Μια προσωρινή συμφωνία κατάπαυσης του πυρός για τη διευκόλυνση της απελευθέρωσης δεκάδων ανθρώπων που αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια της επιδρομής της Χαμάς στο Ισραήλ αναμένεται να φέρει την πρώτη ανάπαυλα μετά από ένα μήνα ανελέητων βομβαρδισμών ως απάντηση στις φρικαλεότητες της Χαμάς. Η συμφωνία ήταν να τεθεί σε ισχύ σήμερα, αλλά Παλαιστίνιος αξιωματούχος δήλωσε σήμερα στο Γαλλικό Πρακτορείο πως η εκεχειρία στη Λωρίδα της Γάζας, αναβλήθηκε ώστε να διεξαχθούν συνομιλίες «της τελευταίας στιγμής» για «τα ονόματα των ισραηλινών ομήρων και τον τρόπο με τον οποίο θα παραδοθούν» σε ένα τρίτο μέρος ενώ η έναρξη της κατάπαυσης πυρός, αναμένεται να ανακοινωθεί μέσα στις επόμενες μέρες από το Κατάρ, σε συντονισμό με τους Αιγυπτίους και τους Αμερικανούς.

Η συμφωνία έγινε με μεσολάβηση του Κατάρ, των ΗΠΑ και της Αιγύπτου και ανακοινώθηκε την Τετάρτη. Κάλυψε εβδομάδες άβολων έμμεσων διαπραγματεύσεων και έθεσε τις βάσεις για μια τεταμένη περίοδο που θα μπορούσε να καθορίσει την πορεία του πολέμου, που ξεκίνησε από την επιδρομή της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Οι Παλαιστίνιοι που υποφέρουν από μια βίαιη ισραηλινή επίθεση θα λάβουν μια αναβολή από τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς και τον τιμωρητικό επίγειο πόλεμο. Οι διεθνείς οργανισμοί θα έχουν τον απαραίτητο χρόνο για να βελτιώσουν τις ικανότητές τους να δραστηριοποιηθούν στη Γάζα. Και οι Ισραηλινοί όμηροι θα ελευθερωθούν από τη φρίκη της δουλείας της Χαμάς και θα επανενωθούν με τις οικογένειές τους.

Ανθρωπιστικό μέτρο

Η κατάπαυση του πυρός, σύμφωνα με τον Economist, αναφέρεται σε μια διακοπή των μαχών που έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει χώρο για μια πολιτική διαδικασία που θα μπορούσε να φέρει ένα τέλος στον τρέχοντα γύρο των εχθροπραξιών. Έτσι έληξαν οι προηγούμενες εχθροπραξίες μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς τα τελευταία 15 χρόνια.  Αλλά η τρέχουσα συμφωνία δεν είναι τέτοιου είδους κατάπαυση του πυρός. Έχει σχεδιαστεί καθαρά για τη βελτίωση του ανθρώπινου πόνου, όχι για να επιτρέψει σε οποιοδήποτε είδος συμφωνίας μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ νώστε να τεθεί οριστικά ένα τέλος στις εχθροπραξίες.

Στην ουσία είναι μία “ανθρωπιστική παύση”, που είναι άλλωστε και ο όρος που χρησιμοποιήθηκε στην ανακοίνωση του Κατάρ, το οποίο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμεσολάβηση της συμφωνίας.

Καθώς εντείνονται οι μάχες στη Λωρίδα της Γάζας μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, τόσο εντείνονται οι εκκλήσεις για «κατάπαυση του πυρός» ή «ανθρωπιστική παύση». Μια έκτακτη κοινή σύνοδος κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου και του Οργανισμού της Ισλαμικής Διάσκεψης στη Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, στις 11 Νοεμβρίου, ζήτησε το πρώτο. Δύο ημέρες αργότερα, τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης επανέλαβαν την υποστήριξή τους στο τελευταίο. Η Αμερική θα υποστηρίξει επίσης μόνο παύσεις, όπως και η ομάδα G7 των πλούσιων χωρών. Ο ΟΗΕ, αντίθετα, υποστήριξε την κατάπαυση του πυρός. Το ίδιο το Ισραήλ απορρίπτει κατηγορηματικά μια κατάπαυση του πυρός, αλλά στις 9 Νοεμβρίου συμφώνησε να εφαρμόσει καθημερινές τετράωρες «ανθρωπιστικές παύσεις» στη βόρεια Γάζα.

