Το περιστατικό της θανάσιμης επίθεσης των 3 σκύλων στη Θεσσαλονίκη στην αυλή του σπιτιού της άτυχης γυναίκας έχει εγείρει πάλι συζητήσεις και ερωτήματα σχετικά με τι σκύλο “φύλακα”, τις “επιθετικές” ράτσες και την ευθύνη του κηδεμόνα. Σε μία χώρα που τα βερελόσκυλα, οι κακοποιήσεις ζώων και οι βάναυσες δολοφονίες τους είναι πραγματικότητα σίγουρα μπορούμε να μιλάμε για έλλειψη παιδείας απέναντι σε αυτά τα ζώα συντροφιάς. Και τραγικά περιστατικά σαν αυτό στη Θεσσαλονίκη δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο να κατανοήσουμε τη σχέση ανθρώπου – σκύλου, την ανάγκη υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους και την ακόμα μεγαλύτερη, επιτακτική ανάγκη να καλλιεργηθεί η παιδεία του σωστού κηδεμόνα σκύλου.
Στη Μεγάλη Βρετανία κάποιες φυλές σκύλων έχουν απαγορευτεί από το 1991 μετά από επιθέσεις που είχαν γίνει σε ανθρώπους. Τα pitbull terrier, τα Japanese Tosa, τα dogo Argentino και τα fila brasileiro θεωρήθηκαν ως επιθετικές ράτσες και έτσι συμπεριλήφθηκαν στη νομοθεσία σε μια προσπάθεια μείωσης των επιθέσεων. Οι επιθέσεις όμως συνεχίστηκαν, φέρνοντας στη επιφάνεια την ευθύνη του κηδεμόνα ενός σκύλου και το με ποιο τρόπο θα διαμορφώσει τη συμπεριφορά και την ανατροφή του.
Είναι τελικά μύθος η άποψη της επιθετικής φυλής; Υπάρχουν ράτσες που μπορεί να είναι πιο άγριες από τη φύση τους; Για αυτές τις απορίες αλλά και θέματα που αφορούν την εκπαίδευση και τις ευθύνες του κηδεμόνα, συνομίλησα με τον Δημήτρη Γραμματικάκη, επαγγελματία εκπαιδευτή σκύλων, σύμβουλο συμβίωσης ζώου και ανθρώπων και εξειδικευμένος σε προβλήματα συμπεριφοράς, επιθετικές και φοβικές συμπεριφορές.
«Δεν ξέρω από που δημιουργήθηκε αυτός ο μύθος. Ξεκίνησε με την πάροδο των χρόνων να κυκλοφορεί η ιδέα αυτή που δεν ευσταθεί. Ίσως η κοινωνία χρειαζόταν κάπου να ρίξει την ευθύνη σε περίπτωση που γινόταν κάτι», υποστηρίζει.
«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι υπάρχουν φυλές που ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ως φύλακες στην υπηρεσία του ανθρώπου και με λάθος εκπαίδευση ή τοποθετημένοι σε ακατάλληλες συνθήκες δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τι αποτελεί πραγματική απειλή. Σκύλοι που χρησιμοποιούνται σε χωράφια, συχνά δεμένοι σε βαρέλια, συχνά παρατημένοι σε μία αυλή, σε πυλωτές με σκοπό να προστατεύσουν το χώρο. Οι σκύλοι αυτοί, μπορούν να γίνουν επιθετικοί καθώς αισθάνονται ότι απειλούνται και έχουν ανάγκη να διαφυλάξουν το χώρο τους χωρίς συχνά τη σωστή εκπαίδευση.»
«Δεν υπάρχει άγρια φυλή σκύλων. Καμία φυλή δεν αναγνωρίζεται ως επιθετική»
Μία απλή βόλτα στην ελληνική επαρχία -ειδικά- αρκεί για να δούμε σκύλους παρατημένους σε ένα χωράφι. Σπίτια με σκύλους ελεύθερους σε μία αυλή μόνους τους ή ακόμα και δεμένους στην άκρη του κήπου. Σκύλους δεμένους σε βαρέλια μέσα σε κοτέτσια για να “φυλάνε” τις κότες. Περιπτώσεις ανθρώπων που φτάνουν στο σημείο να τους στερούν το φαγητό για να αγριέψουν.
