Capital controls, οικονομική κρίση, πανδημία, μνημόνια, ακρίβεια, ενοίκια στα ύψη, χαμηλοί μισθοί, πολεμικές συγκρούσεις, πολιτικές αναταραχές, κρίση αξιών, και ανεργία. Ζούμε σε έναν κόσμο που συχνά μοιάζει με τρενάκι τρόμου, διαλύοντας τα όνειρά μας σε κομμάτια κάθε μέρα με χάος και τρέλα. Λες και οι ασκοί του Αιόλου έχουν ανοίξει και η ζωή μας πλημμυρίζει από αρνητικές ειδήσεις και ανασφάλεια και είμαστε πάντα σε επιφυλακή για κάτι χειρότερο, που ποτέ όμως δεν ξέρουμε πότε θα έρθει. Σε αυτό το σκηνικό χάους, αν προσθέσουμε τις ατελείωτες ώρες δουλειάς σε ένα ανθρωποφαγικό καπιταλιστικό σύστημα -που μας έχει μετατρέψει σε παραγωγικά γρανάζια μιας μηχανής που απομυζεί το μεδούλι μας- το να ονειρευόμαστε μοιάζει με πολυτέλεια.
Πλέον ζούμε για να δουλεύουμε καθώς ακόμα και ο καθαρός αέρας έχει γίνει ταξικός και εμπορεύσιμος ενώ τα σχέδια για το μέλλον φαίνεται να λογοκρίνονται στο μυαλό μας. Ειδικά η γενιά των 30 με 40, οι millennials – που βγήκε στην αγορά εργασίας μία περίοδο που στην Ελλάδα η οικονομική κρίση είχε χτυπήσει κόκκινο- ανγκάστηκε να αφήσει στην άκρη τα μεγαλεπιβολα σχέσια. Οι εταιρείες ήταν λίγες και οι ευκαιρίες μετρημένες. Πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν στο εξωτερικό και όσοι έμειναν εδώ αναγκάστηκαν να δουλέψουν σε εξαιρετικά άσχημα αμειβόμενες θέσεις, και οι δεξιότητές τους ήταν πολύ ανώτερες από τις απαιτήσεις.
Οι γονείς των millennials από την άλλη αν και μεγάλωσαν με δυσκολία και οικονομικές στενότητες, είχαν την πολυτέλεια του ονείρου. Ονειρεύονταν να φτιάξουν μια δική τους επιχείρηση, να τελειώσουν τις σπουδές, να βγουν στην αγορά εργασίας, να βρουν μια σταθερή δουλειά για την υπόλοιπη ζωή τους. Να αγοράσουν αμάξι, σπίτι. Να κάνουν οικογένεια. Έβλεπαν φως στο τούνελ και περιθώριο ανάπτυξης.
Σήμερα όμως, με την ακρίβεια να έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης να είναι πιο έντονες από ποτέ, υπάρχει μία ισχυρή κοινωνική και οικονομική ανασφάλεια, που έχει δημιουργήσει γενιές ανθρώπων που δουλεύουν ατελείωτες ώρες, δεν τολμούν να ονειρευτούν, ούτε και να θέσουν μακροπρόθεσμους στόχους.
Πολλοί από εμάς έχουμε χάσει την ικανότητά μας να ονειρευόμαστε ή δεν μας επιτρεπόταν ποτέ να το έχουμε εξαρχής, αφού ζούμε σε έναν κόσμο που το κάνει πολύ δύσκολο. Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας συζητείται εντόνως, χωρίς όμως να υπολογίζουν ότι για να κάνεις οικογένεια πρέπει να ονειρεύεσαι για ένα καλύτερο αύριο. Να ελπίζεις για μία βελτίωση των πραγμάτων. Και το ατομοκεντρικό σύστημα που περνούμε την καθημερινότητά μας, έχει πετσοκόψει αυτήν την πολυτέλεια του ονείρου. Η παραγωγικότητα και το κέρδος αποτελούν αυτοσκοπό, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για προσωπικά όνειρα και στόχους που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι με οικονομικά οφέλη.
