπήσεις τον εαυτό σου ή να ανακαλύψεις πτυχές του που δεν γνώριζες;
Φυσικά. Είναι σαν προσωπική ψυχοθεραπεία. Έχω πολύ όμορφη σχέση με την τέχνη μου, την αγαπώ. Και γι’ αυτό αν περνάω κρίση σωματικά, η τέχνη με βοηθάει να την ξεπεράσω και να αγαπήσω (και) τον εαυτό μου.
– Τα περισσότερα σχέδια σου αφορούν ερωτικές και συντροφικές στιγμές μεταξύ κοριτσιών. Γιατί επιλέγεις αυτό το θέμα;
Η τέχνη μου επικεντρώνεται στις θηλυκότητες και τα έργα μου απεικονίζουν διαφορά κοινωνικά φύλα. Απλά η πιο θηλυκή εμφάνιση είναι πιο κοντά σε μένα και τυχαίνει να εμφανίζεται πιο συχνά στη δουλειά μου. Κατά τ’ άλλα, νιώθω πως είναι σημαντικό να προσφέρω κάποιο βήμα σε όλα τα σώματα, τα κοινωνικά φύλα και τις σεξουαλικότητες.
– Τι είναι για εσένα το body positivity;
Είναι το δικαίωμα σου να υπάρχεις μέσα στο σώμα σου χωρίς κανείς να έχει δικαίωμα να εκφραστεί πάνω σε αυτό αν δεν το ζήτησες.
– Έχεις βιώσει ποτέ body shaming;
Φυσικά, ούσα γυναίκα στην ελληνική κοινωνία έχω ακούσει πολλά αρνητικά σχόλια στη ζωή μου. Ξεκινώντας από δασκάλους Δημοτικού, έναν συγκεκριμένο δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Μου δημιούργησε κόμπλεξ για πολλά χρόνια, με το σχόλιο του περί της ακμής μου. Στη συνέχεια, καθηγητές Γυμνασίου ένιωθαν πως έχουν το δικαίωμα να σχολιάσουν την εμφάνιση των παιδιών που ακόμα μεγαλώνουν και το σώμα τους σχηματίζεται. Γενικά ο κόσμος γύρω νιώθει ότι έχει το δικαίωμα να σχολιάσει την εμφάνιση σου, με πρόσχημα ότι νοιάζονται για ‘σένα και θέλουν το καλύτερο για ‘σένα. Ενώ στην πραγματικότητα, σε πληγώνουν και σε απωθούν από την εμφάνισή σου.
– Πιστεύεις πως μπορούν τα social media να βοηθήσουν να ξεπεράσουμε κοινωνικές παθογένειες και να έρθουμε πιο κοντά σε αλλαγές; Τέμνεται σε κάποιο σημείο ο ακτιβισμός με ένα post;
Τα social media είναι πλέον κομμάτι της καθημερινότητας μας και θεωρώ ότι ένας υγιές social media χώρος μπορεί να σου προσφέρει μια οικειότητα και υποστήριξη. Αλλά το θέμα είναι πόσοι επιλέγουν να δημιουργήσουν safe space στον ιντερνετικό χώρο. Σίγουρα βλέπω τρομερές αλλαγές στη νοοτροπία των ανθρώπων. Οι ακτιβιστές που προσφέρουν ενημέρωση, δουλεύουν σκληρά για να βελτιώσουν την κοινωνία μας. Αλλά οι άνθρωποι είναι προϊόντα της κοινωνικοποίησης τους. Ένα post δύσκολα αλλάζει τα «πιστεύω» τους. Παρολ’ αυτά, πιστεύω ότι ακόμα και με αργά βήματα, υπάρχει πιθανότητα για ένα καλύτερο μέλλον.
– Έχεις εκθέσει ποτέ τα έργα σου; Και αν όχι, είναι στα πλάνα σου κάτι τέτοιο;
Ναι, έχει τύχει. Δεν έχω συγκεκριμένα πλάνα προς το παρόν, εστιάζω στην προσαρμογή μου στην καινούρια χώρα.
– Νιώθεις ποτέ ψυχική εξάντληση από τις μάχες που έχει καλεστεί η γενιά σου να δώσει; Προσωπικά, υπάρχουν φορές που νιώθω ότι έχουμε τόσα ανοιχτά μέτωπα, που κάπου χάνουμε τη μπάλα και δεν μπορούμε να κάνουμε focus στα πιο «κρίσιμα» ή σε αυτά που μας απασχολούν σε έντονο βαθμό κάποιες περιόδους.
Φυσικά φέρει μία συναισθηματική και σωματική εξάντληση η πραγματικότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σαν γενιά. Διότι, πολλά σημαντικά ζητήματα που υπάρχουν εδώ και δεκαετίες είχαν παραλειφθεί απ’ τις προηγούμενες γενιές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν μαζευτεί πολλά και δεν ξέρουμε τι να πρώτο πιάσουμε. Νομίζω ότι ο καθένας ασχολείται με αυτό που μπορεί και η συλλογική προσπάθεια είναι που μετράει.
– Στο bio του Instagram προφίλ σου αναφέρεις πως είσαι “Intersectional feminist” (σ.σ. διατομική φεμινίστρια). Θες να μας εξηγήσεις τι σημαίνει αυτό;
Ο intersectional φεμινισμός αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα της κοινωνίας μας. Ότι οι διάφορες κατηγορίες καταπίεσης, δεν υπάρχουν ξεχωριστά αλλά σε συνδυασμό. Δηλαδή για παράδειγμα, αν είσαι γυναίκα, λεσβία και άτομο με αναπηρία, δεν θα δέχεσαι διακρίσεις μόνο με βάση ότι είσαι γυναίκα αλλά και για τους υπόλοιπους λόγους. Ο intersectional φεμινισμός στοχεύει στην αντιμετώπιση του ζητήματος ολικά και όχι επιλεκτικά.
– Πως νιώθει ένα κορίτσι, όταν περπατάει στους δρόμους της Θεσσαλονίκης;
Εγώ προσωπικά είμαι εξαντλημένη και δεν πιστεύω ότι υπάρχει τρομερή διαφορά με την κατάσταση στην Αθήνα. Κάθε μέρα που βγαίνεις έξω, δεν ξέρεις τι θα ακούσεις ή τι θα αντιμετωπίσεις αυτή τη φορά. Το catcalling (σ.σ. όταν ένας άντρας σφυρίζει, φωνάζει ή κάνει σεξουαλικά σχόλια προς ένα μία γυναίκα καθώς αυτή περνάει) έχει ξεφύγει παντελώς, είχε γίνει κομμάτι της καθημερινότητας μου. Με έχουν ακολουθήσει, με έχουν παρενοχλήσει και γενικά έχει κινδυνέψει η ζωή μου, μόνο απλά επειδή είμαι γυναίκα και βγήκα έξω. Το συγκεκριμένο ζήτημα είναι αυτό που δεν βλέπω να βελτιώνεται αλλά μόνο να επιδεινώνεται.
