Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος έχει σημαντικές και καταστροφικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας και στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής.

Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος ωθεί εκατομμύρια ακόμη σε κίνδυνο μεγαλύτερης ανισότητας, και η κλιματική αλλαγή είναι ένας ισχυρός μοχλός μετανάστευσης λόγω των επιπτώσεών της στα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων και της απώλειας βιωσιμότητας.

Ξηρασία, καύσωνες, πλημμύρες, σημαντικές αλλαγές στη διαθεσιμότητα νερού για ανθρώπινη κατανάλωση, τη γεωργία και την παραγωγή ενέργειας, συνθέτουν ένα δυστοπικό σκηνικό που εξαναγκάζει μεγάλα μέρη πληθυσμών να μετακινούνται για να αναζητήσουν έναν τόπο ικανό να τους φιλοξενήσει. 

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050 η κλιματική αλλαγή θα αναγκάσει περισσότερα από 143 εκατομμύρια ανθρώπους στην υποσαχάρια Αφρική, τη Νότια Ασία και τη Λατινική Αμερική να απομακρυνθούν από τα σπίτια τους αφήνοντάς τους σε κίνδυνο εκμετάλλευσης.

Οι άνθρωποι σε χώρες χαμηλού εισοδήματος υποφέρουν περισσότερο από την κλιματική αλλαγή.

Αυτές οι χώρες αντιμετωπίζουν μερικές από τις πιο σοβαρές κλιματικές επιπτώσεις, και ωστόσο έχουν τη μικρότερη ικανότητα προσαρμογής και δυσκολεύονται περισσότερο να ανακάμψουν από την απώλεια και τη ζημιά των κλιματικών επιπτώσεων.

Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι συνθήκες οδηγούν στην ώθηση των ανθρώπων να μεταναστεύσουν, καθώς χάνουν τη γη, τις δουλειές τους ή την ικανότητά τους να βγάλουν τα προς το ζην. Αυτή η μετανάστευση συμβαίνει τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.

Τα αυξανόμενα στοιχεία – δείχνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις τα άτομα και οι οικογένειες που ωθούνται να μεταναστεύσουν λόγω της κλιματικής αλλαγής γίνονται ευάλωτα στην εκμετάλλευση, την καταναγκαστική εργασία και την εμπορία ανθρώπων.

Κλιματική κρίση και καταναγκαστική εργασία

Η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση που προκαλείται από το κλίμα, έχει αλυσιδωτές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, εντείνει τους κινδύνους στις ζωές των ανθρώπων και ενισχύει τις υπάρχουσες ευπάθειες της σκλαβιάς. 

Για τους ανθρώπους που ήδη κινδυνεύουν από τη σύγχρονη δουλεία, η κλιματική κρίση αποτελεί μια νέα τρομακτική απειλή για την ελευθερία τους. Οι παράγοντες ευπάθειας στη σύγχρονη δουλεία είναι περίπλοκοι και επηρεάζονται από πολλούς κινδύνους.  Σύμφωνα με την Παγκόσμια Εκτίμηση της Σύγχρονης Σκλαβιάς, 240,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν υπό καθεστώς δουλείας παγκοσμίως.

Ο αντίκτυπος δεν είναι ίσος σε ολόκληρη την κοινωνία. Έρευνες διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες και τα παιδιά, συχνά ήδη περιθωριοποιημένες και ευάλωτες κοινότητες, και οι αυτόχθονες πληθυσμοί διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο ευπάθειας στη σύγχρονη δουλεία ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.

Φέτος είδαμε τις καταστροφικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες ζωές από περιβαλλοντικά γεγονότα, που ενισχύονται από την κλιματική αλλαγή, όπως οι πλημμύρες στο Πακιστάν και η καταστροφική ξηρασία στο Κέρας της Αφρικής, που προκλήθηκε από πέντε χρόνια έλλειψης βροχής.

Γνωρίζουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι καταστροφές και οι ζημιές – όπως η απώλεια σπιτιών, υπαρχόντων και γεωργικών εκτάσεων – που προκαλούνται από τέτοιες καταστροφές μπορεί να αφήσουν τους ανθρώπους ευάλωτους στη σύγχρονη δουλεία.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, άτομα που έχουν χάσει τα προς το ζην λόγω της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και της κλιματικής αλλαγής βρίσκονται ακόμη και σε καταστάσεις καταναγκαστικής εργασίας σε βιομηχανίες που καταστρέφουν το κλίμα, όπως η εξόρυξη πόρων, η αποψίλωση των δασών και η αλιεία. Με αυτόν τον τρόπο, υπάρχει ένας φαύλος κύκλος μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της σύγχρονης δουλείας.

Σε άλλες περιπτώσεις, οι άνθρωποι βρίσκονται παγιδευμένοι, χωρίς καμία ευκαιρία να μεταναστεύσουν αλλού, διατρέχοντας μεγαλύτερο κίνδυνο σύγχρονης δουλείας, καθώς η επισφάλειά τους αυξάνεται και οι ευκαιρίες διαβίωσης συνεχίζουν να μειώνονται.

Πακιστάν, κλιματική αλλαγή και σκλαβιά

Το Πακιστάν είναι απ’ τις πιο ευάλωτες χώρες στην κλιματική αλλαγή. Αντιμετωπίζει ταχύτατους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας – σημαντικά υψηλότερους απ’ τον παγκόσμιο μ.ο. – και μέχρι το 2090 αναμένεται να έχει σταθεροποιηθεί στους συν 1,3 με 4,9 βαθμούς Κελσίου

Καθώς βρίσκεται σε άλλη μια απρόβλεπτη εποχή μουσώνων, οι ευάλωτες αγροτικές κοινότητες αντιμετωπίζουν μια αναζωπύρωση της δεσμευμένης δουλείας και άλλων μορφών σύγχρονης δουλείας. Το καλοκαίρι οι βροχές προκάλεσαν υπερ- πλημμύρες που βύθισαν το 1/3 του Πακιστάν και εκτόπισαν 8 εκατομμύρια ανθρώπους.

