Αν και πάντα μου άρεσε να διαβάζω και να γράφω ποίηση, το International Video Poetry Festival που φέτος διοργανώνεται για 11η χρονιά στο Θέατρο Εμπρός, έγινε ο τόπος που πυροδότησε την αγάπη μου για το spoken word. Αν η ποίηση έχει να κάνει με «την τελευταία υπόσχεση της ανθρωπότητας για ελευθερία», τότε ο προφορικός λόγος είναι ένα από τα πιο ισχυρά μέσα έκφρασης αυτού του γεγονότος.

Αυτή η ποίηση συνδυάζει τον ρυθμό της μουσικής με τον λυρισμό των λέξεων χωρίς ωστόσο να χρησιμοποιεί την μουσική για να σε πείσει να την ακούσεις, αλλά για να σε προκαλέσει να τη νιώσεις. Γράφεται ακριβώς για να διαβαστεί. Έχει προφορικότητα που σημαίνει αργκό, βρισίδι, απλότητα, συναίσθημα ωμό και μπορεί να λάβει χώρα παντού. Σε κατειλημμένα πανεπιστήμια, πάρκα, πλατείες, δάση, παραλίες. Έτσι, η ποίηση ανάγεται σε καταλύτης αλλαγής και φορέας κοινωνικού σχολιασμού. Είναι το πανκ του 21ου αιώνα– καθώς η δύναμή της έγκειται στον έμφυτο παρορμητισμό, στον τρόπο που αλληλεπιδρά με το ακροατήριο και που αναζητά νέους τρόπους διάχυσης του ποιητικού λόγου. Είναι μια πιο κοφτερή φόρμα, μια πιο εφήμερη εμπειρία, διαποτισμένη από την αμεσότητα της γλώσσας.

Σε ένα διάλειμμα από το στήσιμο του χώρου, συνάντησα τους ποιητές που συμμετέχουν στο 11ο Διεθνές Φεστιβάλ Video Poetry έξω από το Θέατρο Εμπρός στο Ψυρρή, και συζητήσαμε για την τέχνη του να φτιάχνεις βιντεοποιήματα, την κοινότητα, τη διάδραση με αυτά τα εκφραστικά μέσα, αλλά και τον τρόπο που εμφωλεύονται στο σύγχρονο αστικό αθηναϊκό τοπίο.

Συμφωνούν ότι αισθάνονται την ανάγκη να μιλήσουν μια γλώσσα κοινή για όσα μαζί βιώνουν, καθώς οι συλλογικές δράσεις που προσφέρουν βήμα στους/στις καλλιτέχνες δίνουν τον κοινό βηματισμό, διαμορφώνουν τις νέες φόρμες και τα νέα νοήματα. Από τη συζήτηση συνειδητοποίησα ότι ο προφορικός λόγος έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί πολύ πέρα από τη σκηνή και να μιλήσει για θέματα σκληρά, αλλά με τρόπο ενδυναμωτικό, καθώς προσβλέπει σε ελεύθερους μελλοντικούς κόσμους. Μιλά για καθημερινούς σεξισμούς, για queer έρωτες, αλληλεγγύη, συλλογικά τραύματα, πολιτικές τραγωδίες, κοινωνική δικαιοσύνη, αποτελώντας το soundtrack της σύγχρονης καθημερινότητάς.

Με άλλα λόγια, το spoken word έχει τη δυνατότητα να προσφέρει έναν καθηλωτικό λόγο σε μια κοινωνία που αλλάζει γρήγορα. Έχει τη δυνατότητα να γίνει ένα αναπόσπαστο μέρος του πολιτιστικού μας τοπίου, δίνοντας φωνή σε μια νέα γενιά. Αν το προσωπικό είναι όντως πολιτικό, τότε ο προφορικός λόγος το μετατρέπει σε ποιητικό.

