Είναι φοβερό το πώς η ζωή κάνει κύκλους. Φυσικά δεν πρόκειται για κάποια καινούργια διαπίστωση, ούτε διεκδικώ το copyright της, καθώς είναι ένα οικουμενικό και αντικειμενικό συμπέρασμα. Τους αφορά όλους, ανεξαρτήτως ταξικής συνείδησης, οικονομικής κατάστασης, σεξουαλικών προτιμήσεων και έμφυλης ταυτότητας. Από τον Elon Musk ως τον άνθρωπο που εργάζεται στα ναυπηγεία, από μία drag queen ως κάποια μοναχή, ο κύκλος της ζωής -όχι απαραίτητα ο φαύλος, που είναι ουσιαστικά ένας ομόκεντρος του βασικού- καταγράφει συγκεκριμένη πορεία μέχρι να σχηματιστεί.

Στα πρώτα βήματά μας, ως βρέφη, αναζητήσαμε την επιβράβευση από τους γονείς μας με ένα βλέμμα, μια κραυγή, ένα δάκρυ. Μετά πήγαμε στο «Μαμά/Μπαμπά! Κοίτα!», λίγο πριν κάνουμε μια βουτιά στην θάλασσα. Στην συνέχεια τους αποκαθηλώσαμε μέσω της απομυθοποίησης και, ίσως, μερικοί από εμάς, κάποια στιγμή αργότερα τους επαναφέραμε στην θέση τους, στην καρδιά και στη ζωή μας. Ύστερα ήρθαν οι managers, οι προϊστάμενοι, οι κάθε λογής διευθυντές και team leaders, και αναζητήσαμε ξανά την επιβράβευση. Ταυτόχρονα, πάντα, και η επιβράβευση από τους συντρόφους, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα, για κάποια άλλη στιγμή.

Αυτή η διαδικασία αναζήτησης της επιβράβευσης είναι βάναυση για τον ψυχισμό μας και επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητά μας. Πόσες φορές σας χάλασε η μέρα επειδή δεν γίνατε δέκτης της; Πόσες φορές περάσατε ατελείωτες ώρες στο γραφείο ή στο σπίτι δουλεύοντας επάνω σε κάποιο πρότζεκτ και ανεξάρτητα από το αν φέρατε τα επιθυμητά αποτελέσματα, αναζητήσατε την επιβράβευση από το αφεντικό σας; Και μιλάμε για εκείνο το αφεντικό που συνηθίζει να ασκεί μόνο αρνητική κριτική, που δεν είναι ικανοποιημένο με τίποτα και τα πάντα γύρω του θα μπορούσαν να έχουν «περιθώρια βελτίωσης».

Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις ανθρώπων που είναι υπεύθυνοι ομάδων -είτε λέγονται team leaders ή managers- και έχουν μία διαφορετική προσέγγιση στους υφιστάμενούς τους, αλλά αυτή η συμπεριφορά είναι ο κανόνας, όπως σημειώνει και η έρευνα των Jack Zenger και Joe Folkman στο Harvard Business Review. «Η πλειονότητα των στελεχών υποτιμά κατά πολύ τη δυναμική και την αναγκαιότητα της θετικής ενίσχυσης», σχολιάζουν. Και αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup το 2015, το 67% των εργαζομένων των οποίων οι προϊστάμενοι τόνιζαν τα θετικά τους σημεία, συμμετείχαν πιο ενεργά στις διεργασίες της δουλειάς τους δημιουργώντας μία στενή σχέση με την εταιρεία, σε σύγκριση με το 31% των εργαζομένων των οποίων οι προϊστάμενοι σχολίαζαν αποκλειστικά τα ελαττώματά τους.

Επίσης, μια άλλη μελέτη ανακάλυψε ότι οι ομάδες με υψηλές αποδόσεις λαμβάνουν περίπου έξι φορές περισσότερο feedback -όχι αποκλειστικά επαινετικό- για την δουλειά τους από τις λιγότερο επιτυχημένες ομάδες, αποδεικνύοντας ξανά ότι η επιβράβευση είναι πραγματικά ωφέλιμη και δεν πρόκειται για μια επιδερμική ανθρώπινη ανάγκη.

Οι υφιστάμενοι λοιπόν δείχνουν, μέσω των στατιστικών, πώς (και πως) θα μπορούσαν να είναι πιο αποδοτικοί, ωστόσο, οι υπεύθυνοί τους συνεχίζουν ακάθεκτοι στον επικριτικό δρόμο.