Καπιταλισμός και Όνειρα
Ο Max Weber, υποστήριξε στο έργο του “Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού” ότι ο καπιταλισμός, μέσω της εργασιακής ηθικής, έχει ενσωματώσει την ανάγκη για συνεχόμενη εργασία και παραγωγή, καθιστώντας τον ελεύθερο χρόνο και τα όνειρα περιττά. Ο καπιταλισμός επιβάλλει μια κουλτούρα όπου η αξία ενός ατόμου μετριέται μόνο με την οικονομική του επιτυχία και την παραγωγικότητά του. Η εργασία γίνεται ο κεντρικός άξονας της ζωής, έχει επιβληθεί η πεποίθηση ότι το να εργάζεσαι διαρκώς και να παράγεις είναι ο μόνος τρόπος να επιτύχεις. Αυτό καταστέλλει τη δημιουργικότητα και τα όνειρα των ατόμων, καθώς η εργασία καταλαμβάνει τον περισσότερο χρόνο και ενέργεια τους.
Γι’ αυτό η κουλτούρα που ακολουθεί αυτό το σύστημα έχει δομηθεί στην απόλυτη ιδέα της κατανάλωσης διαμορφώνοντας τις προτεραιότητες και τις επιθυμίες των ανθρώπων, αντικαθιστώντας τις πραγματικές τους φιλοδοξίες με επιφανειακά υλικά αγαθά. Όπως υποστηρίζει ο Herbert Marcuse στο έργο του Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, οι καπιταλιστικές κοινωνίες προωθούν την ιδέα ότι η ευτυχία προέρχεται από την κατανάλωση και την απόκτηση υλικών αγαθών, γεγονός που εξαλείφει την αναζήτηση βαθύτερων, πιο ουσιαστικών στόχων και ονείρων.
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η διάλυση της κοινωνικής κινητικότητας.
Οι άνθρωποι που δεν γεννιούνται σε οικονομικά ευνοϊκές συνθήκες, αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες για να επιτύχουν τα όνειρά τους. Ο καθηγητής στην Οικονομική Σχολή του Παρισιού Thomas Piketty, στο έργο του Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, υποστηρίζει ότι η ανισότητα στον πλούτο εντείνεται στο πλαίσιο του καπιταλισμού, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολο για τα άτομα χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων να επιτύχουν τους στόχους τους. Η έλλειψη ευκαιριών, η φτώχεια και η ανεργία περιορίζουν τις δυνατότητες των ανθρώπων να επιδιώξουν τα όνειρά τους.
Αυτή η ανισότητα επηρεάζει έντονα τη δυνατότητα για κοινωνική αλλαγή και την ατομική επιτυχία. Οι φτωχότερες τάξεις υποχρεώνονται να δουλεύουν περισσότερες ώρες για χαμηλότερους μισθούς, ενώ όσοι έχουν προνόμια και πρόσβαση σε κεφάλαιο μπορούν πιο εύκολα να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος, όπου οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί, ενώ οι πλούσιοι ενισχύουν τα προνόμιά τους.
Όνειρα και νόημα ζωής
Η έλλειψη δυνατότητας να ονειρευτείς και να ακολουθήσεις τα όνειρά σου σε έναν καπιταλιστικό κόσμο έχει σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία του Martin Seligman για την “Ευημερία”, οι άνθρωποι που θέτουν στόχους και έχουν όνειρα, βιώνουν υψηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας και ευτυχίας. Τα όνειρα λειτουργούν ως κίνητρα, καθώς δίνουν προοπτική για το μέλλον και δημιουργούν μια εσωτερική επιθυμία για πρόοδο και αλλαγή. Όταν θέτουμε στόχους, ακόμα κι αν είναι μακρινοί ή φαινομενικά ανέφικτοι, καλλιεργούμε την επιμονή και την προσδοκία ότι η ζωή μπορεί να γίνει καλύτερη.