Σίσσυ Δουτσίου

– Είναι η ποίηση καταφύγιο ή ορμητήριο;
Η ποίηση είναι και καταφύγιο και ορμητήριο. Οι λέξεις επιτίθενται και οι λέξεις θεραπεύουν, οπλίζουν τις επιθυμίες των καταπιεσμένων, των ερωτευμένων, των νέων, των ονειροπόλων, των απογοητευμένων, των μοναχικών αγοριών και των μεθυσμένων κοριτσιών, των ντροπαλών και των τολμηρών. Αυτοί που γράφουν, αυτοί που θέλουνε να ακούσουν ποίηση, αυτοί που διαβάζουν, αυτά τα πλάσματα που έχουν πάνω από τρία ράφια στη βιβλιοθήκη τους με ποιητικές συλλογές, που φτιάχνουν βιντεοποιήματα- αυτό είναι μια κοινότητα. Η κοινότητα της ποίησης, αυτό είναι ένα καταφύγιο. Εκεί γνωρίζουμε η μία την άλλη, εκεί ξέρουμε πως οι φόβοι μας είναι κοινοί, πως οι ανησυχίες μας είναι οι ίδιες, εκεί ξέρουμε πως μπορούμε να αφήσουμε ελεύθερες τις μαινάδες που κρύβουμε μέσα μας και να κατασπαράξουν αυτούς που πρόδωσαν την εκστατική χαρά, την ελευθερία, την ισότητα ακόμα και την ηθική ευημερία της ανθρώπινης ύπαρξης. Ζούμε σε πολύ δύσκολες εποχές, η οικονομική και η συναισθηματική μας επιβίωση είναι μια σκληρή μάχη σε ένα στρατόπεδο γεμάτο νάρκες. Η ποίηση είναι ο μόνος τόπος έξω από τη μισαλλοδοξία, τον ανταγωνισμό και τη κυριαρχία. Μπορούμε να προστατεύσουμε τα όντα και να θεραπεύσουμε τις πληγές μας. Είναι ένα είδος αποτοξίνωσης, οι ποιητικές βραδιές, από το δηλητήριο που σέρνεται δίπλα μας. Μια σύγχρονη κιβωτός του Λόρδου Μπάιρον, κρύβει μέσα του όλο το ρομαντισμό που χρειάζεται για να αγαπήσεις ξανά τη ζωή. Γιατί αυτό που ζούμε σήμερα, είναι ότι μας έχουνε κάνει να τρομάζουμε που ζούμε, μας έχουνε κάνει πολύ δύσκολη τη ζωή, μας έχουνε κάνει να φοβόμαστε που ζούμε. Οπότε, ναι, σίγουρα η ποίηση είναι ένα καταφύγιο και ένα ορμητήριο.

–  Πώς επηρεάζει την γραφή σου η κοινωνική πραγματικότητα;
Η ποίηση και η πεζογραφία ανέκαθεν αφορούσαν τον συναισθηματισμό της εποχής που γραφόταν – είναι μια ερωτική επιστολή και μια ιστορική τεκμηρίωση της τρέχουσας εποχής, ο αυτοσχέδιος μονόλογος, μια αφήγηση. Η πλοκή ενός ποιήματος είναι το πάθος και οι εμπειρίες ζωής του/της συγγραφέα. Η σύγχρονη ποίηση είναι το soundtrack της σύγχρονης καθημερινότητάς. Η ποίηση είναι μια αντανάκλαση της κοινωνικής πραγματικότητας . Η εποχή μας θα μνημονεύεται μέσα από τα ποιήματα που γράφονται τώρα για αυτή. Σε όλη την ιστορία, οι ποιητές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των κοινωνιών. Τα λόγια τους έχουν αντηχήσει στους αιώνες, ξεπερνώντας το χρόνο και τα όρια των πολιτισμών. Από τους αρχαίους έως τους σύγχρονους χρόνους, ποιητές και ποιήτριες υπηρέτησαν την Ιστορία ως αφηγητές, φύλακες αρχείων και πολιτιστικοί πομποί. Με τα προσεκτικά επιλεγμένα λόγια, αποτυπώνουμε το πνεύμα ενός συγκεκριμένου χρόνου και τόπου, αντανακλώντας τις χαρές, τους αγώνες και τις προοπτικές που καθορίζουν μια κοινότητα. Η ποίηση λειτουργεί ως καθρέφτης, αντανακλώντας την πολυπλοκότητα και τον πλούτο της ανθρώπινης εμπειρίας. Οι στίχοι γίνονται οχήματα κατανόησης, παρηγοριάς και γεφύρωσης των χασμάτων μεταξύ ατόμων και πολιτισμών. Η ποίηση δεν μπορεί παρά να είναι καταλύτης αλλαγής και φορέας κοινωνικού σχολιασμού. Στον τεχνολογικά προηγμένο κόσμο μας, ο ρόλος της ποίησης και γενικότερα της δυνατότητας να τοποθετηθείς δημόσια παραμένει τόσο ζωτικός όσο πάντα. Προσφέρουμε ένα αντίβαρο στον θόρυβο και τους περισπασμούς της σύγχρονης ζωής. Σε έναν κόσμο που μερικές φορές αισθάνεσαι αποκομμένος, οι ποιητές και οι ποιήτριες καλλιεργούν την ενσυναίσθηση και την ενδοσκόπηση, υπενθυμίζοντας μας την κοινή μας ανθρωπιά.

– Ποιό είναι το μυστικό διεθνούς επιτυχίας του International Video Poetry Festival;
Το Διεθνές Φεστιβάλ Βιντεοποίησης είναι αναγνωρισμένο ως ένα από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα φεστιβάλ βιντεοποίησης στον κόσμο. Για αυτό το λόγο έχει κερδίσει την αγάπη του κοινού και των καλλιτεχνών μέσα σε αυτά τα 11 χρόνια. Είναι ένα από τα ελάχιστα αντίστοιχα φεστιβάλ που δεν παρουσιάζει μόνο βιντεοπροβολές αλλά και spoken word performances, εργαστήρια, σεμινάρια, δημόσιες αναγνώσεις, συναυλίες ανοιχτά και δημόσια προς όλους, όλες και όλα. Κάθε χρόνο διαλέγουμε έργα από 50-60-70 χώρες προσπαθώντας να αναδείξουμε τις μικρές και πολύ μακρινές περιοχές του πλανήτη, καλλιτέχνες από τον παγκόσμιο Νότο, την Αφρική, την Ασία αλλά φυσικά και τον δυτικό κόσμο. Κάθε χρόνο προσφέρουμε φιλοξενία σε σκηνοθέτριες και ποιήτριες που θέλουν να επισκεφτούν το φεστιβάλ, να μιλήσουν για το έργο τους, να προσφέρουν δωρεάν εργαστήρια και σεμινάρια, να διαβάσουν τα ποιήματά τους ακόμα και να βοηθήσουν στην οργάνωση του φεστιβάλ. Δίνουμε την ευκαιρία στο ευρύ κοινό, με ελεύθερη συνεισφορά, να έρθει σε επαφή με όλα τα νέα εκφραστικά μέσα της ποιητικής δημιουργίας. Το Internatinal Video Poetry Festival, επειδή δεν βασίζεται σε κρατικές ή ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις μπορεί να συνεχίσει να διοργανώνεται απρόσκοπτα μέσα στα χρόνια, με την στήριξη του κοινού και των ίδιων των καλλιτεχνών.

