Ίσως να είναι δύσκολο να γράψει κάποιος συγκρατημένα για όσα έλαβαν χώρα στην Πάτρα το τελευταίο διάστημα. Όμως είναι μάλλον αναγκαίο. Οι ηθικές αξίες μιας κοινωνίας, τα ζητήματα φύλου, ψυχολογικών προβλημάτων, το ζήτημα της δικαιοσύνης και της εκδίκησης ανατρέπονται τελείως.
Το γεγονός πως μια μητέρα σκοτώνει τα παιδιά της, και το πώς καταλήγει εκεί είναι ένα ερώτημα που βασανίζει αιώνες τις κοινωνίες. Και απάντηση δεν υπάρχει. Η απάντηση είναι κάθε φορά ατομική, άλλες φορές συντρέχουν οικονομικοί λόγοι, άλλες φορές ψυχολογικοί, άλλες φορές και οι δύο. Η αμηχανία που προκαλεί σαν γεγονός έχει να κάνει αφενός με την απροϋπόθετη αποδοχή της γυναίκας ως μάνας – κάτι που δεν είναι αλήθεια – αφετέρου με το γεγονός ότι αθώοι άνθρωποι – τα παιδιά – βρίσκουν τον θάνατο από το χέρι του προσώπου που εμπιστεύονται περισσότερο. Κάτι το οποίο είναι αλήθεια, και είναι τραγικό. Τόσο τραγικό που προκαλεί και αμφισβητεί τις πιο βασικές μας παραδοχές ως πολιτισμό.
Όμως, όσο τραγικά και αν είναι αυτά, οι μάζες ανθρώπων που συντρέχουν μπροστά από το σπίτι μιας μητέρας που σκότωσε τα τέκνα της δεν είναι μάζες που διέπονται από κάποιου είδους αισθήματος δικαιοσύνης. Δικαιοσύνη σημαίνει από μια κακή κατάσταση να προσπαθείς να βγάλεις το καλύτερο αποτέλεσμα, να βρεις τα αίτια, να φροντίσεις ότι δεν θα ξανασυμβεί. Ο κόσμος που βρέθηκε μπροστά από το σπίτι χθες, γράφοντας «θάνατος» στο παράθυρό της, είναι ένας κόσμος που – κατά τη γνώμη μου – θέλει να εκτονωθεί, θέλει να πράξει και να λατρέψει τον θάνατο, θέλει να «σηκώσει χέρι» και απλά βρίσκει την περίπτωση να το κάνει, που ξέρει πως η υπεράσπιση του θύματος δεν θα είναι εύκολη, που όποιος εγείρει την παραμικρή διαφωνία θα χαρακτηριστεί αμέσως «σύμμαχος του τέρατος».
Το θέαμα, οι κραυγές, τα λιντσαρίσματα, δεν έχουν τίποτα μέσα τους από όσα χρειάζεται μια κοινωνία για να προοδεύσει. Αντιθέτως, δείχνουν έναν κόσμο που έχει χάσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς του, και πλέον, χωρίς πολλή σκέψη, διψασμένος για ωμή βία, θέλει απλά να ξεδώσει, να πάρει τα πράγματα στα χέρια του, να δικάσει ο ίδιος, χωρίς όμως καμία έννοια ή αίσθηση δικαίου πέραν της εκδίκησης. Μια απάντηση στην αντίδραση του όχλου δόθηκε ως μια συμβολική κίνηση πένθους για τα παιδιά που χάθηκαν, από μια γιαγιά που άφησε λουλούδια έξω από το σπίτι στην Πάτρα, και μου θύμισε αυτό που έγραψε κάποτε ο Νίκος Εγγονόπουλος:«Ας ρίξουμε λουλούδια εκεί που εστάθηκε το τέρας».
Ίσως να είναι δύσκολο να γράψει κάποιος συγκρατημένα για όσα έλαβαν χώρα στην Πάτρα το τελευταίο διάστημα. Όμως είναι μάλλον αναγκαίο. Οι ηθικές αξίες μιας κοινωνίας, τα ζητήματα φύλου, ψυχολογικών προβλημάτων, το ζήτημα της δικαιοσύνης και της εκδίκησης ανατρέπονται τελείως.
Το γεγονός πως μια μητέρα σκοτώνει τα παιδιά της, και το πώς καταλήγει εκεί είναι ένα ερώτημα που βασανίζει αιώνες τις κοινωνίες. Και απάντηση δεν υπάρχει. Η απάντηση είναι κάθε φορά ατομική, άλλες φορές συντρέχουν οικονομικοί λόγοι, άλλες φορές ψυχολογικοί, άλλες φορές και οι δύο. Η αμηχανία που προκαλεί σαν γεγονός έχει να κάνει αφενός με την απροϋπόθετη αποδοχή της γυναίκας ως μάνας – κάτι που δεν είναι αλήθεια – αφετέρου με το γεγονός ότι αθώοι άνθρωποι – τα παιδιά – βρίσκουν τον θάνατο από το χέρι του προσώπου που εμπιστεύονται περισσότερο. Κάτι το οποίο είναι αλήθεια, και είναι τραγικό. Τόσο τραγικό που προκαλεί και αμφισβητεί τις πιο βασικές μας παραδοχές ως πολιτισμό.
Όμως, όσο τραγικά και αν είναι αυτά, οι μάζες ανθρώπων που συντρέχουν μπροστά από το σπίτι μιας μητέρας που σκότωσε τα τέκνα της δεν είναι μάζες που διέπονται από κάποιου είδους αισθήματος δικαιοσύνης. Δικαιοσύνη σημαίνει από μια κακή κατάσταση να προσπαθείς να βγάλεις το καλύτερο αποτέλεσμα, να βρεις τα αίτια, να φροντίσεις ότι δεν θα ξανασυμβεί. Ο κόσμος που βρέθηκε μπροστά από το σπίτι χθες, γράφοντας «θάνατος» στο παράθυρό της, είναι ένας κόσμος που – κατά τη γνώμη μου – θέλει να εκτονωθεί, θέλει να πράξει και να λατρέψει τον θάνατο, θέλει να «σηκώσει χέρι» και απλά βρίσκει την περίπτωση να το κάνει, που ξέρει πως η υπεράσπιση του θύματος δεν θα είναι εύκολη, που όποιος εγείρει την παραμικρή διαφωνία θα χαρακτηριστεί αμέσως «σύμμαχος του τέρατος».
Το θέαμα, οι κραυγές, τα λιντσαρίσματα, δεν έχουν τίποτα μέσα τους από όσα χρειάζεται μια κοινωνία για να προοδεύσει. Αντιθέτως, δείχνουν έναν κόσμο που έχει χάσει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς του, και πλέον, χωρίς πολλή σκέψη, διψασμένος για ωμή βία, θέλει απλά να ξεδώσει, να πάρει τα πράγματα στα χέρια του, να δικάσει ο ίδιος, χωρίς όμως καμία έννοια ή αίσθηση δικαίου πέραν της εκδίκησης. Μια απάντηση στην αντίδραση του όχλου δόθηκε ως μια συμβολική κίνηση πένθους για τα παιδιά που χάθηκαν, από μια γιαγιά που άφησε λουλούδια έξω από το σπίτι στην Πάτρα, και μου θύμισε αυτό που έγραψε κάποτε ο Νίκος Εγγονόπουλος:«Ας ρίξουμε λουλούδια εκεί που εστάθηκε το τέρας».
