Όταν το 2017 η πανώλη (ναι, η γνωστή πανώλη, μια αρρώστια που ακόμη να εξαλειφθεί εντελώς) σκότωσε 171 άτομα στη νήσο της Μαδαγασκάρης στην Αφρική, οι ανά τον κόσμο επιστήμονες είπαν μέσα τους «ως εδώ και μη παρέκει».

Αμέσως ξεκίνησαν οι κλινικές δοκιμές προκειμένου να ανευρεθεί το εμβόλιο κατά της φοβερής αυτής βακτηριακής απειλής και έπρεπε να φτάσουμε μέχρι πέρσι, στο καλοκαίρι του 2021 όταν ο Βρετανός Τομ Πούλεϊ έγινε ο πρώτος άνθρωπος στον οποίο χορηγήθηκε το πειραματικό εμβόλιο της πανώλης.

«Μου το κατέστησαν σαφές ότι εγώ θα ήμουν ο πρώτος άνθρωπος σε όλη την υφήλιο που θα έκανα το συγκεκριμένο εμβόλιο. Δεν προσπάθησαν να μου το κάνουν πιο εύπεπτο, αλλά πρόσθεσαν ότι είναι απολύτως ασφαλές. Φυσικά, πάντα υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι σε τέτοια εμβόλια, αλλά κατάλαβα ότι πρόκειται για ταλαντούχους επιστήμονες και ήταν τιμή μου να είμαι ο πρώτος άνθρωπος που μου χορηγήθηκε το εμβόλιο αυτό», είπε, μιλώντας στην εφημερίδα Guardian και προσθέτοντας εμφατικά ότι δέχθηκε να συμμετάσχει στην κλινική δοκιμή, προκειμένου να βοηθήσει στο να απαλλαγεί ο κόσμος από μια φριχτή αρρώστια.

Όπως είπε κατόπιν, αισθάνθηκε μια μικρή αδιαθεσία, αλλά μέσα σε τρεις ώρες δεν είχε κανένα απολύτως σύμπτωμα. Αυτό φυσικά συνέβη για έναν πολύ σημαντικό λόγο: επειδή το πειραματικό εμβόλιο κατά της πανώλης βασίστηκε στην ίδια τεχνολογία mRNA με την οποία το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης παρασκεύασε αυτό του κορονοϊού για λογαριασμό της εταιρείας Astrazeneca.

Όπως φαίνεται λοιπόν, προέκυψε και ένα καλό από όλη αυτήν την παγκόσμια περιπέτεια της Covid-19: η τεχνολογία mRNA για την αντιμετώπιση των επιπλοκών από τη νόσο του κορονοϊού «ξεκλείδωσε» την διαδικασία για την εξεύρεση και άλλων εμβολίων για μέχρι πρότινος ανήκεστες αρρώστιες που ταλάνιζαν επί δεκαετίες την ανθρωπότητα –ειδικά τις υπανάπτυκτες χώρες στην Αφρική, την Ασία ή την Λατινική Αμερική.

Προς μια πανάκεια για πολλές ασθένειες;

«Πλέον, έχουμε την τούρτα και μπορούμε να βάλουμε όχι μόνο κερασάκι, αλλά φιστίκια ή ό,τι άλλο θέλουμε», λέει χαριτολογώντας στον Guardian η Σάρα Γκίλμπερτ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μία εκ των δημιουργών του εμβολίου της AstraZeneca.

Δεν λέει ψέματα η Γκίλμπερτ: μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται να ξεκινήσουν να δοκιμάζονται νέα εμβόλια για τον ιό Ζίκα, τον δάγκειο πυρετό και κατά του ιού του Έμπολα. Τέτοιο πυρετό κλινικών δοκιμών είχε να δει η ιατρική κοινότητα από τα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο η ιολογία και η ανοσολογία έκαναν τεράστια άλματα προόδου.

Το συμπέρασμα της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας είναι πασίδηλο: τα διδάγματα από την πανδημία, μαζί με μια γενναία «ένεση» ιατρικών επενδύσεων μερικών δισ. ευρώ από διάφορες πλευρές, κυβερνητικές και μη, αναμένεται να αλλάξουν για πάντα την ιατρική επιστήμη –προς το καλύτερο.

Απώτερος στόχος, λένε οι επιστήμονες, δεν είναι άλλος από την οριστική θεραπεία του καρκίνου –ή έστω των πιο επικίνδυνων μορφών του.