Tάσος Σαγρής

– Μπορεί κατά τη γνώμη σου η ποίηση σήμερα να φέρει  εξεγερσιακά ερεθίσματα; Να αποτελέσει δηλαδή ένα όχημα ως προς την συλλογικοποίηση της επιθυμίας για έναν άλλο κόσμο;
Η Ποίηση αποτελεί την τελευταία υπόσχεση της ανθρωπότητας για ελευθερία. Οι ποιητές είναι οι τελευταίοι άνθρωποι που κατέχουν τα μέσα παραγωγής της εργασίας τους- ένα μολύβι, μια καρδιά, ένας εγκέφαλος- άπειρη φυσική ευαισθησία να νιώσεις τον πόνο του άλλου και καλλιέργεια του ενστίκτου που δίνει δύναμη σε όλους μας να συνεχίζουμε να ερωτευόμαστε, να αρνούμαστε την εξουσία και να αγωνιζόμαστε για κοινωνική δικαιοσύνη. Τα μεγάλα ιδρύματα της βιομηχανίας διασκέδασης, οι διάφορες αρχές και στέγες των γραμμάτων και των τεχνών, σύντομα θα ικετεύουν τους ποιητές για ακριβά περιεχόμενα και φθηνούς ύμνους, θα προσφέρουν στους ποιητές φραγκοδίφραγκα και δόξα με αντάλλαγμα την επιδεικτική πρωτοτυπία τους, την ιδεολογική υποταγή τους και τη πολιτική σιωπή τους. Το αν θα αποτελέσει η ποίηση όχημα για την απελευθέρωση της κοινωνίας μας από τους βασανιστές μας, αυτό είναι το μεγάλο επίδικο του ποιητικού λόγου της εποχής μας. Κατά πάσα πιθανότητα οι περισσότεροι απλά θα ξεπουληθούν για πενταροδεκάρες και πληρωμένους διθυράμβους. Όσοι αρνηθούμε τους νόμους της βιομηχανίας θα θεωρηθούμε σύντομα αποτυχημένοι, ασήμαντοι και ανώριμοι.

– Γιατί επιλέχθηκε το Εμπρός για την διοργάνωση του 11ου Internatiοnal Video Poetry Festival από το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών;
Το Εμπρός είναι ένας από τους ελάχιστους δημόσιους χώρους στην Αθήνα όπου τον έλεγχο για την λειτουργία του συνεχίζουν να τον έχουν οι Αθηναίοι, και όχι οι κυβερνήτες ή οι επιχειρηματίες- είναι ένα ζωντανό παράδειγμα επιβίωσης της άμεσης δημοκρατίας χιλιάδες χρόνια μετά την κατάκτηση της Αθήνας από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στο Εμπρός, κάθε πρωί – πάντα- εδώ και 14 χρόνια, θεατρικές ομάδες κάνουν δωρεάν πρόβες, κάθε μεσημέρι και απόγευμα προσφέρονται ανοιχτά, δωρεάν μαθήματα τέχνης, θεάτρου, χορού, λογοτεχνίας, μουσικών οργάνων με πολλές δεκάδες μαθητές, κάθε βράδυ παρουσιάζονται πολύ αξιόλογες θεατρικές παραστάσεις με ελεύθερη συνεισφορά και πολλές εκατοντάδες θεατές ενώ αργά τα βράδια οργανώνονται μουσικές συναυλίες πρωτοποριακών και πειραματικών καλλιτεχνών. Όποιος τολμήσει να κάνει τον πολλαπλασιασμό των τουλάχιστον 4-5 καθημερινών δράσεων, κάθε μέρα (!), εδώ και 14 χρόνια – θα καταλάβει άμεσα την προσφορά του Εμπρός στον πολιτισμό της πόλης των Αθηνών και την μεγάλη επιτυχία του τρόπου λειτουργίας του. Όλο αυτό το πρόγραμμα σχηματίζεται μέσα από δημιουργικές προτάσεις, συνολικά, χιλιάδων ανθρώπων – οι οποίες διατυπώνονται και οργανώνονται στην εβδομαδιαία ανοιχτή συνέλευση του Εμπρός, κάθε Δευτέρα στις 8 το απόγευμα. Στην ανοιχτή συνέλευση είναι ευπρόσδεκτοι οι πάντες, εκτός από τα πολιτικά κόμματα, τις εταιρίες, τους φασίστες, τους ρατσιστές, τους σεξιστές, τους ομοφοβικούς, τους μαφιόζους και τους ναρκέμπορους. Το Εμπρός είναι ένας χώρος διεθνώς καταξιωμένος, δεκάδες, πολύ αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες από τις πέντε ηπείρους καλύπτουν, κάθε χρόνο, μόνοι τους τα έξοδα τους, για να έρθουν και να παίξουν αφιλοκερδώς στο International Video Poetry Festival, να παρουσιάσουν με υπερηφάνεια την δουλειά τους στην σκηνή του Ελεύθερου Αυτοδιαχειριζόμενου Θεάτρου  Εμπρός.   Μόνο φέτος, για παράδειγμα, ταξίδεψαν ποιητές από τις ΗΠΑ, την Ινδία, την Αγγλία, την Χιλή, την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη, την Τζαμάικα, την Λετονία, τη Γαλλία, την Ισλανδία.