«Ο ανθρώπινος παράγοντας ουσιαστικά τα τοποθέτησε σε μία τέτοια συνθήκη που οι σκύλοι είναι αναγκασμένοι να προστατεύσουν το περιβάλλον τους, τον άνθρωπο και τελικά τον ιδιο τους τον εαυτό», τονίζει και προσθέτει: «Γιατί κανένας σκύλος δεμένος, ή αφημένος σε ένα χωράφι δε νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη στο χώρο σε περίπτωση που υπάρξει κάποια απειλή. Αυτή η απειλή δεν μπορεί να αποδοθεί από τον άνθρωπο. Εφόσον ο σκύλος βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση φόβου, η απειλή μπορεί να είναι οτιδήποτε. Το ότι μπορεί να περάσει ένα μηχανάκι με μία εξάτμιση που για μας είναι κάτι συνηθισμένο μπορεί να τρομάξει τον σκύλο. Θα προσπαθήσει με γαύγισμα να το διώξει. Έτσι δεν έχει ξεκάθαρο το σε ποιον πρέπει να γαυγίσει και κατ’ επέκταση να επιτεθεί.»
Και τι συμβαίνει με αυτά που εκπαιδεύονται; Πώς από σκύλος “εργασίας” φτάνει να επιτίθεται σε ανθρώπους που δεν αποτελούν απειλή;
«Ακόμα και στις περιπτώσεις που κάποιοι σκύλοι περνάνε εκπαίδευση για να φυλάνε ένα χώρο, συχνά η εκπαίδευση αυτή είναι τρομερά αυστηρή, τρομερά τιμωρητική ή και με λάθος τεχνικές. Επιπλέον, η διαδικασία της εκπαίδευσης για αυτό που λέμε φύλαξη χώρου, έχει αποδειχθεί ότι αποτυγχάνει. 7 στις 10 περιπτώσεις σκύλων που εκπαιδεύτηκαν για να κάνουν τον φύλακα, από την πάροδο των 120 ημερών και έπειτα -αν δεν συνεχιστεί η συντήρηση όσων έχουν μάθει και αν αφήνονται μόνα τους, δεμένα ή σε ένα χωράφι/πυλωτή/ αυλή/ κλουβί- αλλοιώνονται και φτάνουν σε σημείο να γενικέυουν τα ερεθίσματα απειλής. Για παράδειγμα, έχουμε έναν σκύλο που γαυγίζει στους σκύλους που περνάνε απ’ έξω από την περίφραξη, την αυλή, και με το πέρασμα του χρόνου, αρχίζει και γενικεύει, αντί για τους σκύλους γαυγίζει στον άνθρωπο που συνοδεύει τον σκύλο και μετά γενικεύει στον άνθρωπο μόνο του.
Δυστυχώς υπάρχουν εκπαιδευτές που ερεθίζουν το σκύλο όχι μόνο να δαγκώνει, αλλά να προκαλεί ολοένα και περισσότερο ζημιά χωρίς να έχουν βασικές αρχές της σωματοφυλακής σε ένα σκύλο εργασίας. Η δική μου νοοτροπία είναι ότι “σωστό” αγρίεμα σε σκύλο δεν υπάρχει. Επιπλεον, επειδή η εκπαίδευση συνήθως γίνεται τιμωρητικά, ο σκύλος αρχίζει και παίρνει τα ηνία και όταν δεν υπάρχει άνθρωπος να διαχειριστεί την κατάσταση μπορεί να γίνει ένα επικίνδυνο όπλο.»
Άρα σκύλος εργασίας και άνθρωπος, πάνε μαζί
«Οι σκύλοι που έχουν μάθει από έναν εκπαιδευτή να ακινητοποιούν ανθρώπους, όπως αυτοί της αστυνομίας, έχουν πάντα έναν χειριστή συνέχεια μαζί τους. Όταν δεν είναι σε ώρα εργασίας, δεν αφήνονται σε μία αυλή να αλυχτούν και να αισθάνονται ότι πρέπει να είναι σε εγρήγορση διαρκώς για να προστατέψουν όλο το χώρο ώστε να αλλοιωθεί η συμπεριφορά τους. Βρίσκονται μαζί με το χειριστή τους, σε εσωτερικό χώρο, ή σε ειδικά διαμορφωμένα σημεία όπως αυτά που βρίσκονται οι αστυνομικοί σκύλοι. Όταν όμως βρίσκονται εν ώρα εργασίας, έχουν πάντα τον χειριστή για να τελέσουν αυτό για το οποίο είναι εκπαιδευμένοι και η εκαπίδευση είναι μία συνεχής αδιάκοπη διαδικασία.
