Η ψυχική υγεία τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει μία από τις προτεραιότητες του σύγχρονου ανθρώπου. Και ακόμα κι αν δεν βλέπουμε όλοι κάποιον ειδικό, η ψυχολογία μονοπωλεί πολλές φορές τις συζητήσεις με τους φίλους μας και τα βιβλία αυτοβοήθειας κάνουν ρεκόρ πωλήσεων σε αντίθεση με τα λογοτεχνικά. Είμαστε πολύ πιο έτοιμοι να παραδεχθούμε τι μας κάνει κακό ή πότε δεν είμαστε καλά και πολύ πιο υποψιασμένοι για το ποια διαταραχή μπορεί να έχουμε απέναντι ή μέσα μας. Μέχρι εδώ, ας τα λέμε καλά.

Η ψυχοθεραπεία όμως δεν είναι χόμπι και δεν μπορεί να είναι ένα ολοκληρωμένο πακέτο παροχών, αλλά ένα πολύ εξειδικευμένο πλάνο με βραχύβια αποτελέσματα. Το να δουλεύεις ωστόσο με το μέσα σου, έχει κάποιο κόστος, οικονομικό αλλά και ψυχολογικό. Φαίνεται πως μοιάζουμε έτοιμοι να επενδύσουμε σε μία τέτοια διεργασία. Είναι όμως έτσι; Τουλάχιστόν αυτό δείχνουν τα προφίλ μας στο Instagram, όταν ανεβάζουμε book selfie με το τελευταίο εκδοτικό κατόρθωμα του αγαπημένου μας “γκουρού” πίνοντας matcha tea.

Εν ολίγοις ναι μεν η μισή δουλειά είναι η παραδοχή, αλλά η άλλη μισή, δηλαδή η ίαση, είναι μία επίπονη ιστορία που θα πάρει καιρό. Οι άνθρωποι από την άλλη, δεν έχουμε υπομονή. Είμαστε γεννημένοι να βιαζόμαστε, να τρέχουμε, να τα θέλουμε όλα, να τα θέλουμε τώρα και να τα βαριόμαστε γρήγορα. Έχουμε γεννηθεί κυνηγώντας τον επόμενο στόχο, δεν έχουμε χρόνο για να χάσουμε. Ακόμα και τα θέματα μας θέλουμε να τα λύσουμε γρήγορα. Οι φόβοι μας, οι φιλοδοξίες και εντέλει η ευτυχία μας δεν είναι άλλο ένα project που έχουμε αναλάβει με deadline και υπερωρίες, αλλά η ίδια μας η ύπαρξη.

Είμαστε ολομόναχοι σε όλη μας την ζωή και είναι τρομακτικό, όταν αυτή η μοναξιά αποκτά ξαφνικά έναν αδέκαστο θεατή, που δεν μας χαϊδεύει τα αυτιά και μας κάνει να δούμε τα στραβά και τα λάθη μας από τα οποία επιμελώς κρυβόμαστε. Είναι προτιμότερη άλλωστε η ανακαίνιση από την κατεδάφιση. Εδώ ακριβώς γεννιέται μία επιχειρηματική ευκαιρία για όποιον θέλει να την δει, ακριβώς πάνω στην ανάγκη μας για γρήγορη αλλαγή αλλά χωρίς τον πόνο της κατεδάφισης. Αν λοιπόν κάποιος μπορεί να μας υποσχεθεί ότι μπορούμε να φτάσουμε εκεί που θέλουμε γρήγορα και με λιγότερο πόνο, γιατί να μην τον ακολουθήσουμε; Κάπως έτσι με μία πιο γενική έννοια, προέκυψε και η θρησκεία άλλωστε. Ίσως ο Ιησούς Χριστός να μην ήταν ο πρώτος life coach στην ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά σίγουρα είναι ο πιο επιτυχημένος.