Επιτάχυνση των διαδικασιών

Η πανδημία λοιπόν συνέβαλε τα μέγιστα στην επιτάχυνση των ιατρικών και επιστημονικών διαδικασιών. «Η ανάπτυξη της επιστήμης διαρκεί πολλά χρόνια και χρειάζεται μία ευκαιρία για να εφαρμοστεί. Η πανδημία προσέφερε ένα πιο απλό και άμεσο ρυθμιστικό περιβάλλον, γι’ αυτό και τα εμβόλια εξελίχθηκαν τόσο γρήγορα», συνοψίζει όσον αφορά στις εξελίξεις ο Ντινάν Πιλάι, καθηγητής Ιολογίας του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου, προσθέτοντας ότι «δεν είναι τυχαίο ότι ενώ η τεχνολογία mRNA υπήρχε εδώ και μια δεκαετία περίπου, εφαρμόστηκε ξαφνικά και δραστικά με αφορμή τον κορονοϊό».

Τώρα η ιατρική κοινότητα έχει πέσει με τα μούτρα που λένε στην πιο θανατηφόρα ασθένεια όλων: την ελονοσία, εξαιτίας της οποίας, μόνο μέσα στο 2021, έχασαν τη ζωή τους πάνω από 700.000 άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη.

Ήδη η φαρμακευτική εταιρεία Novartis έχει αναπτύξει ένα saRNA εμβόλιο γι’ αυτή τη νόσο και οι κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους αναμένεται να ξεκινήσουν σε περίπου δύο χρόνια.

Είναι δυνατόν μέχρι το τέλος της δεκαετίας να έχουμε απαλλαγεί άπαξ και δια παντός από τον φόβο μας για ένα τσίμπημα από ένα μολυσμένο κουνούπι; Όλα είναι πιθανά σε αυτόν τον Θαυμαστό Νέο Κόσμο που μας ανοίγεται και μας ξημερώνει.

Ψηφιακή ιατρική εξ’ αποστάσεως

Μια ακόμη θετική παράμετρος της πανδημίας ήταν επίσης ότι, ακριβώς επειδή όλα έπρεπε, αναγκαστικά, να γίνουν από απόσταση λόγω του φόβου των επιμολύνσεων, πήρε μπρος που λέμε και ένα ακόμη κομμάτι της ιατρικής: η ψηφιακή υγεία, δηλαδή η εξ’ αποστάσεως εφαρμογή ιατρικών πρακτικών.

Προφανώς και αυτός είναι ένας νέος τομέας που ολοένα και θα εκσυγχρονίζεται, αλλά το σημαντικό που συμβαίνει ήδη είναι το ότι οι άνθρωποι συνηθίζουν ολοένα και περισσότερο να λαμβάνουν κλινικές συμβουλές μέσω εικονικών διαβουλεύσεων, ενώ άλλες πληροφορίες που συλλέγονται σε εφαρμογές αποστέλλονται σε επαγγελματίες υγείας.

«Η χρήση σχετικών εφαρμογών από τα smartphones μας και η κατανόηση των ιατρικών δεδομένων από τους πολίτες, είναι κάτι που ήρθε εντελώς ξαφνικά», εξηγεί ο δρ. Πιλάι, επισημαίνοντας με νόημα ότι, λίγο έως πολύ, λόγω της κατάστασης αυτής, όλοι μας γίναμε… γιατροί του εαυτού μας.

«Η κατανόηση των ιατρικών δεδομένων και η γνώση του επιπολασμού της νόσου είναι πλέον ευρέως διαδεδομένη από πολύ κόσμο», λέει ο Πιλάι, «γιατί ο κορονοϊός προσέδωσε στην ιατρική κοινότητα ένα όραμα για τον καλύτερο τρόπο εφαρμογής της επιστήμης σε προβλήματα υγείας στο εγγύς μέλλον».

«Ήταν μια τρομερή και εξαιρετικά δυσχερής περίοδος για τόσο πολλούς ανθρώπους. Ελπίζω ότι κάποια από τα επιστημονικά επιτεύγματα αυτής της περιόδου θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε και άλλες ασθένειες», καταλήγει ο Ντέιβιντ Μπράουν, ογκολόγος και επιστήμονας που εξειδικεύεται στις ανοσοθεραπείες του καρκίνου, στο Αντικαρκινικό Κέντρο του Γέιλ.

Μήπως τελικά, μόλις περάσει η καταιγίδα και επέλθει η ηρεμία, αποδειχτεί ότι αυτή η πανδημία άλλαξε για πάντα τους κανόνες της Ιατρικής προς όφελός μας;

Αυτό είναι κάτι που το εύχονται και το ελπίζουν όλοι.