Υπάρχουν περίπου 2,3 δισεκατομμύρια παιδιά στον κόσμο, σχεδόν το 1/3 του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού και  αποτελούν πάντα τα πρώτα θύματα σε οποιαδήποτε κρίση ή κακοποιητικό περιβάλλον. Η καταπάτηση των δικαιωμάτων τους και η κακομεταχείρισή τους, δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο των φτωχότερων κρατών. Έρευνα της UNICEF υπολογίζει ότι σχεδόν 3.500 παιδιά κάτω των 15 ετών πεθαίνουν από σωματική κακοποίηση και παραμέληση κάθε χρόνο στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Τα παιδιά εκτίθενται πιο εύκολα σε δυσμενείς καταστάσεις διαβίωσης όπως η φτώχεια, ο υποσιτισμός, η κακοποίηση, η ανεπαρκής υγειονομική περίθαλψη. Είναι επίσης και τα πιο ευάλωτα θύματα καθώς επηρεάζονται δυσανάλογα σε κρίσεις, ένοπλες συγκρούσεις, καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυταρχικά καθεστώτα και περιβαλλοντικά ζητήματα. Και λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν είναι αυτάρκη και ικανά να μεγαλώσουν και να επιβιώσουν από μόνα τους, όταν ο κύριος ενήλικος φροντιστής αδυνατεί να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις αυτές ή απλά φεύγει από τη ζωή εναπόκειται στο κράτος, ως κύριος υπεύθυνος, να βρει μια εναλλακτική λύση, και σε πολλές περιπτώσεις αυτή δεν είναι προς το συμφέρον του παιδιού. Καθώς τα παιδιά δεν συμμετέχουν σε πολιτικές διαδικασίες, οι φωνές τους είναι πιθανό να αγνοηθούν για μια ποικιλία κρίσιμων προβλημάτων που τα απασχολούν τώρα και τα οποία, ως εκ τούτου, μπορούν να τα επηρεάσουν στο μέλλον εάν δεν τους δοθεί η σωστή προσοχή.

Αυτή η  εύθραυστη θέση των παιδιών στην κοινωνία, μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους πιθανούς λόγους για τους οποίους τα δικαιώματα των παιδιών εξακολουθούν να παραβιάζονται ευρέως στις μέρες μας σε πολλές περιοχές του κόσμου παρά την αναγνώριση της σημασίας της διασφάλισης των δικαιωμάτων τους καθώς και της προόδου που έχει επιτευχθεί σε αυτόν τον τομέα. Ξεκινώντας από τη Διακήρυξη της Γενεύης για τα Δικαιώματα του Παιδιού του 1924, τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού του 1959 που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση σαν σήμερα στις 20 Νοέμβρη (όπου και γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Παιδιού), η ευημερία των παιδιών έχει απασχολήσει πολλές κυβερνήσες καθώς και αρκετούς φορείς και διεθνείς οργανισμούς.

Το 1989 υιοθετήθηκε η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC), μια διεθνή συμφωνία για την παιδική ηλικία που ενσωματώνει όλο το φάσμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων – πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα – των παιδιών σε ένα ενιαίο έγγραφο. Επιπλέον, καθορίζει τα δικαιώματα που πρέπει να έχουν τα παιδιά για να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Αντιπροσωπεύει μια ιστορική δέσμευση της διεθνούς κοινωνίας προς τα παιδιά του κόσμου και αποτελεί την πιο επικυρωμένη συνθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην ιστορία, και είχε σημαντικό αντίκτυπο στις ζωές των παιδιών σε όλο τον κόσμο. Μόνο ένα από τα 197 κράτη μέλη του ΟΗΕ δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση — οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Σύμβαση παρουσιάζει μια άποψη για το παιδί ως άτομο, καθώς και ως μέρος μιας οικογένειας και κοινότητας, με δικαιώματα και υποχρεώσεις ανάλογα με την ηλικία και την ανάπτυξη. Αναγνωρίζει την εγγενή ανθρώπινη αξιοπρέπεια όλων των παιδιών και την ανάγκη διασφάλισης της ευημερίας και της ανάπτυξής τους. Καθιστά σαφές ότι ένα ελάχιστο βιοτικό επίπεδο πρέπει να είναι δικαίωμα για όλα τα παιδιά και όχι προνόμιο που απολαμβάνουν λίγοι εκλεκτοί.

Το άρθρο 42 της Σύμβασης είναι μια δέσμευση για την εκπαίδευση παιδιών και ενηλίκων σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών, αλλά σπάνια συμβαίνει. Η άγνοια των δικαιωμάτων θέτει τα παιδιά σε μεγαλύτερο κίνδυνο κακοποίησης, διακρίσεων και εκμετάλλευσης.

