Η Ισλανδία είναι η πιο ισότιμη χώρα στον κόσμο και η μόνη χώρα που έχει καλύψει πάνω από το 90% του χάσματος μεταξύ των δύο φύλων – στο 91,2%.
Πώς όμως το μικροσκοπικό αυτό έθνος των 350.000 κατοίκων το κατάφερε αυτό;
Προ ετών, η Ισλανδία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο η οποία έκρινε πως είναι «παράνομο» οι άνδρες να λαμβάνουν υψηλότερους μισθούς απ′ ότι οι γυναίκες στις επιχειρήσεις –με απώτερο στόχο έως το 2022 να έχει εξαλειφθεί εντελώς το χάσμα στη μισθοδοσία μεταξύ ανδρών και γυναικών
Μάλιστα, η νέα νομοθεσία προβλέπει «τσουχτερά» πρόστιμα για κάθε εταιρεία ή κυβερνητική υπηρεσία με περισσότερους από 25 υπαλλήλους που δε διαθέτει το κυβερνητικό πιστοποιητικό που αποδεικνύει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες της εταιρείας αμείβονται ισόποσα.
Ο νόμος πέρασε με τις ψήφους τόσο του κεντροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού, όσο και των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο μικρό κοινοβούλιο της Ισλανδίας, όπου το 38% των βουλευτών είναι γυναίκες.
«Αν και έχουμε νόμο που μιλά για ίσες αμοιβές μεταξύ αντρών και γυναικών εδώ και δεκαετίες, εξακολουθεί να υπάρχει χάσμα. Αυτός είναι ένας μηχανισμός υποστήριξης εφαρμογής της νομοθεσίας», σχολίασε ο υπεύθυνος του οργανισμού για τα δικαιώματα των γυναικών της Ισλανδίας.
Η χώρα έχει καλύψει τόσο τα κενά στην υγειονομική περίθαλψη όσο και στην εκπαίδευση – και έχει ενσωματώσει περισσότερες γυναίκες στην οικονομία και το εργατικό δυναμικό, μεταξύ άλλων σε ηγετικές θέσεις και σε επαγγέλματα STEM.
Τόσο οι μητέρες όσο και οι πατέρες δικαιούνται την ίδια γονική άδεια – έξι μήνες ο καθένας με το 80% του πλήρους μισθού τους – στο πλαίσιο ενός κοινωνικού συστήματος ονόματι «use it or lose it», σύμφωνα με το οποίο όλο και περισσότερες γυναίκες επιστρέφουν στο εργατικό δυναμικό μετά την άδεια μητρότητάς τους.
Βασικά, η Ισλανδία κατάφερε να εξαλείψει το λεγόμενο «motherhood penalty» [«ποινή μητρότητας»] η οποία συνεπάγεται για τις γυναίκες αυτές μια σημαντική μείωση των αποδοχών τους σε σύγκριση με τις αποδοχές που αυτές είχαν πριν γεννήσουν.
Το γεγονός αυτό όπως και η σημαντικά επιδοτούμενη φροντίδα των νεογέννητων και των παιδιών στην Ισλανδία συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην άμβλυνση της λεγόμενης «ποινής της μητρότητας», η οποία σύμφωνα με μελέτες αποτελεί το 80% του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων.
Το 2020, περισσότερες από 2 εκατομμύρια μητέρες παγκοσμίως εγκατέλειψαν το εργατικό δυναμικό, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, συμβάλλοντας στην απότομη μείωση της συμμετοχής των γυναικών στον εργασιακό χώρο.
«Είμαι πατέρας τριών αγοριών και δύο κοριτσιών. Το μόνο που θέλω είναι οι κόρες μου να έχουν τα ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες με τα αγόρια. Επομένως δεν θα μπορούσα να κλείσω τα μάτια στο πρόβλημα της ανισότητας», σχολιάζει ο πρόεδρος της Ισλανδίας, Γκούντνι Γιοχάνεσον, που είναι εκ των συνιδρυτών του κινήματος «HerforShe» με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει στον ανδρικό πληθυσμό κάποιες βασικές αρχές σχετικά με το πως θα πρέπει να συμπεριφέρονται με αλληλεγγύη στις γυναίκες.