Οι φράσεις προτείνουν διαφορετικές προσεγγίσεις για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Ο ΟΗΕ ορίζει την «ανθρωπιστική παύση» ως «προσωρινή παύση των εχθροπραξιών αποκλειστικά για ανθρωπιστικούς σκοπούς». Τέτοιες παύσεις περιορίζονται συνήθως σε μια καθορισμένη περίοδο και σε μια συγκεκριμένη περιοχή όπου πρόκειται να πραγματοποιηθούν οι ανθρωπιστικές δραστηριότητες. Στην περίπτωση της Γάζας, η παύση, η οποία ισχύει μόνο για συγκεκριμένες γειτονιές στα βόρεια του θύλακα, θα πρέπει να επιτρέψει στους αμάχους να απομακρυνθούν από τις περιοχές μάχης και να επιτρέψει στον ΟΗΕ και στις ΜΚΟ να φέρουν προμήθειες τροφίμων και νερού.

Μία πάυση αναγκαία για να περάσει ανθρωπιστική βοήθεια στην Λωρίδα της Γάζας που βιώνει μία άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση, χωρίς ρεύμα, χωρίς καύσιμα, χωρίς νερό, τροφή ή φαρμακα, με εκατοντάδες παιδιά να πεθαίνουν καθημερινά και τα νοσοκομεία να αδυνατούν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες. Επιπλέον, είναι ο μόνος τρόπος να συζητηθεί η ανταλλαγή ομήρων και να δοθεί μία ελπίδα στους συγγενείς που αγωνιούν για το μέλλον και τη ζωή των δικών τους ανθρώπων.

Η Γάζα, μια μικρή περιοχή περίπου 360 τετραγωνικών χιλιομέτρων, βίωνε ήδη μια σοβαρή ανθρωπιστική κρίση πριν ξεσπάσουν οι τρέχουσες εχθροπραξίες. Ως αποτέλεσμα ενός 16ετούς αποκλεισμού από το Ισραήλ, περίπου το 95% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό, ενώ περισσότερο από το ήμισυ του συνόλου της Γάζας εξαρτάται από τη διεθνή βοήθεια για βασικές υπηρεσίες. Επιπλέον, περίπου το 80% των κατοίκων της Γάζας θεωρούνται πρόσφυγες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, και οι Παλαιστίνιοι συνολικά αποτελούν τη μεγαλύτερη κοινότητα απάτριδων στον κόσμο.

Τι προβλέπει η συμφωνία;

Το Κατάρ ανακοίνωσε ότι 50 όμηροι θα απελευθερωθούν με αντάλλαγμα 150 Παλαιστίνιων κρατούμενων από το Ισραήλ. Όσοι ελευθερωθούν και από τις δύο πλευρές θα είναι γυναίκες και ανήλικοι. Το σχέδιο είναι οι όμηροι, οι 240 πολίτες που απήχθησαν τον περασμένο μήνα, να απελευθερωθούν σταδιακά καθ’ όλη τη διάρκεια της εκεχειρίας. Μόλις απελευθερωθεί η πρώτη παρτίδα, το Ισραήλ αναμένεται να απελευθερώσει την πρώτη ομάδα Παλαιστινίων αιχμαλώτων.

Αυτοί οι κρατούμενοι περιλαμβάνουν τους 123 ανήλικους κάτω των 18 ετών, σύμφωνα με τη Haaretz. που κρατήθηκαν κατά τη διάρκεια ενός κύματος βίας στη Δυτική Όχθη το 2022 ή το 2023 και κατηγορούνται για αδικήματα όπως η ρίψη πέτρας ή η διατάραξη της δημόσιας τάξης, σύμφωνα με κατάλογο επιλέξιμων κρατουμένων που δημοσιεύθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης του Ισραήλ. Το Ισραήλ κρατά επί του παρόντος σχεδόν 7.000 Παλαιστίνιους κατηγορούμενους ή καταδικασμένους για αδικήματα ασφαλείας. Το Ισραήλ είπε ότι η εκεχειρία θα παρατείνεται κατά μία ημέρα για κάθε 10 επιπλέον ομήρους που απελευθερώνονται. Ενώ το Κατάρ υποστήριξε ότι το Ισραήλ θα επιτρέψει επίσης περισσότερα καύσιμα και ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα, αλλά δεν έδωσε λεπτομέρειες.