Δυστυχώς, παρ’ολες τις προσπάθειες δεν έχει κάθε παιδί την ευκαιρία να ζήσει μια ειρηνική και σεβαστή παιδική ηλικία καθώς τακτικά τα δικαιώματα τους καταχρώνται ή παραβιάζονται.

Αυτό μπορεί να ξεκινήσει από τη γέννηση. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία υπολογίζεται ότι σε 290 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως δεν έχουν καταγραφεί οι γεννήσεις τους, επομένως δεν έχουν νομική ταυτότητα ή απόδειξη ύπαρξης. Χωρίς ταυτότητα είναι σχεδόν αδύνατον να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους σε όλη τους τη ζωή – πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μην μπορούν να πάνε σχολείο, να λάβουν υγειονομική περίθαλψη ή να βρουν δουλειά όταν είναι μεγαλύτερα. Τα κορίτσια σε χώρες χαμηλού εισοδήματος έχουν μόνο 50%  πιθανότητες να έχουν ποτέ νομική ταυτότητα και να έχουν πρόσβαση σε δικαιώματα και υπηρεσίες.

Σε όλο τον κόσμο, πάνω από 61 εκατομμύρια παιδιά δεν φοιτούν στο δημοτικό σχολείο. Εκτιμάται ότι 150 εκατομμύρια κορίτσια και 73 εκατομμύρια αγόρια υφίστανται σεξουαλική επίθεση κάθε χρόνο. Σε ορισμένες χώρες, κορίτσια ηλικίας έως εννέα ετών εξαναγκάζονται να παντρευτούν, μία πρακτική που συνηθίζεται στο Νότιο Σουδάν και την Ινδία, ενώ παιδιά ηλικίας έως έξι ετών κρίνονται ως ενήλικες σε ποινικά δικαστήρια. Τουλάχιστον 330.000 παιδιά κρατούνται σε κέντρα κράτησης μεταναστών σε 80 χώρες κάθε χρόνο, απλώς επειδή είναι μετανάστες ή πρόσφυγες. Πολλά μάλιστα χωρίζονται βίαια από τους γονείς και τις οικογένειες.

Οικονομική ανέχεια και παιδιά

Υπολογίζεται ότι 333 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Τα παιδιά που μεγαλώνουν φτωχά συχνά δεν έχουν την τροφή, την υγιεινή, τη στέγη, την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση που χρειάζονται για να επιβιώσουν και να ευδοκιμήσουν. Σε όλο τον κόσμο, περίπου 1 δισεκατομμύριο παιδιά είναι «πολυδιάστατα» φτωχά, που σημαίνει ότι στερούνται βασικών αναγκών όπως η θρεπτική τροφή ή το καθαρό νερό. Το 2020, σχεδόν 820 εκατομμύρια παιδιά δεν είχαν βασικές εγκαταστάσεις πλυσίματος χεριών στο σχολείο, παραβιάζοντας το δικαίωμά τους στην υγεία και θέτοντάς τους σε μεγαλύτερο κίνδυνο να κολλήσουν και να μεταδώσουν μόλυνση.
Περίπου 160 εκατομμύρια παιδιά υποβλήθηκαν σε παιδική εργασία στις αρχές του 2020, με 9 εκατομμύρια επιπλέον παιδιά να κινδυνεύουν λόγω των επιπτώσεων του COVID-19. Αυτό αντιστοιχεί σε σχεδόν 1 στα 10 παιδιά παγκοσμίως. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς βρίσκονται σε επικίνδυνες εργασίες που θέτει σε άμεσο κίνδυνο την υγεία και την ανάπτυξή τους. Όπου κι αν βρίσκονται, τα παιδιά που μεγαλώνουν φτωχά υποφέρουν από κακές συνθήκες διαβίωσης, αναπτύσσουν λιγότερες δεξιότητες και έτσι κερδίζουν χαμηλότερους μισθούς ως ενήλικες ενσιχύοντας έναν φαύλο κύκλο φτώχειας. Αλλά μόνο ένας περιορισμένος αριθμός κυβερνήσεων έχει θέσει την εξάλειψη της παιδικής φτώχειας ως εθνική προτεραιότητα.

Οι ασθένειες, η πείνα και η φτώχεια θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον των παιδιών, και ως εκ τούτου το μέλλον της κοινωνίας στην οποία ζουν. Παράγοντες όπως η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή, η ψηφιοποίηση, η μαζική μετανάστευση, η αλλαγή των προτύπων εργασίας και η μείωση των δικτύων κοινωνικής προστασίας έχουν όλοι σημαντική επίδραση στα παιδιά σε πολλά έθνη.

Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι νέοι στον κόσμο.