Εδάφη κατεστραμμένα, χωράφια πνιγμένα κάτω από το νερό, το μέλλον των καλλιεργητών είναι αβέβαιο καθώς η πείνη ή ο εκτοπισμός μοιάζουν πιο πιθανά από ποτέ ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, στο Πακιστάν οι καλλιέργειες είναι μετοχικές.

Οι αγρότες, λόγω ανέχειας, δανείζονται για να καλύψουν τα έξοδα ενός κύκλου καλλιέργειας. Δεδομένου ότι τα δάνεια από τράπεζες μικροχρηματοδότησης απαιτούν εξασφαλίσεις και έγγραφα ταυτότητας, οι αγρότες προτιμούν λιγότερο επίσημες ρυθμίσεις με ιδιοκτήτη ή τοπικό τοκογλύφο.

Ενώ η μετοχική καλλιέργεια έχει μειωθεί σημαντικά στη μεγαλύτερη και πλουσιότερη επαρχία του Πακιστάν, το Παντζάμπ, συνεχίζεται σε πιο αγροτικές περιοχές της Σιντ και του Μπαλουχιστάν. Οι ιδιοκτήτες και οι αγρότες μοιράζονται το κόστος της καλλιέργειας, με τους πρώτους να παρέχουν πίστωση για σπόρους, λίπασμα και άλλες εισροές. Ο αγρότης αποπληρώνει τον ιδιοκτήτη από τα κέρδη από την απόδοση. 

Η κλιματική αλλαγή, ενισχύει τις πιο κατάφωρες καταχρήσεις λόγω του αυξανόμενου προσωπικού χρέους και της οικονομικής σχέσης μεταξύ των μετόχων και των μικροκαλλιεργητών από τη μια πλευρά και των ιδιοκτητών και των τοπικών εμπόρων από την άλλη.

Εάν το εισόδημα είναι ανεπαρκές, το χρέος μεταφέρεται στην επόμενη συγκομιδή. Τα διαδοχικά χρόνια αποτυχίας των καλλιεργειών δημιουργούν ατελείωτους κύκλους χρέους, οι οποίοι μεταφέρονται από γενιά σε γενιά: Πολλοί μετόχοι εξακολουθούν να εξοφλούν τα δάνεια των προγόνων τους.

Οι ισχυροί ιδιοκτήτες κρατούν ακόμη και τους υπερχρεωμένους αγρότες τους σε ιδιωτικές φυλακές έως ότου αποπληρωθούν μέσω απλήρωτης εργασίας, με την πολιτεία να αδιαφορεί. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, περισσότεροι από τρία εκατομμύρια Πακιστανοί είναι παγιδευμένοι στη δουλεία του χρέους.

Οι μικροκαλλιεργητές, εν τω μεταξύ, κινδυνεύουν να χάσουν τη γη τους από ντόπιους εμπόρους και τοκογλύφους, οι οποίοι χρεώνουν επιτόκια έως και 40% για δάνεια

Οι αγρότισσες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.

Σύμφωνα με μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τις γυναίκες, το 60% της αγροτικής εργασίας των γυναικών είναι απλήρωτη.

Οι γυναίκες κάνουν το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής βαμβακιού στη χώρα – το Πακιστάν είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός βαμβακιού στον κόσμο – και μια κερδοφόρα βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας επωφελείται από την εργασία τους σε επικίνδυνες συνθήκες και με «μισθούς σκλάβων». 

Οι πλημμύρες αλλά και τα κύματα καύσωνα (με θερμοκρασίες να αγγίζουν μέχρι και τους 50 βαθμούς Κελσίου) του 2022 κατέστρεψαν τη ζώνη βαμβακιού της Σιντ, εξαλείφοντας ακόμη και αυτό το πενιχρό εισόδημα και καθιστώντας ακόμα πιο δύσκολο για αυτές τις γυναίκες να ξεπληρώσουν τα χρέη τους.

Η νοτιοανατολική περιοχή Thar της Sindh, κοντά στα σύνορα με την Ινδία, είδε μια τεράστια ξηρασία μεταξύ 2015 και 2018, αναγκάζοντας τους αγρότες σε παρατεταμένη εποχική μετανάστευση, κατά τη διάρκεια της οποίας άργωσαν τα εδάφη των μεγαλοϊδιοκτητών. 

Οι περισσότεροι προέρχονταν από μη προνομιούχες κάστες και, ως θύματα δημογραφικών στοιχείων σε μια ήδη περιθωριοποιημένη μειονοτική κοινότητα, ήταν εξαιρετικά ευάλωτοι στην εκμετάλλευση.

Είναι επιτακτικό να αναγνωριστεί επίσημα η σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της σύγχρονης δουλείας, ενσωματώνοντας τη μετανάστευση που προκαλείται από το κλίμα και την ευπάθεια στη σύγχρονη δουλεία σε παγκόσμιους και εθνικούς μηχανισμούς, σχέδια και χρηματοδότηση για το κλίμα και διασφαλίζοντας ότι η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια παρέχει αξιοπρεπή δουλειά για όλους τους εργαζόμενους.

➪ Με πληροφορίες από: The Guardian, Al Jazeera, Anti Slavery, UN