Γιατί όμως η επιβράβευση συνεχίζει να μας απασχολεί, ακόμα και σε ηλικίες που, υποτίθεται, μπορούμε να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας όντας ωριμότεροι, και αποτελεί κινητήρια δύναμη; Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή μας την επιθυμία για την επιβεβαίωση από έναν εξωτερικό παράγοντα παραγκωνίζοντας την εσωτερική μας ικανοποίηση και επιβράβευση;

Πολλοί, λένε, πως αυτό συνήθως είναι ένα ανθρώπινο μοτίβο συμπεριφοράς για όσους δεν αγαπήθηκαν πολύ κατά την διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, που οι γονείς τους δεν τους αγκάλιασαν τρυφερά προκειμένου «να γίνουν πιο σκληροί» ή η επιτυχία των παιδιών τους χρησιμοποιήθηκε ως μέσο αυτοπροβολής για τους ίδιους.

H παιδική ηλικία

Η Kalanit Ben-Ari, ψυχολόγος και ιδρύτρια του The Village, λέει στο Stylist πως «Αυτή η επιθυμία για έπαινο είναι κάτι που μπορεί να αναπτυχθεί στην παιδική ηλικία. Οι γονείς μπορούν ακούσια να εκπαιδεύσουν τα παιδιά να βασίζονται σε εξωτερικές πηγές κινήτρων. Για παράδειγμα, αν ο γονέας λέει στο παιδί “είμαι τόσο περήφανος για σένα” ή “χαίρομαι τόσο πολύ που τα πήγες καλά”, υπονοεί ότι η επιτυχία του παιδιού είναι και δική τους επιτυχία. Αυτό αποτυγχάνει να διδάξει στο παιδί να βασίζεται στα εσωτερικά του κίνητρα».

Τα σαββατοκύριακα που η Α., η κόρη μου, έχει προπόνηση μπάσκετ, μία συμπαίκτριά της μετά από κάθε άσκηση και σουτ, στρέφει το βλέμμα της στις κερκίδες, όπου οι γονείς καθόμαστε, αναζητώντας την οπτική επιβράβευση από τους δικούς της. Ο πατέρας της συνήθως έχει μια στρατιωτική στάση σώματος και ένα σοβαρό βλέμμα, σαν τα παιδιά να λαμβάνουν μέρος σε ένα γεγονός ύψιστης σημασίας, ανάλογο αυτών που χαρακτηρίζουν έναν άνθρωπο ως επιτυχημένο ή αποτυχημένο. Όπως είπε όμως ο Γιάννης Αντετοκούνμπο σε εκείνες τις δηλώσεις του που έγιναν viral παγκοσμίως, μετά τον φετινό αποκλεισμό των Milwaukee Bucks από τα playoff:

«Δεν υπάρχει αποτυχία στον αθλητισμό. Υπάρχουν καλές και κακές μέρες. Κάποιες φορές είσαι πετυχημένος, κάποιες όχι. Κάποιες φορές είναι η σειρά σου και κάποιες όχι. Αυτό είναι ο αθλητισμός. Δεν νικάς πάντα».

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν μπορούν να επαινούν τα παιδιά τους, λέγοντας ή δείχνοντας πως είναι υπερήφανοι γι’ αυτά, αλλά η ισορροπία είναι πολύ σημαντική προκειμένου να μάθουν να εκφράζουν τα δικά τους συναισθήματα. Η Kalanit Ben-Ari, λέει, σχετικά με το θέμα, πως «Αν ένα παιδί κερδίσει σε κάποιο άθλημα, ένας γονέας που λέει “Υπέροχα! Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτό;” είναι πιθανό να μεγαλώσει ένα παιδί που αναζητά εσωτερικά κίνητρα. Θα νιώθουν ότι αγαπιούνται και ότι αξίζουν την αγάπη όπου κι αν βρίσκονται, καθώς γνωρίζουν ότι αυτή βρίσκεται μέσα τους».

Η επιρροή της επιβράβευσης στην διάθεση

Το πώς η αναζήτηση της επιβράβευσης επηρεάζει την διάθεσή μας, ειδικά όταν αυτή έμεινε στο «Διαβάστηκε», εξαρτάται από το κάθε άτομο.

Όσων η αυτοεκτίμηση επηρεάζεται από εξωτερικούς παράγοντες, από τον εργοδότη μέχρι τον γονέα ή κάποιον φίλο, θα νιώθουν καλά όταν αυτοί τους επαινέσουν. Όσοι εξαρτώνται λιγότερο από τους άλλους και αρκούνται στην αυτοεκτίμησή τους, είναι λιγότερο πιθανό να επηρεαστούν .