 – Υπάρχει κοινότητα γύρω από την Spoken Word ποίηση στην Ελλάδα;
Με το Κενό Δίκτυο ξεκινήσαμε το 1990 να οργανώνουμε Spoken Word ολονυχτίες με την επονομασία “Περιβάλλοντα Λέξεων- Multi Media Δρώμενο Ποίησης”, σε κατειλημμένα πανεπιστήμια, πάρκα, πλατείες, δάση, παραλίες. Ο πρωτοποριακός, αυτοσχεδιαστικός συντονισμός ποιητών, παραγωγών ηλεκτρονικής μουσικής και πειραματικών προβολών visual art από πολλούς καλλιτέχνες συγχρόνως έλκυε κα συνεχίζει να έλκει ένα πολύ μεγάλο αριθμό δημιουργών και φυσικά πάρα πολύ ευρύ κοινό, που αγκαλιάζει με ενδιαφέρον αυτές τις βραδιές. Όταν ξεκινήσαμε, Ποίηση σήμαινε Ελύτης, Σεφέρης, Καββαδίας και Γκάτσος- όλα αυτά μόνο σαν τραγούδια από τους σπουδαίους εθνικούς μουσικό-συνθέτες. Η  Κατερίνα Γώγου δεν λογαριαζόταν καν για ποιήτρια- και οι εκδοτικοί οίκοι, οι ακαδημαϊκοί, οι κριτικοί λογοτεχνίας δεν ενδιαφερόντουσαν να ακούσουν οτιδήποτε για την ποίηση του παρόντος. Από τότε, μέσα από πολλές προσπάθειες, η spoken word κοινότητα μεγάλωσε, νέα παιδιά έφεραν μεγάλη δυναμική, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διεύρυναν το κοινό μας, έκαν πιο εύκολες τις γνωριμίες των ποιητών και την οργάνωση συναντήσεων,  τα βίντεο κλιπ στο youtube και το video poetry έφεραν νέα εκφραστικά μέσα. Ταξιδέψαμε συλλογικά, και με το Κενό Δίκτυο και με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών σε όλη την χώρα ξανά και ξανά. Μετά στις ΗΠΑ, τις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, την Ασία, δημιουργήσαμε ένα διεθνές δίκτυο τόπων, δράσεων και αγαπημένων ανθρώπων. Στην Ελλάδα, ανάμεσα σε πολλά άλλα, αξιόλογες προσπάθειες όπως οι μηνιαίες εκδηλώσεις “Ταράτσα Ποίηση”, το “Poetry Slam” και η ομάδα Bad Poetry Social Club αποτελούν αγαπημένους φίλους και μέρος της κοινότητας μας. Πολύ σημαντική φυσικά, είναι και η άνθηση του χιπ χοπ, το οποίο δίδαξε ξανά σε όλους να ακούνε με προσοχή τους ποιητές και να εκτιμούν τον προφορικό λόγο. Η άνθηση του spoken word σήμερα χρωστά πολλά στο χιπ χοπ – και ελπίζουμε να ξεχρεώσουμε προσφέροντας βιωμένη ειλικρίνεια και ενεργή αυθεντικότητα στις κοινότητες των ανθρώπων που μας στηρίζουν.

 Αννα Αφεντουλίδου

– Πιστεύεις ότι η ποίηση έχει καπηλευθεί από ορισμένους ελιτίστικους κύκλους στην Ελλάδα; Πώς θα μπορούσαμε να την ξαναφέρουμε στον δρόμο;
Η ποίηση ως ατομική δημιουργία και κοινωνικό προϊόν πάντοτε επηρεάζεται από ομάδες και κύκλους. Όσο εκφράζει την αγωνία και το αίτημα μιας δίκαιης συνύπαρξης, θα βρίσκεται πάντα στο δρόμο του ανθρώπου που νοιάζεται.