«Κάνουμε βήματα για τη δημιουργία μιας δίκαιης κοινωνίας. Για παράδειγμα στην Ισλανδία εφαρμόζουμε προγράμματα για την παροχή παιδικής φροντίδας δωρεάν, πράγμα που σημαίνει πως αν μια οικογένεια αποφασίσει να αποκτήσει παιδιά, δεν χρειάζεται η γυναίκα-μητέρα να αφήσει την εργασία της για να μένει στο σπίτι μαζί τους», υπογραμμίζει στη συνέχεια ενώ διευκρινίζει πως γονική άδεια παρέχεται τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες καθώς αμφότεροι οι γονείς έχουν ο καθένας τρεις μήνες γονική άδεια για κάθε παιδί και άλλους τρεις μήνες που μπορούν να μοιραστούν μεταξύ τους.
Στην Ισλανδία ο αγώνας για την ισότητα των φύλων ξεκινά στα σχολεία, αφού τα μαθήματα για την ισότητα των φύλων και τις φυλετικές διακρίσεις είναι υποχρεωτικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Άλλες πρωτοβουλίες προβλέπουν ότι οι γυναίκες θα πρέπει να καταλαμβάνουν το 40% των θέσεων στα διοικητικά συμβούλια των εταιριών που απασχολούν περισσότερους από 50 υπαλλήλους.
«Έχουμε, ασφαλώς, αρκετή δουλειά ακόμη να κάνουμε προς την κατεύθυνση μιας πιο ίσης κοινωνίας», σημειώνει ο Ισλανδός πρόεδρος και παραθέτει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Είχα πρόσφατα μια συζήτηση σχετικά με τα πανεπιστήμια της χώρας μας και κάποιος με ρώτησε «για ποιο λόγο ανέφερα λόγια μόνο ανδρών κι όχι γυναικών». Εκεί κατάλαβα πως η ιστορία είναι γεμάτη με «ορατούς» άνδρες κι «αόρατες» γυναίκες και πρέπει να κάνουμε κάτι προκειμένου να βγουν απ’ την αφάνεια», καταλήγει με νόημα.
Ισλανδία, η πεπαιδευμένη χώρα των συγγραφέων και των ποιητών
Υπάρχει μια ισλανδική παροιμία που λέει «ad ganga med bok I maganum» και μεταφράζεται «κάθε άνθρωπος κυοφορεί ένα βιβλίο μέσα στο στομάχι του».
Για του λόγου το αληθές, η Ισλανδία εκδίδει τα περισσότερα βιβλία και έχει αναλογικά τους περισσότερους συγγραφείς από κάθε άλλο κράτος στον κόσμο, αποδεικνύοντας ότι η παιδεία ξεκινάει εξ απαλών ονύχων και από νεαρή ηλικία.
Με πληθυσμό 320.000 και σχεδόν 32.000 να είναι συγγραφείς –ήτοι ένας στους δέκα κατοίκους –πώς μετά η Ισλανδία να μην είναι η χώρα με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ποσοστό έκδοσης και ανάγνωσης βιβλίων στον κόσμο;
«Οι συγγραφείς τυγχάνουν σεβασμού στην Ισλανδία», σημειώνει στο βρετανικό δίκτυο BBC η Αγκλα Μαγκνουσντότιρ, επικεφαλής του νεότευκτου Κέντρου Λογοτεχνίας της χώρας, που προσφέρει κρατική υποστήριξη σε νέους ισλανδούς συγγραφείς.
«Εδώ οι συγγραφείς αμείβονται και μάλιστα ικανοποιητικά για το έργο τους. Πολλοί έχουν συνεργασίες με εκδοτικούς οίκους και έχουν και έναν σταθερό μισθό», σημειώνει η κυρία Μαγκνουσντότιρ, υπογραμμίζοντας πως «όλοι είναι ικανοί να γράψουν τα πάντα: ποίηση, παιδικά βιβλία, αστυνομικά διηγήματα, ερωτική λογοτεχνία και φυσικά μοντέρνα σάγκα».