Όλοι ψάχνουμε νόημα – Κάποιοι το πουλάνε

Οι λέξεις “αυτοβελτίωση”, “αυτοβοήθεια” και “αυτοφροντίδα” που είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς τα τελευταία χρόνια, στα αυτιά μου ηχούν όπως η λαϊκή ρήση «ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται». Όμως εκεί που εγώ βλέπω μία παρωδία, κάποιοι άλλοι βλέπουν μία απρόσμενη επιχειρηματική ευκαιρία και όπως γίνεται πάντα με τις απρόσμενες ευκαιρίες, την άρπαξαν. Σεμινάρια life coaching φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια, ομιλίες και βιβλία επιτυχημένων ανθρώπων γίνονται ανάρπαστα, πλέον όλοι κάποιον ακολουθούν για να εμπνευστούν και να εμπνεύσουν. Η έμπνευση, γίνεται η νέα λέξη κλειδί. Αλλά κατά έναν ειρωνικό τρόπο, η δημιουργία δεν έρχεται. Τα πράγματα παραμένουν περίπου ίδια. Τα σχέδια παραμένουν σχέδια. Οι σχέσεις παραμένουν τοξικές. Το μόνο που αλλάζει είναι ότι τώρα κάνεις και πέντε λεπτά διαλογισμό, όπως εκείνος ο Αμερικάνος που διάβασες τις προάλλες.

To life coaching, αντιμετωπίζει και παρουσιάζει την  ψυχική υγεία σαν ένα προϊόν, θέλοντας να την κάνει προσβάσιμη σε όλους. Διόρθωση, σε όλους όσοι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν αδρά για όλα τα πακέτα του εκάστοτε προγράμματος. Χρησιμοποιεί εντυπωσιακά πολλούς κανόνες και πολλά tips, κάνοντας την διαδικασία να μοιάζει σαν να συναρμολογείς έπιπλα από τα IKEA, καθώς το ένα βήμα θα σε οδηγήσει σε κάποιο άλλο και μόνο αν τα κάνεις όλα θα δεις αποτέλεσμα. Και το αποτέλεσμα, ακριβώς όπως ένα έπιπλο IKEA ταιριάζει σε όλους, με την διαφορά ότι οι άνθρωποι δεν είμαστε σαλόνια. Το life coaching, δεν δίνει τόση σημασία στο να μάθεις τον εαυτό σου, όσο στο να κάνεις πράγματα. Επενδύει στην δράση και αντιπαθεί την ανάλυση. Οι άνθρωποι που δηλώνουν life coaches, από τους πιο διάσημους μέχρι τους πιο γραφικούς, έχουν όλη τους μία παράξενη ενέργεια και μία ανεξήγητη ένταση. Θυμίζουν πάστορες στα βάθη του αμερικάνικου νότου, “healers” ή ακόμα και τον Ανδρέα Παπανδρέου στις μεγάλες δόξες του. Είναι γεμάτοι απόλυτες βεβαιότητες και αοριστολογίες γενικού περιεχομένου με στόχο να εντυπωσιάσουν το κοινό. Κυρίες με ταγιέρ, κουλ τυπάκια, φασαίοι γιόγκι ή χίπηδες πολυτέλειας, όλοι πλέον με ένα-δύο σεμινάρια (αμφιβόλου επιστημονικής πιστοποίησης) μπορούν να σε βάλουν στον ίσιο δρόμο. Αρκεί να το θες πολύ. Άλλωστε αν θες κάτι πολύ, το σύμπαν θα συνωμοτήσει υπέρ σου, όπως μας είπε ο λογοτέχνης και -before it was cool- life coach, Πάολο Κοέλιο.

Εκλαϊκευμένη φιλοσοφία, ψυχολογία και ανατολίτικες θεωρίες, όλα μαζί σε ένα μπλέντερ, δημιουργούν ένα ενεργειακό κοκτέιλ που θα κάνει τρελές πωλήσεις σε ανθρώπους δυσαρεστημένους με την ζωή τους και όχι μόνο. Δίνεται τεράστια βαρύτητα στο αποτέλεσμα αλλά ποτέ στην διαδικασία και για αυτό, ακόμα κι αν υπάρχουν κάποια θετικά αποτελέσματα, το οικοδόμημα απειλείται να πέσει ανά πάσα στιγμή γιατί δεν έχει γερά θεμέλια. Έτσι γεννιέται ένας φαύλος κύκλος και βέβαια ακόμα περισσότερα ψυχολογικά προβλήματα. Ανεξάντλητες υποσχέσεις σε εξαντλημένους ανθρώπους.