Ένας σκύλος που εκπαιδεύτηκε να φυλάει το χώρο έχει μάθει να ακολουθεί συνθήματα, εντολές. Θα επιτεθεί, θα αντιδράσει μόνο μετά από εντολή. Αν δεν βρίσκομαι μαζί του, μόλις νιώσει την απειλή, θα αρχίσει να γενικεύει τα ερεθίσματα και θα γίνει ανεξέλεγκτος. Θα αρχίσει να δρα αυτοβούλως, καθώς του έχουμε ξυπνήσει κατά πολύ το ένστικτο της φύλαξης. Από τη στιγμή που του το ενεργοποιούμε πρέπει να είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτό.
Σε αυτή τη χώρα πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά. Παίρνω 3 σκύλους και τους αφήνω στην αυλή μου σημαίνει ότι δεν έχω ιδέα τι μπορεί να συμβεί, δεν έχω έλεγχο του σκύλου μου και πρέπει να είμαι υπαίτιος και υπεύθυνος για τι μπορεί να ακολουθήσει και να υποστώ και τις συνέπειες. Οι σκύλοι θα κάνουν αυτό που τους μαθαίνουμε. Και αν είναι λάθος η εκπαίδευση ή η αντιμετώπισή μας, σίγουρα οι αντιδράσεις του θα ξεφύγουν. Ένας σκύλος ο οποίος διώχνει ανθρώπους που πλησιάζουν κοντά σε συρματόπλεγμα, αισθάνεται ότι πρέπει να αμυνθεί για τον εαυτό του, για το χώρο του και γιατί του έχει δοθεί λανθασμένη εκπαίδευση, μόλις βρεθεί ελέυθερος μπορεί να γίνει άκρως επικίνδυνος.
Ευθύνεται ο σκύλος; Όχι. Ευθύνεται αυτός ο οποίος επέτρεψε και δεν ήταν σωστά προετοιμασμένος για να μη γίνει αυτό ποτέ. Ευθύνεται για την λάθος εκπαίδευση που του έχει δώσει.»
Οι σκύλοι κάνουν για φύλαξη στο σπίτι;
«Αν θέλουμε φύλαξη στο σπίτι μας, μπορούμε να βάλουμε κάμερες και συναγερμό. Και αν οπωσδήποτε θέλουμε και σκύλο φύλακα, η θέση του είναι μέσα στο σπίτι και σαφώς έτσι θα είναι και πολύ καλύτερη η απόδοσή του. Όταν βρίσκεται ελέυθερος, χωρίς αλυσίδες, μέσα στο σπίτι, όπου μας ειδοποιεί ότι κάτι συμβαίνει και μπορούμε να πάρουμε μέρος σε αυτό, να δώσουμε εντολές. Αυτή είναι η δουλειά του.
Σε αυλές, μπαλκόνια, χωράφια ο σκύλος ερεθίζεται από τα πάντα, γενικεύει την απειλή και καταλήγει να γαυγίζει στους πάντες και να θεωρεί τα πάντα απειλή και δεν μπορείς να σκεφτείς καν πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να επέμβεις. Είναι σαν τον ψεύτη βοσκό. Θα γαυγίζει σε όλα και δε θα ξέρουμε πότε είναι πραγματικά για ουσιαστική απειλή. Επιπλέον ένας σκύλος που βρίσκεται έξω στην αυλή κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή από οποιαδήποτε απειλή είναι μπροστά του. Το αν εμείς θεωρούμε ότι είναι ατρόμητος, και δε θα πάθει ποτέ τίποτα και δεν θα μπει ποτέ κανείς στο σπίτι μας. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος μύθος που υπάρχει. Τον σκύλο μπορούν να τον σκοτώσουν, να του ρίξουν φόλα, να του αποσπάσουν την προσοχή ακόμα και να τον κλέψουν αν αποφασίσει κάποιος να μπει μέσα στο σπίτι μας.»