Φαίνεται ότι οι Ισλανδοί ανέκαθεν ήταν λογοτέχνες. Από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, που κατοικήθηκε μονίμως το νησί, οι πρώτοι άποικοι ανέπτυξαν ιδιαίτερα την προφορική παράδοση στο τρίπτυχο ποίηση, μουσική, χορός.
Ηδη από τον 13ο αιώνα έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση τα περίφημα ισλανδικά έπη, τα σάγκα (saga), δηλαδή η αφήγηση μυθικών και ηρωικών κατορθωμάτων από τους κατοίκους του νησιού.
Πλέον, ο επισκέπτης στην πρωτεύουσα της χώρας, το Ρέικιαβικ, πολύ συχνά θα δει ποιήματα ή σύντομα αφηγήματα γραμμένα από επίδοξους συγγραφείς ακόμη και στις… χαρτοπετσέτες που μένουν στα τραπέζια των υπαίθριων καφέ. Οι εκθέσεις βιβλίου είναι μείζον γεγονός στη χώρα ενώ ακόμη και τα… παγκάκια έχουν ένα σύστημα που μπορείς να «σκανάρεις» ένα barcode που είναι γραμμένο πάνω τους με το smartphone σου και να ακούσεις μέσω του τηλεφώνου μια ιστορία για όση ώρα κάθεσαι εκεί, χαλαρώνοντας.
Η αγάπη των Ισλανδών προς τη λογοτεχνία είναι τόσο μεγάλη ώστε πριν από δύο χρόνια ο Θόρσταϊν Χάλγκριμσον, πρώην στέλεχος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ισλανδίας, είχε τη θαυμάσια και φιλόδοξη ιδέα να ψηφιοποιηθεί ολόκληρη η ισλανδική λογοτεχνία και να διατεθεί ελεύθερη στο Διαδίκτυο.
Η Ισλανδία είναι η πιο ισότιμη χώρα στον κόσμο και η μόνη χώρα που έχει καλύψει πάνω από το 90% του χάσματος μεταξύ των δύο φύλων – στο 91,2%.
Πώς όμως το μικροσκοπικό αυτό έθνος των 350.000 κατοίκων το κατάφερε αυτό;
Προ ετών, η Ισλανδία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο η οποία έκρινε πως είναι «παράνομο» οι άνδρες να λαμβάνουν υψηλότερους μισθούς απ′ ότι οι γυναίκες στις επιχειρήσεις –με απώτερο στόχο έως το 2022 να έχει εξαλειφθεί εντελώς το χάσμα στη μισθοδοσία μεταξύ ανδρών και γυναικών
Μάλιστα, η νέα νομοθεσία προβλέπει «τσουχτερά» πρόστιμα για κάθε εταιρεία ή κυβερνητική υπηρεσία με περισσότερους από 25 υπαλλήλους που δε διαθέτει το κυβερνητικό πιστοποιητικό που αποδεικνύει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες της εταιρείας αμείβονται ισόποσα.
Ο νόμος πέρασε με τις ψήφους τόσο του κεντροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού, όσο και των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο μικρό κοινοβούλιο της Ισλανδίας, όπου το 38% των βουλευτών είναι γυναίκες.
«Αν και έχουμε νόμο που μιλά για ίσες αμοιβές μεταξύ αντρών και γυναικών εδώ και δεκαετίες, εξακολουθεί να υπάρχει χάσμα. Αυτός είναι ένας μηχανισμός υποστήριξης εφαρμογής της νομοθεσίας», σχολίασε ο υπεύθυνος του οργανισμού για τα δικαιώματα των γυναικών της Ισλανδίας.
Η χώρα έχει καλύψει τόσο τα κενά στην υγειονομική περίθαλψη όσο και στην εκπαίδευση – και έχει ενσωματώσει περισσότερες γυναίκες στην οικονομία και το εργατικό δυναμικό, μεταξύ άλλων σε ηγετικές θέσεις και σε επαγγέλματα STEM.