– Η ποιητική αισθητική δεν είναι ένα άδειο κέλυφος που γεμίζει με περιεχόμενα, αλλά είναι φορέας νοημάτων. Ποια νοήματα θεωρείς ότι αξίζουν να βγουν προς τα έξω;
Οι νέοι ποιητές και οι νέες ποιήτριες αισθάνονται την ανάγκη να μιλήσουν μια γλώσσα κοινή για όσα μαζί βιώνουν. Συλλογικές δράσεις που προσφέρουν βήμα στους/στις καλλιτέχνες δίνουν τον κοινό βηματισμό, διαμορφώνουν τις νέες φόρμες και τα νέα νοήματα. Ο κόσμος μας πολύπλοκος, η τέχνη του δεν μπορεί παρά να εκφράζει αυτήν τη πολύπλοκη συνθήκη.

 Πόππη Δέλτα

– H Καναδέζα ποιήτρια Ανν Κάρσον μας έχει αποδείξει έμπρακτα  ότι πολλά μπορεί να βαστάξει ένα ποίημα και να παραμένει ποίηση. Τι στοιβάζεις εσύ στα δικά σου ποιήματα;
Όταν ξεκίνησα να γράφω ποίηση γύρω στα 16 μου, έγραφα κυρίως αυτοαναφορικά και για το πόσο επίπονος και καταστροφικός είναι ο έρωτας. Μεγαλώνοντας είναι πιο έντονη η ανάγκη μου να εκφράσω τον θυμό μου και την αντίσταση μου απέναντι στο άδικο και στην πολιτική ευθύνη για όλες τις καταστροφές και τις τραγωδίες. Η ποίηση μου έχει ένα πολιτικό χαρακτήρα διατυπωμένο σκληρά, μα ταυτόχρονα στοιβάζω τον έρωτα παντού, άλλωστε είναι και αυτός μια πολιτική πράξη! Και όπως έχει αναφέρει και ο Γάλλος στοχαστής Alain Badiou, «Αν ο έρωτας είναι πολιτική πράξη, τότε ο οργασμός είναι επανάσταση και η ηδονή χρέος».

 – Ποια είναι η σχέση της Αθήνας με την ποίηση;
Η Αθήνα τα τελευταία χρόνια έχει κάνει έναν φοβερό δρασκελισμό στην ποίηση και ιδιαίτερα στο spoken word. Ο κόσμος έχει ανάγκη να εκφραστεί και επιλέγει να το κάνει μέσα από την ποίηση να εκφράσει τις ανησυχίες του, τις φοβίες του, τα γούστα του κ.α. Βλέπω όλο και περισσότερο νέους ανθρώπους να γράφουν και αυτό με γεμίζει ελπίδα, ότι ακόμα μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο! Με κάνει ιδιαίτερα χαρούμενη, που βλέπω να εκδίδονται αρκετά βιβλία ποίησης και να γεμίζουν, να παίρνουν φωτιά οι σκηνές από ανθρώπους που με το βιβλίο τους ή με σκόρπιες κόλλες χαρτί μοιράζονται τη ποίηση τους, τη τέχνη τους μαζί μας. Η Αθήνα έχει πολλούς καλούς ποιητές και ποιήτριες και μια πολύ δυνατή spoken word σκηνή!

 Jessica Hyde

– Σε τι διαφέρει να γράφεις απλά ποίηση, από το να διαβάζεις την ποίησή σου μπροστά από άλλους;
Διαφέρει στη φόρμα κυρίως. Το θέμα είναι το πως γραφείς ένα προφορικό ποίημα. Είναι γραμμένο ακριβώς για να διαβαστεί, έχει προφορικότητα που σημαίνει αργκό, βρισίδι, απλότητα, συναίσθημα ωμό. Δεν χρειάζεται να είναι λόγιο ή να προσπαθεί να πείσει. Πείθει ακριβώς επειδή εκπροσωπεί τον δημιουργό του. Με τα προφορικά ποιήματα, επειδή λοιπόν τα διαβάζεις και μπροστά σε άλλους εκπροσωπείς εσένα και το πιο σημαντικό απ όλα είναι να σε πιστεύεις. Η γραπτή ποίηση δεν το έχει απαραίτητα αυτό, δεν σε ακούει κανείς, σε διαβάζει ετεροχρονισμένα.

 – Γιατί προτιμάς ως φόρμα το spoken word από το rapping, θεωρείς ότι δίνει πιο πολλά ή ότι ταιριάζει καλύτερα στην εποχή μας;
Προτιμώ το spoken word γιατί αυτό έτυχε να κάνω πρώτο. Μπορεί τώρα να έκανα ραπ αν είχα δοκιμάσει να γράψω ραπ πρώτα αλλά έγραψα ποίηση πρώτα. Εξασκούμαι και στο ραπ δειλά δειλά πλέον το γουστάρω φουλ είναι η μουσική που ακούω επίσης. Ο συγκάτοικος μου, οι φίλοι μου, οι φίλες μου κάνουν παραγωγές για ραπ, χώνουν ραπ, θα με πείσουν στο τέλος. Το spoken word είναι σίγουρα της εποχής αλλά σίγουρα δεν είναι αυτός ο λόγος που το κάνω, το έκανα πριν να ξέρω ότι έχει αυτό το συγκεκριμένο όνομα.