Η Kalanit Ben-Ari μας συμβουλεύει να μάθουμε να αναπτύσσουμε δικούς μας μηχανισμούς αυτοεκτίμησης, ώστε να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας. Βέβαια, για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, θα πρέπει πρωτίστως να αναθεωρήσουμε το τι σημαίνει επιβράβευση για εμάς και υπό ποιες συνθήκες την αναζητούμε. Σε αυτή την διαδικασία ένας ψυχολόγος είναι πάντα αρκετά χρήσιμος και μέσα από τις συνεδρίες θα αναφερθείτε στην σχέση σας με τους γονείς σας, οπότε να είστε σίγουροι ότι θα έρθετε αντιμέτωποι με αναμνήσεις και συναισθήματα που πιθανόν έχετε «θάψει» βαθιά μέσα σας και ίσως δεν τα έχετε εκφράσει ποτέ.

«Αναλογιστείτε τα συστήματα πεποιθήσεών σας σχετικά με τον έπαινο. Πού και πώς τα αναπτύξατε, πώς το διαχειριζόταν η οικογένειά σας ως παιδί και τα “κρυφά μηνύματα” που λάβατε απ’ αυτούς. Αναλογιστείτε τις φορές που δεν διαχειριστήκατε τις προσδοκίες των γονιών σας. Ποια ήταν η αντίδρασή τους; Πώς αισθανθήκατε γι’ αυτό; Και τι κάνατε για να προστατεύσετε τον εαυτό σας από αυτά τα συναισθήματα;» λέει η Kalanit Ben-Ari, η οποία μας οδηγεί σε ένα μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας.

Αν δεν γίνει αυτό, θα πετάμε το μπαλάκι πάντα στους άλλους και πολλές φορές στοχευμένα προς τους γονείς μας. Για πόσο διάστημα, όμως, θα μας φταίνε πάντα οι άλλοι για αυτό που αισθανόμαστε; Ποιος είναι υπεύθυνος τελικά γι’ αυτό που νιώθουμε; Επιτρέψτε μου να ταχθώ με την πλευρά που λέει ότι εμείς είμαστε αυτοί που (πρέπει να) κατευθύνουμε την ζωή μας, να κρατάμε το τιμόνι και όχι να είμαστε απλώς συνοδηγοί, και γι’ αυτό δεν θα ξεχάσω ποτέ την συζήτηση μεταξύ της Χάρις Αλεξίου και της Μαρίσσας Τριανταφυλλίδου, στο 7ο επεισόδιο της σειράς “Maestro” του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, που αφορούσε την σχέση μάνας-κόρης, όπου ακούγεται η εξής εύστοχη ατάκα:

«Είσαι άξια της μοίρας σου αν στα 45 σου περιμένεις την έγκριση της μάνας σου»

Αντίστοιχα, το ίδιο ισχύει και αν αναζητάς την επιβράβευση από τον προϊστάμενό σου. Παρόλα αυτά, και για να μην φτάσουμε στο άλλο άκρο, στις επαγγελματικές σχέσεις μία επαινετική φράση πολλές φορές μπορεί να μας ξεμπλοκάρει από κάποια καθίζηση και να μας βοηθήσει να συνεχίσουμε με τον ίδιο αρχικό ζήλο όταν πήγαμε στο γραφείο.

Όπως αναφέραμε αρχικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που διαχειρίζονται ομάδες τείνουν να μην επιβραβεύουν και να εστιάζουν συνεχώς στα αρνητικά. Ωστόσο, εμείς θα πρέπει να εκφράσουμε τις σκέψεις μας και αυτό που νιώθουμε, γνωστοποιώντας πως είναι σημαντικό να υπάρχει γενικότερα μία κουλτούρα που έχει στο επίκεντρό της το feedback για την δουλειά μας, είτε αυτή κρίνεται ως επιτυχημένη είτε ως αποτυχημένη. Η σφαιρική προσέγγιση της δουλειάς μας, μέσα από τα «μάτια» των ανωτέρων, είναι απαραίτητη προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο στο οποίο ξέρουμε πώς πρέπει να κινηθούμε. «Όταν σας επιβραβεύουν, ενημερώστε τον εργοδότη σας ότι τον εκτιμάτε και ότι αυτό σημαίνει πολλά για εσάς. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική προσέγγιση σε θέματα διοίκησης -και η επιβράβευση μπορεί να μην είναι απαραίτητα κάτι που το ο διευθυντής σας προσφέρει τακτικά».

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν αν ο άνθρωπος που βρίσκεται απέναντί μας δεν πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο που συμπεριφέρεται; Αν η επιβράβευση είναι τόσο σημαντική για εσάς, μάλλον θα πρέπει να τσεκάρετε αγγελίες εργασίας. Αν η έλλειψη επιβράβευσης δεν σας επηρεάζει, συνεχίστε να κινείστε στα δικά σας πρότυπα και στάνταρντ. Ουσιαστικά και πρακτικά, γίνετε η «πηγή» αυτού που αναζητάτε.