Τόσο οι μητέρες όσο και οι πατέρες δικαιούνται την ίδια γονική άδεια – έξι μήνες ο καθένας με το 80% του πλήρους μισθού τους – στο πλαίσιο ενός κοινωνικού συστήματος ονόματι «use it or lose it», σύμφωνα με το οποίο όλο και περισσότερες γυναίκες επιστρέφουν στο εργατικό δυναμικό μετά την άδεια μητρότητάς τους.
Βασικά, η Ισλανδία κατάφερε να εξαλείψει το λεγόμενο «motherhood penalty» [«ποινή μητρότητας»] η οποία συνεπάγεται για τις γυναίκες αυτές μια σημαντική μείωση των αποδοχών τους σε σύγκριση με τις αποδοχές που αυτές είχαν πριν γεννήσουν.
Το γεγονός αυτό όπως και η σημαντικά επιδοτούμενη φροντίδα των νεογέννητων και των παιδιών στην Ισλανδία συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην άμβλυνση της λεγόμενης «ποινής της μητρότητας», η οποία σύμφωνα με μελέτες αποτελεί το 80% του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων.
Το 2020, περισσότερες από 2 εκατομμύρια μητέρες παγκοσμίως εγκατέλειψαν το εργατικό δυναμικό, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, συμβάλλοντας στην απότομη μείωση της συμμετοχής των γυναικών στον εργασιακό χώρο.
«Είμαι πατέρας τριών αγοριών και δύο κοριτσιών. Το μόνο που θέλω είναι οι κόρες μου να έχουν τα ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες με τα αγόρια. Επομένως δεν θα μπορούσα να κλείσω τα μάτια στο πρόβλημα της ανισότητας», σχολιάζει ο πρόεδρος της Ισλανδίας, Γκούντνι Γιοχάνεσον, που είναι εκ των συνιδρυτών του κινήματος «HerforShe» με σκοπό να μεταλαμπαδεύσει στον ανδρικό πληθυσμό κάποιες βασικές αρχές σχετικά με το πως θα πρέπει να συμπεριφέρονται με αλληλεγγύη στις γυναίκες.
«Κάνουμε βήματα για τη δημιουργία μιας δίκαιης κοινωνίας. Για παράδειγμα στην Ισλανδία εφαρμόζουμε προγράμματα για την παροχή παιδικής φροντίδας δωρεάν, πράγμα που σημαίνει πως αν μια οικογένεια αποφασίσει να αποκτήσει παιδιά, δεν χρειάζεται η γυναίκα-μητέρα να αφήσει την εργασία της για να μένει στο σπίτι μαζί τους», υπογραμμίζει στη συνέχεια ενώ διευκρινίζει πως γονική άδεια παρέχεται τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες καθώς αμφότεροι οι γονείς έχουν ο καθένας τρεις μήνες γονική άδεια για κάθε παιδί και άλλους τρεις μήνες που μπορούν να μοιραστούν μεταξύ τους.
Στην Ισλανδία ο αγώνας για την ισότητα των φύλων ξεκινά στα σχολεία, αφού τα μαθήματα για την ισότητα των φύλων και τις φυλετικές διακρίσεις είναι υποχρεωτικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Άλλες πρωτοβουλίες προβλέπουν ότι οι γυναίκες θα πρέπει να καταλαμβάνουν το 40% των θέσεων στα διοικητικά συμβούλια των εταιριών που απασχολούν περισσότερους από 50 υπαλλήλους.
«Έχουμε, ασφαλώς, αρκετή δουλειά ακόμη να κάνουμε προς την κατεύθυνση μιας πιο ίσης κοινωνίας», σημειώνει ο Ισλανδός πρόεδρος και παραθέτει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Είχα πρόσφατα μια συζήτηση σχετικά με τα πανεπιστήμια της χώρας μας και κάποιος με ρώτησε «για ποιο λόγο ανέφερα λόγια μόνο ανδρών κι όχι γυναικών». Εκεί κατάλαβα πως η ιστορία είναι γεμάτη με «ορατούς» άνδρες κι «αόρατες» γυναίκες και πρέπει να κάνουμε κάτι προκειμένου να βγουν απ’ την αφάνεια», καταλήγει με νόημα.