Σε αυτήν ακριβώς την εξάντληση εντοπίζεται και το πρόβλημα όλης αυτής της νοοτροπίας. Επί της ουσίας, χρησιμοποιεί πολλά πράγματα από την επιστήμη της ψυχολογίας όμως στην πράξη αυτό δεν αρκεί. Μπορεί το να φροντίζεις ουσιαστικά τον εαυτό σου, να είναι το κλειδί για μία (πιο) ισορροπημένη ζωή. Όμως δεν είναι τόσο απλό και δεν είναι θέμα απλής απόφασης. Δεν υπάρχουν συνταγές επιτυχίας και δεν είναι όλα στο χέρι μας. Τα όνειρα μας είναι εξαιρετικά πιθανόν να μην πραγματοποιηθούν και δεν υπάρχει πάντα εξήγηση για αυτό. Το να προσπαθείς να κάνεις προβλέψιμο κάτι που από την φύση του είναι απρόβλεπτο, είναι απλά μάταιο.  Χάνεται έτσι επιπλέον χρόνος και χρήμα, ενώ λάθος σκέψεις και πρακτικές διαιωνίζονται. Τα ανθρώπινα συναισθήματα, αντικαθιστούνται από ψευδοέννοιες, λέξεις όπως η αγάπη (για τους άλλους), η φιλία, η ματαίωση, η απογοήτευση, η θυσία, λέξεις δηλαδή που μέσα τους κυλάει ζωντανό αίμα, γίνονται απαγορευμένες. Εδώ έχει χώρο μόνο η επιτυχία, η δύναμη, η σιγουριά, η αποτελεσματικότητα και το εγώ. Λες και η ανθρωπότητα δεν ήταν αρκετά εγωκεντρική και χρειαζόταν ενδυνάμωση. Μέσα σε μία ήδη σαθρή θεωρία, έρχεται να προστεθεί μία ακόμα πιο σαθρή εκτέλεση, από άτομα αμφιβόλου εκπαίδευσης και μόρφωσης με εξαιρετικά επικοινωνιακά χαρίσματα, που δεν πιστοποιεί τίποτα και κανείς. Όχι, μια καλή πρωινή ρουτίνα δεν αρκεί για να πας χαρούμενος σε μια δουλειά που μισείς, δεν είσαι γκρινιάρης αν δεν σου αρέσει κάτι και δεν είσαι τοξικός άνθρωπος αν κάποιες μέρες βλέπεις το ποτήρι μισογεμάτο. Η ψυχολογία αντιθέτως είναι επιστήμη με πολύ συγκεκριμένα όρια και πλαίσια και δεδομένα.

Με έναν ψυχολόγο, προσπαθείς να ανακαλύψεις τον εαυτό σου και να τον αντιμετωπίσεις. Με έναν life coach, τον κοροϊδεύεις. Μπορείς να κάνεις όση γιόγκα θες, να τρέχεις όσα χιλιόμετρα θες, να διαβάζεις τρία βιβλία την ημέρα και να περπατάς στα κάρβουνα. Αλλά ναι, αν δεν κάτσεις να κλάψεις για εκείνο το χαστούκι που έφαγες στα πέντε σου από την κυρία Άννα στο νήπιο, να θρηνήσεις για τον θάνατο της αγαπημένης σου γιαγιάς που πέρασες στο ντούκου γιατί ήταν ενενήντα και να αποδεχτείς το ότι πέρασες νομική για να χαρεί η μαμά ενώ εσύ ήθελες να γίνεις κομμώτρια, δεν θα ξεπεράσεις ποτέ τον φόβο σου για τα αεροπλάνα. Μάλλον…

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.