Η ζωή χωρίς όνειρα και ελπίδα μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική κενότητα και αίσθηση απελπισίας. Στο καπιταλιστικό σύστημα, η συνεχής πίεση για επιτυχία και κέρδος μπορεί να καταστρέψει την ψυχολογική ευημερία, οδηγώντας τους ανθρώπους σε αποξένωση και αίσθηση ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Οι άνθρωποι που αποτυγχάνουν να ονειρεύονται μπορεί να νιώσουν απογοήτευση, έλλειψη ικανοποίησης, ακόμα και κατάθλιψη. Έρευνες έχουν δείξει πως η ύπαρξη στόχων και η δημιουργία μελλοντικών σχεδίων μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης κατά 30%, ειδικά σε άτομα που αντιμετωπίζουν χρόνια στρες.
Τα όνειρα και οι στόχοι δεν είναι απλά ρεαλιστικά σχέδια, αλλά και δημιουργικές διαδικασίες που καλλιεργούν τη φαντασία μας. Η φαντασία μας επιτρέπει να σκεφτούμε το “ανέφικτο”, να βγούμε έξω από τα όρια του παρόντος και να δημιουργήσουμε νέους κόσμους. Αυτή η διαδικασία, όπως δείχνει η θεωρία του Carl Jung, είναι ουσιώδης για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την πνευματική μας εξέλιξη. Τα όνειρα, λοιπόν, δεν είναι απλά στόχοι προς υλοποίηση, αλλά και μια εσωτερική διαδικασία αυτογνωσίας και ανακάλυψης.
☞︎ Διαβάστε επίσης: Η υπερκατανάλωση βλάπτει σοβάρα εσάς και τους γύρω σας
Capital controls, οικονομική κρίση, πανδημία, μνημόνια, ακρίβεια, ενοίκια στα ύψη, χαμηλοί μισθοί, πολεμικές συγκρούσεις, πολιτικές αναταραχές, κρίση αξιών, και ανεργία. Ζούμε σε έναν κόσμο που συχνά μοιάζει με τρενάκι τρόμου, διαλύοντας τα όνειρά μας σε κομμάτια κάθε μέρα με χάος και τρέλα. Λες και οι ασκοί του Αιόλου έχουν ανοίξει και η ζωή μας πλημμυρίζει από αρνητικές ειδήσεις και ανασφάλεια και είμαστε πάντα σε επιφυλακή για κάτι χειρότερο, που ποτέ όμως δεν ξέρουμε πότε θα έρθει. Σε αυτό το σκηνικό χάους, αν προσθέσουμε τις ατελείωτες ώρες δουλειάς σε ένα ανθρωποφαγικό καπιταλιστικό σύστημα -που μας έχει μετατρέψει σε παραγωγικά γρανάζια μιας μηχανής που απομυζεί το μεδούλι μας- το να ονειρευόμαστε μοιάζει με πολυτέλεια.
Πλέον ζούμε για να δουλεύουμε καθώς ακόμα και ο καθαρός αέρας έχει γίνει ταξικός και εμπορεύσιμος ενώ τα σχέδια για το μέλλον φαίνεται να λογοκρίνονται στο μυαλό μας. Ειδικά η γενιά των 30 με 40, οι millennials – που βγήκε στην αγορά εργασίας μία περίοδο που στην Ελλάδα η οικονομική κρίση είχε χτυπήσει κόκκινο- ανγκάστηκε να αφήσει στην άκρη τα μεγαλεπιβολα σχέσια. Οι εταιρείες ήταν λίγες και οι ευκαιρίες μετρημένες. Πολλοί αναγκάστηκαν να φύγουν στο εξωτερικό και όσοι έμειναν εδώ αναγκάστηκαν να δουλέψουν σε εξαιρετικά άσχημα αμειβόμενες θέσεις, και οι δεξιότητές τους ήταν πολύ ανώτερες από τις απαιτήσεις.