 Μανώλης Νανούρης 

 – Μπορεί η μουσική να αποτελέσει ένα μέσο «εκδημοκρατισμού» της ποίησης (μέσω της πιο άμεσης διάχυσης στους από κάτω);
 Προσωπικά δεν αντιλαμβάνομαι τη μουσική σαν μέσο. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του μηνύματος. Δεν χρησιμοποιώ την μουσική για να μ’ ακούσεις. Χρησιμοποιώ τη μουσική για να με νιώσεις. Επίσης, στην προσπάθειά μας να διαδώσουμε την ποίηση υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να γίνουμε η ελίτ που αγωνιζόμαστε να καταργήσουμε. Δεν κατέχουμε καμία αλήθεια, απλώς μοιραζόμαστε την ίδια αγάπη. Κι αυτό είναι το μόνο κίνητρο που με ευαισθητοποιεί. Το πως θα κάνουμε τον κόσμο να αγαπήσει.

 – Πώς θα μπορούσε η ποίηση να δώσει φωνή σε αυτούς που δεν έχουν;
Θα ήθελα να μην περιορίζεται στην περιγραφή των βιωμάτων όσων βρίσκονται στο περιθώριο. Θα ήθελα να τους δίνει τον λόγο κι όχι απλώς να μιλάει εκ μέρους τους. Αντί το ποίημα να γίνει η φωνή τους, η φωνή τους να γίνει το ποίημα.

Ανατολή Δουμάκη

-Τι σημαίνει για σένα queer ποίηση;
Απελευθέρωση και ταύτιση. Απελευθέρωση γιατί τις πρώτες φορές που έγραψα ποιήματα για τον ομόφυλο έρωτα, λεσβιακά δηλαδή, είχα τρομάξει που επιτέλους το εξέφραζα, σιγά σιγά όμως αυτά με βοήθησαν να ξεπεράσω πολλά ταμπού που με κρατούσαν από το να εκδηλώνω την πραγματική σεξουαλικότητά μου. Ταύτιση γιατί παίρνεις αυτό που θεωρείται κατακριτέο και φοβίζει την κοινωνία και το φέρνεις στα μέτρα της, χωρίς όμως να του αφαιρείς αξία. Να κάνεις αυτ@ που στέκεται απέναντί σου να ταυτιστεί με κάτι που δεν ήξερε ότι μπορεί. Ο πρώτος σύγχρονος queer ποιητής που ήρθα σε επαφή και έκανε ακριβώς αυτό ήταν ο Νικόλας  Κουτσοδόντης. Η τοποθέτηση της queer ατομικότητας στο χώρο, τόσο φυσικά όσο και συναισθηματικά, είναι για εμένα μοναδική. Κυρίως γιατί παίρνει την εμπειρία του gay/queer άντρα, που δυστυχώς, τόσο πολύ φοβάται αυτή η κοινωνία και την προσγειώνει με τέτοιο τρόπο που την κάνει καθολική. Το θέμα δεν είναι να γράφουμε αμιγώς «πολεμικά εμβατήρια» για τα σώματα και τη σεξουαλικότητά μας. Σίγουρα, είναι σημαντικό για την ορατότητα και για την αναγκαιότητα της έκφρασης αλλά είναι εξίσου σημαντικό να μπορέσουμε να ανοίξουμε διαύλους επικοινωνίας με την ίδια την κοινωνία.

– Θα έλεγες ότι το σημερινό φεμινιστικό ραπ είναι ποίηση;
Για εμένα προσωπικά, όχι. Μπορεί η προφορική ποίηση και το ραπ να έχουν πολλά κοινά στοιχεία, κυρίως στο ακουστικό κομμάτι, αλλά από άποψης περιεχομένου διαφέρουν πολύ. Για εμένα, η ποίηση «σκοτώνει» το «εγώ» και ανοίγει διαύλους επικοινωνίας. Το ραπ από την άλλη συντηρεί το «εγώ» και το διανθίζει. Μην παρεξηγηθώ και τα δύο εξίσου σημαντικά είναι. Στη δική μου ματιά, το φεμινιστικό ραπ απομακρύνεται από το «εγώ» του πατροπαράδοτου ραπ και περνάει σε ένα συλλογικό «εμείς». Αυτό το «εμείς», παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, όχι μόνο στην ορατότητα θηλυκοτήτων και queer ατόμων, αλλά και στη δημιουργία και ταύτιση ενός συνόλου ατόμων που έχουν βγει δυνατότερ@ μέσα από πολλές δυσκολίες. Από την άλλη, μέσω της ποίησης, νομίζω είναι πιο εύκολο να τεθούν υπό διαπραγμάτευση οι σχέσεις, ο τρόπος που ερωτευόμαστε, που αγαπάμε και που συσχετιζόμαστε ως queer άτομα και όχι μόνο.

