Ο Βίκτορ Ουγκό δε μπορούσε να δουλέψει χωρίς την μυρωδιά του καφέ. Ναι, το μόνο βέβαιο είναι ότι πάθαινε κι αυτός συγγραφικό κενό, με την τρομακτική λευκή σελίδα μπροστά να κοιτά ειρωνικά, ναι κι αυτός έψαχνε την έμπνευση.
Αυτό το κείμενο γράφεται με την πίστη και την ελπίδα ότι, αληθώς και απαρεγκλίτως, έμπνευση υπάρχει και παρα-ϋπάρχει.
Η έμπνευση, ως λέξη, ως έννοια, θα μπορούσε να ταιριάξει πολύ με την λέξη και έννοια «ταλέντο». Δεν είναι δεδομένο από τι απαρτίζεται, ποια είναι το δομικά της συστατικά, αλλά όποιος την έχει νιώσει να τον χτυπάει κατακέφαλα, γνωρίζει. Ένα συναίσθημα σαν έρωτας, που δεν είναι ανάγκη να αποτυπωθεί καλλιτεχνικά ή δημιουργικά.
Η έμπνευση μπορεί να μας βρει και με το ένδυμα του joie de vivre-η ανεκτίμητη στιγμή που καταφθάνει ο καφές σου, ενώ εσύ έχεις ήδη ανοίξει ένα βιβλίο που μόλις αγόρασες, ανυπομονώντας να δεις τι γράφει. Αλλά, stricto sensu, η έμπνευση είναι αυτό που νομίζουμε ότι έρχεται από ψηλά και «φυσά» μες στην ψυχή μας, το μυαλό μας, για να μας υποβάλει με χάρι και αρμονία τι να γράψουμε, τι να ζωγραφίσουμε, τι να συνθέσουμε. Όταν μας συμβαίνει έμπνευση, νιώθουμε ένα με το σύμπαν, νιώθουμε ότι ο χρόνος παύει να περνά ορμητικός και ότι κάτι λειτουργεί πολύ σωστά. Μοιάζουμε μαγεμένοι.
Όμως, κανένας συγγραφέας, ζωγράφος ή συνθέτης, όμως, κανένας χορογράφος, γλύπτης, χαράκτης, ποιητής, καλλιτέχνης δεν δημιουργεί αποκλειστικά υπό το καθεστώς της έμπνευσης. Κι η έμπνευση, για να έρθει, μιας που πήραμε ως υπόθεση εργασίας την δεδομένη ύπαρξή της με κάποιον τρόπο, με όποιον τρόπο, θέλει να έχουμε προλειάνει το έδαφος. Δεν εννοούμε, κατ’ ανάγκην, έναν καθαρό και οργανωμένο χώρο με κεράκια και λοιπά ινσταγκραμικά χούγια που προβάλλονται ως περιβάλλον κατάλληλο για συγγραφή (φευ και μπλιαξ). Το μυαλό και η ψυχή, όμως, είναι σημαντικά να έχει βρει το νήμα πάνω στο οποίο θα περπατήσει επάνω η Κυρά, η Μάγισσα, η Μέγαιρα, η Έμπνευση.
Μου κάνει, εδώ και χρόνια εντύπωση, το γεγονός ότι υπάρχουν συνάνθρωποί μας που βασανίζουν εαυτές και εαυτούς για να δημιουργήσουν. Λένε «θα στρωθώ να γράψω» άνθρωποι που δεν μπορούν να τελειώσουν ένα διήγημα από την θέση του αναγνώστη. Όχι, η τέχνη και ο βάκιλλος της δημιουργίας σε βρίσκουν, δεν τα βρίσκεις εσύ-αυτό δεν σημαίνει ότι σε βρίσκουν πάντα και παντού. Έτσι, αν από παιδάκι που αγαπούσε να φωτογραφίζει τα βότσαλα της μαμάς του στο βάζο, έχεις γίνει εκείνος ο ενήλικας που διδάσκει φωτογραφία σε μια σχολή και θέλει να βρει κάτι ενδιαφέρον να φωτογραφίσει για την επόμενη έκθεσή του, τότε ναι μεν σε έχει συναντήσει η Διαόλισσα, και μάλιστα πολλές φορές. Αλλά, μπορεί να έρχονται κι εκείνες οι ώρες που πρέπει εσύ, ο φωτογράφος, να πας να την βρεις την ρημάδα.
Να βγεις ένα πρωί, προτού ξημερώσει, με την κάμερα. Να ξεφυλλίσεις λευκώματα. Να δεις ξανά καλό σινεμά. Να σημειώσεις ιδέες, να σβήσεις, να γράψεις ξανά. Να κάνεις υπομονή στην αγρανάπαυσή σου, επίσης. Δεν είναι εργοστάσιο η ψυχή να παράγει σε αλλεπάλληλες βάρδιες. Δεν υπάρχει λίστα κανόνων για την προσέλκυση της έμπνευσης. Σε βρίσκει πάνω στην κορύφωση στο σεξ, στην φρικτή καθυστέρηση του καραβιού στο λιμάνι, στο βαθύ, βουβό κλάμα ένα απόγευμα-επέτειος θανάτου του μπαμπά σου-, στο αναποδογύρισμα της ομελέτας μια Κυριακή που αγουροξύπνησες για να του ετοιμάσεις πρωινό.