Στη Γαλλία υπάρχουν προϋποθέσεις για να έχεις έναν μεγαλόσωμο σκύλο εργασίας. Στην Μεγάλη Βρετανία έχουν απαγορεύσει μέχρι και φυλές σκύλων. Αναρωτήθηκα αν θα ήταν κάτι τέτοιο χρήσιμο στην Ελλάδα.
«Η απαγόρευση δε με βρίσκει σύμφωνο καθώς δαιμονοποιεί ουσιαστικά το ζώο και απαλλάσσει τον κηδεμόνα από τις ευθύνες του. Τα πιτ μπουλ, που έχουν ας πούμε απαγορευτεί είναι η εξειδίκευσή μου. Δεν κάνουν για φύλακες. Δεν περνάνε σχεδόν τα περισσότερα τεστ για να κάνουν φύλαξη χώρου ή σωματοφυλακή.
Η εκπαίδευση του σκύλου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι μία επένδυση ετών για ένα πλάσμα που το έχουμε στο σπίτι μας και θα περάσει πολλά χρόνια μαζί μας.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε την παιδεία που απαιτείται για τη σωστή κηδεμονία ενός σκύλου και επειδή θα αργήσει ακόμα αυτό να επιτευχθεί, οι νόμοι θα συνεχίζουν να αυστηροοποιύνται απέναντι στους ανθρώπους. Και σίγουρα κάποια στιγμή η υποχρεωτική εκπαίδευση ειδικά σε μεγαλόσωμους σκύλους θα έρθει και στην Ελλάδα. Σαφώς το θέμα της εφαρμογής είναι ένα ζήτημα, αλλά έχει γίνει ένα πρώτο βήμα. Αν κάποιος πάρει πρόστιμο για κακοποίηση παθητική ή ενεργητική σε ένα σκύλο, δεν έχει το ίδιο νόημα όσο το να εκπαιδευτεί πάνω στην ευζωία του σκύλου. Γιατί μπορεί πολύ απλά με την τιμωρία μόνο να το ξανακάνει χωρίς να το μάθουμε ποτέ.»
Τελικά, ποιος έχει την ευθύνη για τις επιθέσεις;
«Σκυλοι ακοινωνικοποίητοι, που δεν έχουν πάρει τη σωστή καθοδήγηση, που δεν έχουν τη σωστή εκτόνωση, έχουν αφεθεί σε ένα χωράφι στη μοίρα τους, χωρίς εκπαίδευση, ( ή συντήρηση εκπαίδευσης) μπορούν να γίνουν επικίνδυνοι. Και σε αυτήν την περίπτωση ευθύνη έχει ο άνθρωπος. Το μυαλό του σκύλου εξελίσσεται μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Δεν μπορείς να φυλακίσεις ή να κάνεις ευθανασία σε ένα 2χρονο. Είναι ο άνθρωπος που το έχει φέρει σε αυτήν την κατάσταση με τις παραλήψεις, τη λάθος ανατροφή και συχνά την κακομεταχείριση.»
Ειδικοί όπως ο εκπαιδευτής Γραμματικάκης, αλλά και ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η επιθετικότητα του σκύλου δεν έχει σχέση με τη φυλή του. Είναι σημαντικό η εστίαση να γίνει στους κηδεμόνες και στον τρόπο που τους συμπεριφέρονται. Σαφώς δεν πρέπει να αγνοηθεί και ο ρόλος της πολιτείας και της εκπαίδευσης. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης και υπευθυνότητας απέναντι στα ζώα συντροφιάς αλλά και στα ζώα εργασίας είναι κάτι που διαμορφώνεται από μικρή ηλικία και δεν πρέπει να παραλείπεται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Επιπλέον, ενώ έχουν γίνει πολλά βήματα προς μία πιο ολοκληρωμένη νομοθετική ρύθμιση, το ζήτημα της εφαρμογής παραμένει προβληματικό και οι καθημερινές κακοποιήσεις στη χώρα μας αποτελούν τρανταχτό παράδειγμα. Η κηδεμονία σκύλου και εν γένει ενός ζώου συντροφιάς, έχει υποχρεώσεις. Τα ζώα δεν είναι εργαλεία που τα παρατάς όταν σταματούν να λειτουργούν ούτε τα αφήνεις σε μία αποθήκη δεμένα μέχρι να τα χρειαστείς ξανά. Είναι καιρός να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν.