 Εύη Λαμπροπούλου 

 – Γιατί επιμένεις να ασχολείσαι με την ποίηση την εποχή του AI; Πώς εμφωλεύεται κατά τη γνώμη σου η ποιητική γραφή στην εποχή που διανύουμε;
Το ΑΙ μπορεί να σου φτιάξει μια μετάφραση, μια σούμα, ίσως και μια σούπα, αλλά δεν έχει ψυχή. Ούτε αντίληψη του πνεύματος της εποχής. Όταν ακούς ένα ποίημα, αυτό που σε σέρνει απ’ τη μύτη είναι το συναίσθημα: από κάτι που έγραψε άνθρωπος κάτι απομένει. Εκεί νιώθεις. Ο λόγος που γράφω όμως, είναι άλλος: το χρειάζομαι. Πού κρύβεται η ποίηση σήμερα; Στις τσέπες των ξεθεωμένων σερβιτόρων, στα υγρά υπόγεια, σε βεράντες απειλούμενες από ισραηλινό ντιζάιν, στα χιπστερομάγαζα που ακριβαίνουν τη γειτονιά, στη μιζέρια. Στις Ουκρανές ‘μπαλαρίνες που γίναν αποδημητικά πουλιά /σε τέλειο σχηματισμό/ πετάνε προς το νότο’. Στους κάδους που ψάχνουν οι συνταξιούχοι. Η ελληνική ποίηση ξεχύνεται σε ποσότητες. Σε μικρούς εκδοτικούς. Σε φλάιερς. Τι κρύβει μέσα της η ποιηση; Θυμό, θλίψη, καύλα, έρωτα και θάλασσα. Κρίση ατελείωτη. Ηλιοβασιλέματα γεμάτα αναμνήσεις. Άμμο. Αίσθηση θανάτου μιας εποχής. Ανομίας. Σινεμά που γίνονται χοτέλ.

 – Πώς μπορεί η ποίηση να ριζοσπαστικοποιήσει τον έρωτα;
Πήγαινε πεσ’ του τα, λένε στα σλαμ. Του γκόμενου δηλαδή. Εννοούν, Βρες το κουράγιο ν’ ανέβεις στη σκηνή, να τα πεις. Αυτό είναι ριζοσπαστικό. Ερωτικό. Αν καταφέρεις κάποιος να δει ότι κι άλλοι ζορίζονται. Ποιήματά μου για έναν έρωτα που πόνεσε, γράφτηκαν επιτόπου ως θεραπεία. Τα πεζά μπορεί να είναι μυθοπλασία, η ποίηση ποτέ: σπρώχνει να γεννηθεί. Σε περιόδους με ζόρια, τα ποιήματα πετάν χαμηλά, οπότε τα γράφεις. Η ποίηση είναι το ασυνείδητο όταν δε μπορεί να βγάλει το σκασμό. Γράφοντας ανοιχτά, φαρδαίνουμε την εαυτή μας. Ονειρευόμαστε, ποθούμε καλύτερα. Ένα βράδυ μαζευτήκαμε γραφιάδες σε ένα σπίτι και διαβάζαμε. Δεν το περίμενα αλλά καθηλώθηκα. Η ποίηση προκαλεί τη βαθιά συνάντηση. Αυτό είναι ριζοσπαστικό. Έγραψα διήγημα για έναν έρωτα κουήρ στο Μπερλίν. Μια κοπέλα που γουστάρει βυζιά ερωτεύεται ένα αγόρι χωρίς: προλετάρια ερωτεύεται καπιταλιστή. Με ζητήματα ταυτότητας, ταξικότητας. Γράφουν ποιήματα μεταξύ τους για να το διαχειριστούν. Ο προλέτ έρωτας βάλλεται, είναι και αληθινός. Η ποίηση στην Ελλάδα λαβαίνει υπόψη την ταξική ανασφάλεια. Εκεί το συννεφάκι της αγάπης επιζεί- ή σκάει.