Η κλιματική αλλαγή θέτει μεγάλες απειλές για την υγεία, τη διατροφή, την εκπαίδευση και το μέλλον τους. Τα παιδιά είναι λιγότερο ικανά να επιβιώσουν από ακραία καιρικά φαινόμενα και είναι πιο ευαίσθητα σε τοξικές χημικές ουσίες, αλλαγές θερμοκρασίας και ασθένειες. Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική είναι από τις πιο ευάλωτες περιοχές του κόσμου όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Η περιοχή θερμαίνεται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, με τις καλοκαιρινές θερμοκρασίες που προβλέπεται να αυξηθούν έως και 4°C έως το 2071-2100 σε σύγκριση με τις προβιομηχανικές θερμοκρασίες. Σε μέρη της Μέσης Ανατολής, η συνδυασμένη ζέστη και υγρασία προβλέπεται να φτάσει ή να υπερβεί τα όρια της ανθρώπινης ανεκτικότητας και προσαρμοστικότητας μέσα σε αυτόν τον αιώνα ενώ η συνδυασμένη ζέστη και η ξηρασία θα επιταχύνουν την ερημοποίηση και θα οδηγήσουν σε αύξηση των καταιγίδων σκόνης, με τρομερές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών.

Σε περιόδους ένοπλου πολέμου και άλλων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, οι συνέπειες για τα παιδιά μπορεί να είναι ακόμη πιο καταστροφικές.

Ο Συνασπισμός για την Παρακολούθηση Παραβιάσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Υεμεένη και το Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για παράδειγμα έχουν καταγράψει 250 περιπτώσεις σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά παιδιών από μέρη στη σύγκρουση που τεκμηριώθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου 2023. Οι περιπτώσεις περιελάμβαναν στρατολόγηση παιδιών, δολοφονίες, ακρωτηριασμό, επιθέσεις σε σχολεία και νοσοκομεία, απαγωγές, σεξουαλική βία και παρεμπόδιση πρόσβασης στην ανθρωπιστική βοήθεια. Στον πόλεμο στην Ουκρανία έχει παρατηρηθεί η βίαιη απομάκρυνση παιδιών από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανήλικων  και παιδιών από ορφανοτροφεία, εγκαταστάσεις φροντίδας, καταφύγια και νοσοκομεία με σκοπό την  κατήχηση τους στο ρωσικό πολιτισμό, καθώς και την πολιτική και στρατιωτική τους καθοδήγηση. Η ανελέητη πολιορκία της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ και ο αποκλεισμός που έχουν επιβάλει, στοιχίζει τη ζωή σε 160 παιδιά ημερησίως. 

Ακόμα και πριν όμως την επίθεση της Χαμάς, τα παλαιστίνια παιδιά στερούνταν τα δικαιώματά τους και αντιμετωπίζουν διακρίσεις σε καθημερινή βάση. Ο ισραηλινός στρατός συλλαμβάνει τακτικά παιδιά από τη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική όχθη κατά τη διάρκεια επιδρομών στα σπίτια τους μέσα στη νύχτα, ενώ οι οικογένειες κοιμούνται. Τα παιδιά αγωνίζονται να έχουν πρόσβαση στα δικαιώματά τους στην εκπαίδευση και την ελεύθερη κυκλοφορία λόγω των φραγμών και των σημείων ελέγχου που αναγκάζουν τις καθυστερήσεις σε οποιοδήποτε ταξίδι. Μπορεί να χρειαστούν ώρες για να φτάσουν στο σχολείο αντί για λίγα λεπτά. Οι άνθρωποι δυσκολεύονται να ταξιδέψουν για δουλειά και να κερδίσουν τα προς το ζην για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους ενώ για όποιον είναι άρρωστος, μπορεί να είναι σχεδόν αδύνατο να πάει σε νοσοκομείο.

Όπως οι ενήλικες, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφράσουν τις απόψεις τους και να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά. Σήμερα, σε όλο τον κόσμο νέοι και παιδιά χρησιμοποιούν αυτό το δικαίωμα. Ξεσηκώνονται για να απαιτήσουν κλιματική δικαιοσύνη και φυλετική ισότητα, μεταξύ άλλων εκκλήσεων. Ωστόσο, οι προοπτικές τους συχνά παραβλέπονται ή απορρίπτονται. 
Η εκπαίδευση είναι ένα εργαλείο ενδυνάμωσης που έχει τη δύναμη να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά από πολύ νωρίς την καταστροφικότητα των επιβλαβών πρακτικών και παραδόσεων. Μέσω της εκπαίδευσης, τα παιδιά όχι μόνο ενημερώνονται για τα βασικά τους δικαιώματα, αλλά τους δίνεται επίσης η δυνατότητα να αποκτήσουν την απαραίτητη αυτοπεποίθηση και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να γίνουν η πρώτη γραμμή πρόληψης επιβλαβών πρακτικών. Με αυτόν τον τρόπο, τα ίδια τα παιδιά θα είναι οι κύριοι παράγοντες στην προστασία των δικών τους δικαιωμάτων, οδηγώντας έτσι τη διαδικασία της κοινωνικής αλλαγής.