Το περιστατικό της θανάσιμης επίθεσης των 3 σκύλων στη Θεσσαλονίκη στην αυλή του σπιτιού της άτυχης γυναίκας έχει εγείρει πάλι συζητήσεις και ερωτήματα σχετικά με τι σκύλο “φύλακα”, τις “επιθετικές” ράτσες και την ευθύνη του κηδεμόνα. Σε μία χώρα που τα βερελόσκυλα, οι κακοποιήσεις ζώων και οι βάναυσες δολοφονίες τους είναι πραγματικότητα σίγουρα μπορούμε να μιλάμε για έλλειψη παιδείας απέναντι σε αυτά τα ζώα συντροφιάς. Και τραγικά περιστατικά σαν αυτό στη Θεσσαλονίκη δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο να κατανοήσουμε τη σχέση ανθρώπου – σκύλου, την ανάγκη υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους και την ακόμα μεγαλύτερη, επιτακτική ανάγκη να καλλιεργηθεί η παιδεία του σωστού κηδεμόνα σκύλου.
Στη Μεγάλη Βρετανία κάποιες φυλές σκύλων έχουν απαγορευτεί από το 1991 μετά από επιθέσεις που είχαν γίνει σε ανθρώπους. Τα pitbull terrier, τα Japanese Tosa, τα dogo Argentino και τα fila brasileiro θεωρήθηκαν ως επιθετικές ράτσες και έτσι συμπεριλήφθηκαν στη νομοθεσία σε μια προσπάθεια μείωσης των επιθέσεων. Οι επιθέσεις όμως συνεχίστηκαν, φέρνοντας στη επιφάνεια την ευθύνη του κηδεμόνα ενός σκύλου και το με ποιο τρόπο θα διαμορφώσει τη συμπεριφορά και την ανατροφή του.
Είναι τελικά μύθος η άποψη της επιθετικής φυλής; Υπάρχουν ράτσες που μπορεί να είναι πιο άγριες από τη φύση τους; Για αυτές τις απορίες αλλά και θέματα που αφορούν την εκπαίδευση και τις ευθύνες του κηδεμόνα, συνομίλησα με τον Δημήτρη Γραμματικάκη, επαγγελματία εκπαιδευτή σκύλων, σύμβουλο συμβίωσης ζώου και ανθρώπων και εξειδικευμένος σε προβλήματα συμπεριφοράς, επιθετικές και φοβικές συμπεριφορές.
«Δεν ξέρω από που δημιουργήθηκε αυτός ο μύθος. Ξεκίνησε με την πάροδο των χρόνων να κυκλοφορεί η ιδέα αυτή που δεν ευσταθεί. Ίσως η κοινωνία χρειαζόταν κάπου να ρίξει την ευθύνη σε περίπτωση που γινόταν κάτι», υποστηρίζει.
«Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι υπάρχουν φυλές που ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ως φύλακες στην υπηρεσία του ανθρώπου και με λάθος εκπαίδευση ή τοποθετημένοι σε ακατάλληλες συνθήκες δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τι αποτελεί πραγματική απειλή. Σκύλοι που χρησιμοποιούνται σε χωράφια, συχνά δεμένοι σε βαρέλια, συχνά παρατημένοι σε μία αυλή, σε πυλωτές με σκοπό να προστατεύσουν το χώρο. Οι σκύλοι αυτοί, μπορούν να γίνουν επιθετικοί καθώς αισθάνονται ότι απειλούνται και έχουν ανάγκη να διαφυλάξουν το χώρο τους χωρίς συχνά τη σωστή εκπαίδευση.»
«Δεν υπάρχει άγρια φυλή σκύλων. Καμία φυλή δεν αναγνωρίζεται ως επιθετική»
Μία απλή βόλτα στην ελληνική επαρχία -ειδικά- αρκεί για να δούμε σκύλους παρατημένους σε ένα χωράφι. Σπίτια με σκύλους ελεύθερους σε μία αυλή μόνους τους ή ακόμα και δεμένους στην άκρη του κήπου. Σκύλους δεμένους σε βαρέλια μέσα σε κοτέτσια για να “φυλάνε” τις κότες. Περιπτώσεις ανθρώπων που φτάνουν στο σημείο να τους στερούν το φαγητό για να αγριέψουν.