Γιάννης Ραουζαίος  

– Πώς θα μπορούσε  η ποίηση να συνδεθεί με τα κοινά και τον δημόσιο χώρο; 
Η ποίηση είναι μια γλώσσα από μόνη της! Μια γλώσσα που διερωτάται και μια γλώσσα που επιδιώκει μέσα από την κραυγή ή τον λυρισμό της, να έχει μια αυθεντική σχέση με τον εαυτό, το χώρο και τον κόσμο που μέσα του ζει και ενοράται τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις της. Είναι μια διαρκής επιζήτηση της ελευθερίας, και ελευθερία χωρίς τον άλλο και τον ανοικτό ελεύθερο για διάδραση, κοινωνία και συνδημιουργία χώρο, δεν είναι παρά μια ελευθερία ανολοκλήρωτη! Η ποίηση ακριβώς εκεί που οι γλώσσες της κρατικής διαχείρισης και της τεχνικής αποτελεσματικότητας υπάρχουν για να διαχωρίζουν και για να κατηγοριοποιούν τα πράγματα και τα όντα σε ξεχωριστά και περιορισμένα πλαίσια, απαλλοτριώνοντας την ψυχή και την ευαισθησία, εκείνη δρα συγκολλητικά καταργώντας τους φραγμούς και διασυνδέοντας τα! Ενώνει μέσα από τα βιώματα που επι-κοινωνούν, μέσα από τις λέξεις και το ρυθμό, διαφορετικούς ανθρώπους και κουλτούρες όπως και διαφορετικές συμπεριφορές. Η ποίηση δίνει μάλιστα τη δυνατότητα σε όσους δεν έχουν άλλη φωνή στο δημόσιο λόγο- “διαφορετικούς”, “περίεργους”, “υπόγειους”, μειονότητες , κυνηγημένους και καταπιεσμένους- να γίνει εκείνη η φωνή τους! Ζούμε σε μια εποχή που οι κάθε είδους ορατοί ή συγκαλυμμένοι ολοκληρωτισμοί, καταπατούν και αλλοτριώνουν κάθε έννοια δημοσίου χώρου και κάθε τμήμα του, ενώ στους αλαλαγμούς και στα κίβδηλα προτάγματα περί “ατομικής ευθύνης”, “επιτυχίας” και “ορθολογικής διαχείρισης” δεν κρύβεται τίποτε άλλο παρά η βούληση για κυριαρχία κάποιων υπέρμετρα διογκωμένων “εγώ” και ανάλγητων τάξεων και ελίτ, πάνω σε όσους και ότι υπάρχει. Μέσα στην προσπάθεια κανονικοποίησης αυτής της λαίλαπας, εξαφανίζεται κάθε έννοια κοινών αγαθών και η μόνη στόχευση γίνεται η αρπαγή των πάντων προς όφελος των συμφερόντων των ισχυρών. Στους αγώνες για τη διάσωση και την αναγνώριση των κοινών αγαθών ως Κοινών, για την επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου ως αληθινά δημόσιου, ενάντια σε κάθε εξουσιαστική επιβουλή των Κυριάρχων, η ποίηση γίνεται η έκφραση της μεταμορφωτικής φαντασίας των αγωνιζόμενων! Γίνεται το τραγούδι στα χείλη τους και οι λέξεις που ψιθυρίζουν, όταν κρατώντας σφικτά ο ένας το χέρι της άλλης και του άλλου, ξεκινούν τις εφόδους τους στον ουρανό!

 – Η ποίηση οφείλει να κόβει σαν ξυράφι ή να είναι απαλή και συμπονετική; 
H ποίηση οφείλει να είναι αυτό πού είναι κάθε φορά εκπληρώνοντας τα οράματα και το εσωτερικό ταξίδι του ποιητή. Την αναμέτρηση του με το άπειρο, τον έρωτα, τον τρόμο του κενού και την αγάπη- τόσο εκείνη προς τον άλλον όσο και ενός κοσμικού γεγονότος διαστάσεων τέτοιων, σαν αυτού της βαρύτητας! Δεν υπάρχουν φραγμοί και τείχη στην ποίηση, εκτός από εκείνα που δεν πρόσεξαν οι ίδιοι οι ποιητές και “ανεπαισθήτως τους έκλεισαν …από τον κόσμο…έξω”. Δεν υπάρχει ένας μόνον ποιητικός κανόνας και τρόπος αλλά αμέτρητοι! Υπάρχουν εντελώς ξεχωριστοί μεταξύ τους, εκατομμύρια ποιητές, που τραγουδούν κάποιες φορές ή ουρλιάζουν άλλες τόσες, το τέλος του Κόσμου όπως τον γνωρίζουμε, και την έλευση της Φαντασίας! Η ποίηση όμως από την άλλη πλευρά, εάν κάποιος ποιητής τολμήσει να επιχειρήσει να διαβεί αυτή την πύλη, είναι και μία ιερή επικοινωνία με το επέκεινα. Είναι ένας μαύρος μονόλιθος, που στην άλλη πλευρά του, υπάρχει το μυστικό του κόσμου. Αυτού και πολλών άλλων κόσμων επίσης! Είναι μία κραυγή σαρκαστική, κοχλάζουσα και πυρακτωμένη, για όλα τα νοήματα που κατέρρευσαν και καταρρέουν και για όλους του θεούς που πέθαναν ή έφυγαν πέρα από τον ορίζοντα της πίστης και της εποπτείας μας. Μπορεί να είναι-και γίνεται τότε!- ένα τρομακτικό αλλά και υψηλό ταξίδι, στο κέντρο του Λαβυρίνθου, εκεί που ενώνονται στο πρόσωπο του Μινώταυρου το ορατό και το αόρατο, και είναι ταυτόχρονα-τότε και μόνον τότε!- η ελπίδα έστω, ότι αυτή, η ποίηση, μπορεί να γίνει ένας μίτος της Αριάδνης από λέξεις ή ακόμη και σκέτα φωνήματα ή άγριους πρωτόγονους και ακατέργαστους ήχους! Ένας φάρος διεξόδου, ώστε να επιστρέψουμε από εκείνο το σημείο “στο τέλος του κόσμου όπου οι πυξίδες δείχνουν πάντα νύχτα”, έξω στο φώς και να φέρουμε την εμπειρία της αλήθειας, του ρίγους αλλά και του μεγαλείου αυτής της δραματικής συνάντησης, πίσω μαζί μας, ώστε να την μοιραστούμε με όλους τους υπόλοιπους άλλους!

➪ ΙΝΦΟ

Διοργάνωση:

Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών

Με την στήριξη των:

Κενό Δίκτυο:
Moving Poems (HΠΑ)
Διεθνής Πλατφόρμα Film Poetry