Ισλανδία, η πεπαιδευμένη χώρα των συγγραφέων και των ποιητών
Υπάρχει μια ισλανδική παροιμία που λέει «ad ganga med bok I maganum» και μεταφράζεται «κάθε άνθρωπος κυοφορεί ένα βιβλίο μέσα στο στομάχι του».
Για του λόγου το αληθές, η Ισλανδία εκδίδει τα περισσότερα βιβλία και έχει αναλογικά τους περισσότερους συγγραφείς από κάθε άλλο κράτος στον κόσμο, αποδεικνύοντας ότι η παιδεία ξεκινάει εξ απαλών ονύχων και από νεαρή ηλικία.
Με πληθυσμό 320.000 και σχεδόν 32.000 να είναι συγγραφείς –ήτοι ένας στους δέκα κατοίκους –πώς μετά η Ισλανδία να μην είναι η χώρα με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ποσοστό έκδοσης και ανάγνωσης βιβλίων στον κόσμο;
«Οι συγγραφείς τυγχάνουν σεβασμού στην Ισλανδία», σημειώνει στο βρετανικό δίκτυο BBC η Αγκλα Μαγκνουσντότιρ, επικεφαλής του νεότευκτου Κέντρου Λογοτεχνίας της χώρας, που προσφέρει κρατική υποστήριξη σε νέους ισλανδούς συγγραφείς.
«Εδώ οι συγγραφείς αμείβονται και μάλιστα ικανοποιητικά για το έργο τους. Πολλοί έχουν συνεργασίες με εκδοτικούς οίκους και έχουν και έναν σταθερό μισθό», σημειώνει η κυρία Μαγκνουσντότιρ, υπογραμμίζοντας πως «όλοι είναι ικανοί να γράψουν τα πάντα: ποίηση, παιδικά βιβλία, αστυνομικά διηγήματα, ερωτική λογοτεχνία και φυσικά μοντέρνα σάγκα».
Φαίνεται ότι οι Ισλανδοί ανέκαθεν ήταν λογοτέχνες. Από τον 9ο μ.Χ. αιώνα, που κατοικήθηκε μονίμως το νησί, οι πρώτοι άποικοι ανέπτυξαν ιδιαίτερα την προφορική παράδοση στο τρίπτυχο ποίηση, μουσική, χορός.
Ηδη από τον 13ο αιώνα έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση τα περίφημα ισλανδικά έπη, τα σάγκα (saga), δηλαδή η αφήγηση μυθικών και ηρωικών κατορθωμάτων από τους κατοίκους του νησιού.
Πλέον, ο επισκέπτης στην πρωτεύουσα της χώρας, το Ρέικιαβικ, πολύ συχνά θα δει ποιήματα ή σύντομα αφηγήματα γραμμένα από επίδοξους συγγραφείς ακόμη και στις… χαρτοπετσέτες που μένουν στα τραπέζια των υπαίθριων καφέ. Οι εκθέσεις βιβλίου είναι μείζον γεγονός στη χώρα ενώ ακόμη και τα… παγκάκια έχουν ένα σύστημα που μπορείς να «σκανάρεις» ένα barcode που είναι γραμμένο πάνω τους με το smartphone σου και να ακούσεις μέσω του τηλεφώνου μια ιστορία για όση ώρα κάθεσαι εκεί, χαλαρώνοντας.
Η αγάπη των Ισλανδών προς τη λογοτεχνία είναι τόσο μεγάλη ώστε πριν από δύο χρόνια ο Θόρσταϊν Χάλγκριμσον, πρώην στέλεχος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ισλανδίας, είχε τη θαυμάσια και φιλόδοξη ιδέα να ψηφιοποιηθεί ολόκληρη η ισλανδική λογοτεχνία και να διατεθεί ελεύθερη στο Διαδίκτυο.