Η Χαμάς θεωρεί ως μέρος της συμφωνίας εκατοντάδες φορτηγά που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια και καύσιμα να επιτρέπεται να εισέρχονται καθημερινά στη Γάζα με στόχο οι προμήθειες να φτάσουν επίσης στη βόρεια Γάζα, το επίκεντρο της χερσαίας επίθεσης του Ισραήλ, για πρώτη φορά, είπε η Χαμάς. Η κυβερνητική δήλωση του Ισραήλ ωστοσο δεν αναφέρθηκε σε αυξημένη βοήθεια και παραδόσεις καυσίμων. Το ισραηλινό Channel 12 TV ανέφερε ότι ως μέρος της συμφωνίας, το Ισραήλ θα επιτρέψει μια «σημαντική» ποσότητα καυσίμων και ανθρωπιστικών προμηθειών στη Γάζα, αλλά δεν διευκρίνισε πόση.

Οι μάχες αναμένεται να σταματήσουν προσωρινά: Ισραηλινά αεροσκάφη και στρατεύματα θα κρατήσουν τα πυρά τους, ενώ οι μαχητές αναμένεται να απέχουν από την εκτόξευση ρουκετών κατά του Ισραήλ. Η Χαμάς είπε ότι τα πολεμικά αεροσκάφη του Ισραήλ θα σταματήσουν να πετούν πάνω από τη νότια Γάζα κατά τη διάρκεια της τετραήμερης εκεχειρίας και για έξι ώρες καθημερινά πάνω από το βορρά. Το Ισραήλ δεν έκανε καμία αναφορά στη διακοπή των πτήσεων και δεν ήταν σαφές εάν αυτό θα περιελάμβανε τα εξελιγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη του, τα οποία είχαν σταθερή παρουσία πάνω από τη Γάζα.

Φωτ.: Hatem Moussa / AP

Το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού δήλωσε ότι θα επιτραπεί παράταση μίας ημέρας για κάθε επιπλέον 10 κρατούμενους στη Γάζα που απελευθερώνονται από Παλαιστίνιους μετά το τέλος της αρχικής τετραήμερης περιόδου. Ωστόσο, η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει εξουσιοδοτηθεί να παρατείνει την κατάπαυση του πυρός για περισσότερες από 10 ημέρες συνολικά, σύμφωνα με συμφωνία μεταξύ του πολεμικού υπουργικού συμβουλίου. Ένα διάλειμμα στις μάχες θα έδινε επίσης στη Χαμάς χρόνο για στρατηγική, αλλαγή θέσεων μαχητών και ίσως ανασυγκρότηση αφού το Ισραήλ ισχυρίστηκε ότι είχε σκοτώσει μεγάλο αριθμό μαχητών και κατέστρεψε πολλά από τα στρατιωτικά μέσα της ομάδας.

Ο Yehya Sinwar, ο ηγέτης της Χαμάς στη Γάζα και εικαζόμενος εγκέφαλος της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, θα μπορούσε επίσης να προσπαθήσει να μετατρέψει μια τετραήμερη παύση των μαχών σε μεγαλύτερη κατάπαυση του πυρός, προσφέροντας να απελευθερώσει περισσότερους ομήρους. Μια μεγαλύτερη εκεχειρία θα δυσκόλευε το Ισραήλ να ξαναρχίσει τον πόλεμο, τόσο επιχειρησιακά όσο και στα μάτια της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

Επιπλέον, η ισραηλινή κυβέρνηση αναμένεται να αντιμετωπίσει αυξανόμενη εσωτερική πίεση για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση περισσότερων ομήρων. Οι οικογένειες των ανθρώπων τα ονόματα των οποίων δεν βρίσκονται εντός της τρέχουσας συμφωνίας, μόλις δουν τις πρώτες ομάδες ομήρων να απελευθερώνονται, θα προσπαθήσουν να πιέσουν την κατάσταση προκειμένου να δουν πιο γρήγορα τα αγαπημένα τους πρόσωπα.