«Ο ανθρώπινος παράγοντας ουσιαστικά τα τοποθέτησε σε μία τέτοια συνθήκη που οι σκύλοι είναι αναγκασμένοι να προστατεύσουν το περιβάλλον τους, τον άνθρωπο και τελικά τον ιδιο τους τον εαυτό», τονίζει και προσθέτει: «Γιατί κανένας σκύλος δεμένος, ή αφημένος σε ένα χωράφι δε νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη στο χώρο σε περίπτωση που υπάρξει κάποια απειλή. Αυτή η απειλή δεν μπορεί να αποδοθεί από τον άνθρωπο. Εφόσον ο σκύλος βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση φόβου, η απειλή μπορεί να είναι οτιδήποτε. Το ότι μπορεί να περάσει ένα μηχανάκι με μία εξάτμιση που για μας είναι κάτι συνηθισμένο μπορεί να τρομάξει τον σκύλο. Θα προσπαθήσει με γαύγισμα να το διώξει. Έτσι δεν έχει ξεκάθαρο το σε ποιον πρέπει να γαυγίσει και κατ’ επέκταση να επιτεθεί.»
Και τι συμβαίνει με αυτά που εκπαιδεύονται; Πώς από σκύλος “εργασίας” φτάνει να επιτίθεται σε ανθρώπους που δεν αποτελούν απειλή;
«Ακόμα και στις περιπτώσεις που κάποιοι σκύλοι περνάνε εκπαίδευση για να φυλάνε ένα χώρο, συχνά η εκπαίδευση αυτή είναι τρομερά αυστηρή, τρομερά τιμωρητική ή και με λάθος τεχνικές. Επιπλέον, η διαδικασία της εκπαίδευσης για αυτό που λέμε φύλαξη χώρου, έχει αποδειχθεί ότι αποτυγχάνει. 7 στις 10 περιπτώσεις σκύλων που εκπαιδεύτηκαν για να κάνουν τον φύλακα, από την πάροδο των 120 ημερών και έπειτα -αν δεν συνεχιστεί η συντήρηση όσων έχουν μάθει και αν αφήνονται μόνα τους, δεμένα ή σε ένα χωράφι/πυλωτή/ αυλή/ κλουβί- αλλοιώνονται και φτάνουν σε σημείο να γενικέυουν τα ερεθίσματα απειλής. Για παράδειγμα, έχουμε έναν σκύλο που γαυγίζει στους σκύλους που περνάνε απ’ έξω από την περίφραξη, την αυλή, και με το πέρασμα του χρόνου, αρχίζει και γενικεύει, αντί για τους σκύλους γαυγίζει στον άνθρωπο που συνοδεύει τον σκύλο και μετά γενικεύει στον άνθρωπο μόνο του.
Δυστυχώς υπάρχουν εκπαιδευτές που ερεθίζουν το σκύλο όχι μόνο να δαγκώνει, αλλά να προκαλεί ολοένα και περισσότερο ζημιά χωρίς να έχουν βασικές αρχές της σωματοφυλακής σε ένα σκύλο εργασίας. Η δική μου νοοτροπία είναι ότι “σωστό” αγρίεμα σε σκύλο δεν υπάρχει. Επιπλεον, επειδή η εκπαίδευση συνήθως γίνεται τιμωρητικά, ο σκύλος αρχίζει και παίρνει τα ηνία και όταν δεν υπάρχει άνθρωπος να διαχειριστεί την κατάσταση μπορεί να γίνει ένα επικίνδυνο όπλο.»
Άρα σκύλος εργασίας και άνθρωπος, πάνε μαζί
«Οι σκύλοι που έχουν μάθει από έναν εκπαιδευτή να ακινητοποιούν ανθρώπους, όπως αυτοί της αστυνομίας, έχουν πάντα έναν χειριστή συνέχεια μαζί τους. Όταν δεν είναι σε ώρα εργασίας, δεν αφήνονται σε μία αυλή να αλυχτούν και να αισθάνονται ότι πρέπει να είναι σε εγρήγορση διαρκώς για να προστατέψουν όλο το χώρο ώστε να αλλοιωθεί η συμπεριφορά τους. Βρίσκονται μαζί με το χειριστή τους, σε εσωτερικό χώρο, ή σε ειδικά διαμορφωμένα σημεία όπως αυτά που βρίσκονται οι αστυνομικοί σκύλοι. Όταν όμως βρίσκονται εν ώρα εργασίας, έχουν πάντα τον χειριστή για να τελέσουν αυτό για το οποίο είναι εκπαιδευμένοι και η εκαπίδευση είναι μία συνεχής αδιάκοπη διαδικασία.