Οι γονείς των millennials από την άλλη αν και μεγάλωσαν με δυσκολία και οικονομικές στενότητες, είχαν την πολυτέλεια του ονείρου. Ονειρεύονταν να φτιάξουν μια δική τους επιχείρηση, να τελειώσουν τις σπουδές, να βγουν στην αγορά εργασίας, να βρουν μια σταθερή δουλειά για την υπόλοιπη ζωή τους. Να αγοράσουν αμάξι, σπίτι. Να κάνουν οικογένεια. Έβλεπαν φως στο τούνελ και περιθώριο ανάπτυξης.
Σήμερα όμως, με την ακρίβεια να έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης να είναι πιο έντονες από ποτέ, υπάρχει μία ισχυρή κοινωνική και οικονομική ανασφάλεια, που έχει δημιουργήσει γενιές ανθρώπων που δουλεύουν ατελείωτες ώρες, δεν τολμούν να ονειρευτούν, ούτε και να θέσουν μακροπρόθεσμους στόχους.
Πολλοί από εμάς έχουμε χάσει την ικανότητά μας να ονειρευόμαστε ή δεν μας επιτρεπόταν ποτέ να το έχουμε εξαρχής, αφού ζούμε σε έναν κόσμο που το κάνει πολύ δύσκολο. Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας συζητείται εντόνως, χωρίς όμως να υπολογίζουν ότι για να κάνεις οικογένεια πρέπει να ονειρεύεσαι για ένα καλύτερο αύριο. Να ελπίζεις για μία βελτίωση των πραγμάτων. Και το ατομοκεντρικό σύστημα που περνούμε την καθημερινότητά μας, έχει πετσοκόψει αυτήν την πολυτέλεια του ονείρου. Η παραγωγικότητα και το κέρδος αποτελούν αυτοσκοπό, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για προσωπικά όνειρα και στόχους που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένοι με οικονομικά οφέλη.
Καπιταλισμός και Όνειρα
Ο Max Weber, υποστήριξε στο έργο του “Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού” ότι ο καπιταλισμός, μέσω της εργασιακής ηθικής, έχει ενσωματώσει την ανάγκη για συνεχόμενη εργασία και παραγωγή, καθιστώντας τον ελεύθερο χρόνο και τα όνειρα περιττά. Ο καπιταλισμός επιβάλλει μια κουλτούρα όπου η αξία ενός ατόμου μετριέται μόνο με την οικονομική του επιτυχία και την παραγωγικότητά του. Η εργασία γίνεται ο κεντρικός άξονας της ζωής, έχει επιβληθεί η πεποίθηση ότι το να εργάζεσαι διαρκώς και να παράγεις είναι ο μόνος τρόπος να επιτύχεις. Αυτό καταστέλλει τη δημιουργικότητα και τα όνειρα των ατόμων, καθώς η εργασία καταλαμβάνει τον περισσότερο χρόνο και ενέργεια τους.
Γι’ αυτό η κουλτούρα που ακολουθεί αυτό το σύστημα έχει δομηθεί στην απόλυτη ιδέα της κατανάλωσης διαμορφώνοντας τις προτεραιότητες και τις επιθυμίες των ανθρώπων, αντικαθιστώντας τις πραγματικές τους φιλοδοξίες με επιφανειακά υλικά αγαθά. Όπως υποστηρίζει ο Herbert Marcuse στο έργο του Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος, οι καπιταλιστικές κοινωνίες προωθούν την ιδέα ότι η ευτυχία προέρχεται από την κατανάλωση και την απόκτηση υλικών αγαθών, γεγονός που εξαλείφει την αναζήτηση βαθύτερων, πιο ουσιαστικών στόχων και ονείρων.