Όμως, για εκείνες και εκείνους που χρειαζόμαστε την έμπνευση για να βγάζουμε το ψωμί μας, κοινώς για εμάς που η δημιουργία (έτσι ή αλλιώς) αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, υπάρχουν μερικοί δοκιμασμένοι και καρατσεκαρισμένοι τρόποι να κυνηγάμε επιτυχώς την έμπνευση που, μπορεί, για λίγο καιρό να μας έχει ξεφύγει, να έχει χαθεί. Καταρχάς, είναι σημαντικό να κρατάμε διαρκώς ακονισμένες τις αισθήσεις μας, να γνωρίζουμε πώς να αφηνόμαστε στην ροή του παρόντος, στην απόλαυση των στιγμών. Επίσης, να κρατάμε επαφή με πράγματα και συνήθειες που αγαπάμε και μας κάνουν καλύτερους: σωματική άσκηση, μαγειρική, διάβασμα, χορός, κολύμπι. Η γνώση είναι σημαντική πηγή έμπνευσης, συχνά υποτιμημένη. Ένας σχεδιαστής μόδας δεν είναι καλό να γνωρίζει την ιστορία της μόδας, τους άλλους σχεδιαστές, ας πούμε; Αντιστοίχως, ένας συγγραφέας, ένας άνθρωπος που γράφει δε νοείται να μην διαβάζει-οτιδήποτε: από συστατικά αφρόλουτρου μέχρι ποίηση του 190υ αιώνα.
Για την στιγμή της άγρας της έμπνευσης, όταν δηλαδή μας κυνηγά ένα deadline ή μια δική μας εσωτερική φωνή που μας σπρώχνει να δημιουργήσουμε κάτι στο εδώ και το τώρα, βοηθά η καλή μουσική (καλή μουσική είναι η μουσική που μας αρέσει), ένα ρόφημα ή ένα ποτήρι κρασί/μπίρα και ένας βασικός μπούσουλας πάνω στον οποίο θα μπορέσουμε να χτίσουμε. Αν πηγαίνουμε στα χαμένα, τι να μας κάνει ο Μπάουι και το σαρντονεδάκι στο άνετο σαλονάκι μας; Γι’ αυτό, τα έξυπνα παιδιά σημειώνουν κάπου πρόχειρα τις ιδέες τους, όταν αυτές τους έρχονται, ώστε σε μια στιγμή λογικότατης ξηρασίας να γείρουν πάνω τους και να σωθούν. Σημειώσεις κινητού, παιδιά. Ή πατροπαράδοτο χαρτάκι-μολυβάκι. Μην το υποτιμάμε, βοηθά στ’ αλήθεια τις δύσκολες ώρες.
Αν πραγματικά έχουμε πάθει μπλόκο, ας μην τα παρατήσουμε τόσο εύκολα και δίχως μάχη, πρώτα. Ας γράψουμε κάτι, κι ας είναι κακό. Καλύτερο, εν προκειμένω, το κάτι από το τίποτα. Κι από αυτό το μέτριο «κάτι», αύριο θα βγάλουμε απόσταγμα. Θα έχουμε πάλι βοηθηθεί, έτσι δεν είναι; Συχνά, μπορεί να χρειάζεται να ξεκολλήσει λίγο το μυαλό μας, οι παραστάσεις μας. Έχεις μέρες να γράψεις κάτι της προκοπής από το γραφείο σου στην κρεβατοκάμαρα με το μονίμως άστρωτο κρεβάτι; Πήγαινε σε ένα ωραίο καφέ, χάζεψε τον κόσμο, τον κατάλογο, τα σκυλιά. Στην τελική, ηχογράφησε σε ένα ηχητικό μήνυμα που θα αποστείλεις στον εαυτό σου κάποιες πρόχειρες σκέψεις και κατευθύνσεις σε σχέση με το θέμα σου. Πάλι, προς αξιοποίηση σε μεταγενέστερη στιγμή.
Ένας καλός βραδινός ύπνος εξασφαλίζει καθαρές και παραγωγικές πρωινές ώρες. Οι γραφιάδες εκτιμούν το 05:30-08:30-η πόλη μοιάζει να έχει μπει σε σίγαση. Αλλά, βέβαια, και μες στη νύχτα επιτυγχάνονται ωραίες εμπνεύσεις, αν και συνήθως την επόμενη μέρα μπορεί να έχουν ξεθωριάσει και να μας φαίνονται κάπως κλισέ ή βαρετές. Το παν είναι να ασκούμαστε ως υποδοχείς της έμπνευσης, αγόγγυστα. Η καλύτερη άσκηση είναι η ίδια η ζωή. Καλή και η ηρεμία της απομόνωσης, αλλά ένας περίπατος ή ένα θερινό σινεμά δεν έβλαψε ποτέ καμία και κανέναν.
Στην τελική, μπορεί η έμπνευση να είναι ένα δεντρί φυτρωμένο μέσα μας-κι η ζωή μας, τα όσα κάνουμε ή δεν κάνουμε, να το θεριεύουν ή να το μαραίνουν. Κανείς ποτέ δεν θα μας πει τι ή πού είναι η έμπνευση, εμείς όμως χρειαζόμαστε την ωραία δροσιά της και όσο την ψάχνουμε, τόσο, τελικά, την δημιουργούμε.
Μπερδευτήκατε; Ωραία. Αυτό είναι κιόλας μια καλή αρχή. Βάλτε να γίνεται καφές και ανασκουμπωθείτε!