Ένας σκύλος που εκπαιδεύτηκε να φυλάει το χώρο έχει μάθει να ακολουθεί συνθήματα, εντολές. Θα επιτεθεί, θα αντιδράσει μόνο μετά από εντολή. Αν δεν βρίσκομαι μαζί του, μόλις νιώσει την απειλή, θα αρχίσει να γενικεύει τα ερεθίσματα και θα γίνει ανεξέλεγκτος. Θα αρχίσει να δρα αυτοβούλως, καθώς του έχουμε ξυπνήσει κατά πολύ το ένστικτο της φύλαξης. Από τη στιγμή που του το ενεργοποιούμε πρέπει να είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτό.
Σε αυτή τη χώρα πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά. Παίρνω 3 σκύλους και τους αφήνω στην αυλή μου σημαίνει ότι δεν έχω ιδέα τι μπορεί να συμβεί, δεν έχω έλεγχο του σκύλου μου και πρέπει να είμαι υπαίτιος και υπεύθυνος για τι μπορεί να ακολουθήσει και να υποστώ και τις συνέπειες. Οι σκύλοι θα κάνουν αυτό που τους μαθαίνουμε. Και αν είναι λάθος η εκπαίδευση ή η αντιμετώπισή μας, σίγουρα οι αντιδράσεις του θα ξεφύγουν. Ένας σκύλος ο οποίος διώχνει ανθρώπους που πλησιάζουν κοντά σε συρματόπλεγμα, αισθάνεται ότι πρέπει να αμυνθεί για τον εαυτό του, για το χώρο του και γιατί του έχει δοθεί λανθασμένη εκπαίδευση, μόλις βρεθεί ελέυθερος μπορεί να γίνει άκρως επικίνδυνος.
Ευθύνεται ο σκύλος; Όχι. Ευθύνεται αυτός ο οποίος επέτρεψε και δεν ήταν σωστά προετοιμασμένος για να μη γίνει αυτό ποτέ. Ευθύνεται για την λάθος εκπαίδευση που του έχει δώσει.»
Οι σκύλοι κάνουν για φύλαξη στο σπίτι;
«Αν θέλουμε φύλαξη στο σπίτι μας, μπορούμε να βάλουμε κάμερες και συναγερμό. Και αν οπωσδήποτε θέλουμε και σκύλο φύλακα, η θέση του είναι μέσα στο σπίτι και σαφώς έτσι θα είναι και πολύ καλύτερη η απόδοσή του. Όταν βρίσκεται ελέυθερος, χωρίς αλυσίδες, μέσα στο σπίτι, όπου μας ειδοποιεί ότι κάτι συμβαίνει και μπορούμε να πάρουμε μέρος σε αυτό, να δώσουμε εντολές. Αυτή είναι η δουλειά του.
Σε αυλές, μπαλκόνια, χωράφια ο σκύλος ερεθίζεται από τα πάντα, γενικεύει την απειλή και καταλήγει να γαυγίζει στους πάντες και να θεωρεί τα πάντα απειλή και δεν μπορείς να σκεφτείς καν πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να επέμβεις. Είναι σαν τον ψεύτη βοσκό. Θα γαυγίζει σε όλα και δε θα ξέρουμε πότε είναι πραγματικά για ουσιαστική απειλή. Επιπλέον ένας σκύλος που βρίσκεται έξω στην αυλή κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή από οποιαδήποτε απειλή είναι μπροστά του. Το αν εμείς θεωρούμε ότι είναι ατρόμητος, και δε θα πάθει ποτέ τίποτα και δεν θα μπει ποτέ κανείς στο σπίτι μας. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος μύθος που υπάρχει. Τον σκύλο μπορούν να τον σκοτώσουν, να του ρίξουν φόλα, να του αποσπάσουν την προσοχή ακόμα και να τον κλέψουν αν αποφασίσει κάποιος να μπει μέσα στο σπίτι μας.»
Στη Γαλλία υπάρχουν προϋποθέσεις για να έχεις έναν μεγαλόσωμο σκύλο εργασίας. Στην Μεγάλη Βρετανία έχουν απαγορεύσει μέχρι και φυλές σκύλων. Αναρωτήθηκα αν θα ήταν κάτι τέτοιο χρήσιμο στην Ελλάδα.