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η διάλυση της κοινωνικής κινητικότητας.
Οι άνθρωποι που δεν γεννιούνται σε οικονομικά ευνοϊκές συνθήκες, αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες για να επιτύχουν τα όνειρά τους. Ο καθηγητής στην Οικονομική Σχολή του Παρισιού Thomas Piketty, στο έργο του Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα, υποστηρίζει ότι η ανισότητα στον πλούτο εντείνεται στο πλαίσιο του καπιταλισμού, καθιστώντας όλο και πιο δύσκολο για τα άτομα χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων να επιτύχουν τους στόχους τους. Η έλλειψη ευκαιριών, η φτώχεια και η ανεργία περιορίζουν τις δυνατότητες των ανθρώπων να επιδιώξουν τα όνειρά τους.
Αυτή η ανισότητα επηρεάζει έντονα τη δυνατότητα για κοινωνική αλλαγή και την ατομική επιτυχία. Οι φτωχότερες τάξεις υποχρεώνονται να δουλεύουν περισσότερες ώρες για χαμηλότερους μισθούς, ενώ όσοι έχουν προνόμια και πρόσβαση σε κεφάλαιο μπορούν πιο εύκολα να κυνηγήσουν τα όνειρά τους. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος, όπου οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί, ενώ οι πλούσιοι ενισχύουν τα προνόμιά τους.
Όνειρα και νόημα ζωής
Η έλλειψη δυνατότητας να ονειρευτείς και να ακολουθήσεις τα όνειρά σου σε έναν καπιταλιστικό κόσμο έχει σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία του Martin Seligman για την “Ευημερία”, οι άνθρωποι που θέτουν στόχους και έχουν όνειρα, βιώνουν υψηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας και ευτυχίας. Τα όνειρα λειτουργούν ως κίνητρα, καθώς δίνουν προοπτική για το μέλλον και δημιουργούν μια εσωτερική επιθυμία για πρόοδο και αλλαγή. Όταν θέτουμε στόχους, ακόμα κι αν είναι μακρινοί ή φαινομενικά ανέφικτοι, καλλιεργούμε την επιμονή και την προσδοκία ότι η ζωή μπορεί να γίνει καλύτερη.
Η ζωή χωρίς όνειρα και ελπίδα μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική κενότητα και αίσθηση απελπισίας. Στο καπιταλιστικό σύστημα, η συνεχής πίεση για επιτυχία και κέρδος μπορεί να καταστρέψει την ψυχολογική ευημερία, οδηγώντας τους ανθρώπους σε αποξένωση και αίσθηση ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους. Οι άνθρωποι που αποτυγχάνουν να ονειρεύονται μπορεί να νιώσουν απογοήτευση, έλλειψη ικανοποίησης, ακόμα και κατάθλιψη. Έρευνες έχουν δείξει πως η ύπαρξη στόχων και η δημιουργία μελλοντικών σχεδίων μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης κατά 30%, ειδικά σε άτομα που αντιμετωπίζουν χρόνια στρες.
Τα όνειρα και οι στόχοι δεν είναι απλά ρεαλιστικά σχέδια, αλλά και δημιουργικές διαδικασίες που καλλιεργούν τη φαντασία μας. Η φαντασία μας επιτρέπει να σκεφτούμε το “ανέφικτο”, να βγούμε έξω από τα όρια του παρόντος και να δημιουργήσουμε νέους κόσμους. Αυτή η διαδικασία, όπως δείχνει η θεωρία του Carl Jung, είναι ουσιώδης για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την πνευματική μας εξέλιξη. Τα όνειρα, λοιπόν, δεν είναι απλά στόχοι προς υλοποίηση, αλλά και μια εσωτερική διαδικασία αυτογνωσίας και ανακάλυψης.
☞︎ Διαβάστε επίσης: Η υπερκατανάλωση βλάπτει σοβάρα εσάς και τους γύρω σας