Η συμφωνία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι αρκετή 

Αυτή η συμφωνία δεν φαίνεται να αλλάζει τη θεμελιώδη δυναμική που οδηγεί το Ισραήλ να διεξάγει πόλεμο στη Γάζα. Μετά τη φρίκη της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς, το Ισραήλ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούσε πλέον να ανεχθεί μια κυβέρνηση που διοικείται από τη Χαμάς στα σύνορά του – και σχεδιάζει να διεξάγει πόλεμο έως ότου βεβαιωθεί ότι η οργάνωση θα αποτελεί παρελθόν. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου το είπε ρητά άλλωστε -λέγοντας στο υπουργικό συμβούλιο ότι «δεν θα σταματήσουμε τον πόλεμο μετά την κατάπαυση του πυρός».

Σημείωσε ότι η κατάπαυση του πυρός θα επιτρέψει στον στρατό να προετοιμαστεί για τις συνεχιζόμενες μάχες και δεν θα βλάψει την πολεμική του προσπάθεια. Ούτε η διεθνής πολιτική πίεση ούτε οι κίνδυνοι εξάπλωσης της σύγκρουσης και του φαινομενικά ανύπαρκτου μεταπολεμικού σχεδίου δεν έχουν ακόμη αποτρέψει το Ισραήλ από την επιδίωξη αυτού του στόχου.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συμφωνία Ισραήλ-Χαμάς είναι αναγκαία και προσφέρει μία ανάσα σε πολλούς ανθρώπους που υποφέρουν στην περιοχή. Πάνω από 14.000 Παλαιστίνιοι έχουν πεθάνει στη Γάζα. Τουλάχιστον 1,6 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στη Γάζα έχουν εκτοπιστεί από έναν συνολικό πληθυσμό 2,1 εκατομμυρίων. Τα τρόφιμα είναι ελάχιστα και το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης έχει ουσιαστικά καταρρεύσει.  Αλλά είναι σημαντικό να μην το μπερδεύουμε ως ένα πραγματικό τέλος στη βία, ούτε έχει σχεδιαστεί με τέτοια προοπτική.

Ενώ θα προσφέρει στους Παλαιστίνιους στη Γάζα μια σύντομη ηρεμία, οι εκατοντάδες χιλιάδες που έχουν εγκαταλείψει τη ζώνη μάχης και κατευθύνθηκαν νότια δεν αναμένεται να μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους ενώ τα ισραηλινά στρατεύματα αναμένεται να παραμείνουν στις θέσεις τους στη βόρεια Γάζα.

Η κατάπαυση του πυρός έφερε άλλωστε αντιρρήσεις στο εσωτερικό του Ισραήλ, από παρατηρητές στα δεξιά που το βλέπουν ως εμπόδιο στη νίκη. Μια δήλωση από το ακροδεξιό Θρησκευτικό Σιωνιστικό κόμμα, μέλος του κυβερνητικού συνασπισμού, προειδοποίησε ότι η συμφωνία επιτρέπει στη Χαμάς «να οργανωθεί για συνεχείς μάχες» και ως εκ τούτου «είναι κακή και δεν πρέπει να συμφωνηθεί». Ο στρατιωτικός αναλυτής Yossi Yehoshua χαρακτήρισε τη συμφωνία «μέρος του δόλιου σχεδίου του ηγέτη της Χαμάς Yahya» και κάλεσε την κυβέρνησή του «να συνεχίσει να πιέζει το στρατιωτικό σκέλος της Χαμάς μέχρι την κατάρρευση – και μόνο τότε να καταλήξει σε μια συνολική συμφωνία», αποδεικνύοντας ότι η συμφωνία προσφέρει μόνο ένα μικρό διάλειμμα στη μάχη. Το Ισραήλ, που έχει θέσει τους στόχους του την καταστροφή της Χαμάς και τη διάσωση των αιχμαλώτων, αναμένεται να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε μόλις ολοκληρωθούν οι τέσσερις ημέρες.