«Η απαγόρευση δε με βρίσκει σύμφωνο καθώς δαιμονοποιεί ουσιαστικά το ζώο και απαλλάσσει τον κηδεμόνα από τις ευθύνες του. Τα πιτ μπουλ, που έχουν ας πούμε απαγορευτεί είναι η εξειδίκευσή μου. Δεν κάνουν για φύλακες. Δεν περνάνε σχεδόν τα περισσότερα τεστ για να κάνουν φύλαξη χώρου ή σωματοφυλακή.
Η εκπαίδευση του σκύλου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι μία επένδυση ετών για ένα πλάσμα που το έχουμε στο σπίτι μας και θα περάσει πολλά χρόνια μαζί μας.
Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε την παιδεία που απαιτείται για τη σωστή κηδεμονία ενός σκύλου και επειδή θα αργήσει ακόμα αυτό να επιτευχθεί, οι νόμοι θα συνεχίζουν να αυστηροοποιύνται απέναντι στους ανθρώπους. Και σίγουρα κάποια στιγμή η υποχρεωτική εκπαίδευση ειδικά σε μεγαλόσωμους σκύλους θα έρθει και στην Ελλάδα. Σαφώς το θέμα της εφαρμογής είναι ένα ζήτημα, αλλά έχει γίνει ένα πρώτο βήμα. Αν κάποιος πάρει πρόστιμο για κακοποίηση παθητική ή ενεργητική σε ένα σκύλο, δεν έχει το ίδιο νόημα όσο το να εκπαιδευτεί πάνω στην ευζωία του σκύλου. Γιατί μπορεί πολύ απλά με την τιμωρία μόνο να το ξανακάνει χωρίς να το μάθουμε ποτέ.»
Τελικά, ποιος έχει την ευθύνη για τις επιθέσεις;
«Σκυλοι ακοινωνικοποίητοι, που δεν έχουν πάρει τη σωστή καθοδήγηση, που δεν έχουν τη σωστή εκτόνωση, έχουν αφεθεί σε ένα χωράφι στη μοίρα τους, χωρίς εκπαίδευση, ( ή συντήρηση εκπαίδευσης) μπορούν να γίνουν επικίνδυνοι. Και σε αυτήν την περίπτωση ευθύνη έχει ο άνθρωπος. Το μυαλό του σκύλου εξελίσσεται μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Δεν μπορείς να φυλακίσεις ή να κάνεις ευθανασία σε ένα 2χρονο. Είναι ο άνθρωπος που το έχει φέρει σε αυτήν την κατάσταση με τις παραλήψεις, τη λάθος ανατροφή και συχνά την κακομεταχείριση.»
Ειδικοί όπως ο εκπαιδευτής Γραμματικάκης, αλλά και ερευνητές υπογραμμίζουν ότι η επιθετικότητα του σκύλου δεν έχει σχέση με τη φυλή του. Είναι σημαντικό η εστίαση να γίνει στους κηδεμόνες και στον τρόπο που τους συμπεριφέρονται. Σαφώς δεν πρέπει να αγνοηθεί και ο ρόλος της πολιτείας και της εκπαίδευσης. Η καλλιέργεια ενσυναίσθησης και υπευθυνότητας απέναντι στα ζώα συντροφιάς αλλά και στα ζώα εργασίας είναι κάτι που διαμορφώνεται από μικρή ηλικία και δεν πρέπει να παραλείπεται από το εκπαιδευτικό σύστημα. Επιπλέον, ενώ έχουν γίνει πολλά βήματα προς μία πιο ολοκληρωμένη νομοθετική ρύθμιση, το ζήτημα της εφαρμογής παραμένει προβληματικό και οι καθημερινές κακοποιήσεις στη χώρα μας αποτελούν τρανταχτό παράδειγμα. Η κηδεμονία σκύλου και εν γένει ενός ζώου συντροφιάς, έχει υποχρεώσεις. Τα ζώα δεν είναι εργαλεία που τα παρατάς όταν σταματούν να λειτουργούν ούτε τα αφήνεις σε μία αποθήκη δεμένα μέχρι να τα χρειαστείς ξανά. Είναι καιρός να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν.
