Το νέο έργο της Δήμητρας Τρυπάνη Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές –μια ανάθεση της ΕΛΣ– θα παρουσιαστεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ για τρεις παραστάσεις, στις 25, 27 και 28 Σεπτεμβρίου 2022, με τη συμμετοχή αναγνωρισμένων ερμηνευτών. Πρόκειται για μια ιδιότυπη σύγχρονη «Εξόδιο Λειτουργία» αφιερωμένη στον μεγάλο κινηματογραφιστή Αντρέι Ταρκόφσκι, τον δημιουργό που απέδωσε τις σκέψεις και τα αισθήματά του με εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς και διανοητικού σφρίγους. To ποιητικό κείμενο, που το υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας, συνδιαλέγεται με το γερμανικό κείμενο του Λουθηρανικού Ρέκβιεμ, αλλά και με θραύσματα διαλόγων από τις επτά ταινίες του Ρώσου δημιουργού.

 Ο Αντρέι είναι μια «παράσταση ήχου», καθώς, σύμφωνα με τη συνθέτρια Δήμητρα Τρυπάνη, ο ήχος –κείμενο και μουσική αυστηρά συνδεδεμένα μέσα στην παρτιτούρα– είναι το κατεξοχήν αφηγηματικό μέσο. Στη σύνθεση της Τρυπάνη σημαντικό ρόλο παίζουν οι χρωματικές ετεροφωνικές και πολυφωνικές δομές, η πολυστιλιστικότητα και τα σωματικά κρουστά. Επιπλέον, πολυγλωσσικά στοιχεία και διαλογικά θραύσματα από τις ταινίες του Ταρκόφσκι εγκιβωτίζονται στο συνολικό λειτουργικό κείμενο με τη χρήση της τεχνικής του κολάζ.

Το έργο, που αποτελεί ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες: την εισαγωγή και επτά σκηνές που αντιστοιχούν στα επτά μέρη του κειμένου του Γερμανικού Ρέκβιεμ αλλά –κυρίως– στις επτά ταινίες που δημιούργησε ο Ταρκόφσκι στη διάρκεια της σύντομης ζωής του.

Δεκαοκτώ διακεκριμένοι ηθοποιοί, χορευτές και μουσικοί ερμηνεύουν επί σκηνής ισάριθμες εκδοχές του Αντρέι, πρόσωπα υπαρκτά ή φανταστικά, κομβικούς χαρακτήρες από τις επτά ταινίες του. Οι Σαβίνα Γιαννάτου, Φάνης Ζαχόπουλος, Νίκος Ζιάζιαρης, Χρήστος Θάνος, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Βάλια Καράγιωργα, Γιώργος Κασαβέτης, Δήμητρα Κοκκινοπούλου, Νάντια Κοντογεώργη, Χαρά Κότσαλη, Χριστίνα Μαξούρη, Ηρώ Μπέζου, Ειρήνη Μπιλίνη-Μωραΐτη, Γιώργος Νικόπουλος, Καλλιόπη Σίμου, Αλίκη Σιούστη, Φώτης Σιώτας και Αλέξανδρος Ψυχράμης αρθρώνουν τον ποιητικό, κινηματογραφικό και μουσικό λόγο του έργου είτε ως μονάδες είτε ως ενιαίο «χορικό» σύνολο.

Η συνθέτρια Δήμητρα Τρυπάνη ασχολείται με τη δημιουργία διαθεματικών μουσικών παραστάσεων χρησιμοποιώντας ως κύρια μέσα τα αυστηρά δομημένα πολυρρυθμικά σχήματα και την ετεροφωνία τόσο στη μουσική όσο και στον λόγο. Έχει συνεργαστεί με πολλές καταξιωμένες ορχήστρες, σχήματα και σολίστες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια θεωρητικών και σύνθεσης με διαθεματικές πρακτικές στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου.

H Δήμητρα Τρυπάνη επισημαίνει: «Η παράσταση Αντρέι είναι ένα ιδιότυπο προσωποποιημένο ρέκβιεμ για τον σπουδαίο κινηματογραφιστή Αντρέι Ταρκόφσκι αλλά, πέραν αυτού, και ένα ρέκβιεμ για οποιονδήποτε δημιουργό αναζητά απεγνωσμένα μια “αγία” σιωπή, μια εσωτερική ηρεμία, μέσα στην αντάρα της ψυχής του.

Εδώ και πολλά χρόνια στα έργα μου χρησιμοποιώ τον ήχο –κειμένων και μουσικής– για να μοιραστώ κάποιες σκέψεις για θεμελιώδη ανθρώπινα ερωτήματα. Ο τρόπος που δουλεύω είναι συγκεκριμένος. Χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση των κειμένων με τα οποία καταπιάνομαι μέσα σε ένα ενορχηστρωτικό πλέγμα με αυστηρή φόρμα, έτσι ώστε να δημιουργείται μια μουσική ροή που να εμπεριέχει την ποιητική αφήγηση και να συνδιαλέγονται οι δύο τέχνες χωρίς “ραφές”. Να φεύγει δηλαδή όλος ο ήχος –του ποιητικού κειμένου και της μουσικής– προς τον θεατή/ακροατή σαν ένα ορμητικό ηχητικό ποτάμι. Μέσα στο ηχητικό ποτάμι της παράστασης Αντρέι συγκατοικούν το ποιητικό κείμενο του Παντελή Μπουκάλα, το γερμανικό κείμενο του Λουθηρανικού Ρέκβιεμ αλλά και διάσπαρτα θραύσματα σκηνών από τις εφτά ταινίες του Ταρκόφσκι.

Υπάρχουν μέρη του κειμένου που είναι μετρημένα, αρθρωμένα αυστηρά στη φόρμα τους και απολύτως ομαδικά ως “χορικός λόγος”, πολυρρυθμικά ή ασύμμετρα, σχεδόν σαν ένα περίεργο εναλλακτικό χιπ χοπ και συχνά με τη συνοδεία σωματικών κρουστών (body percussion). Υπάρχουν μέρη, επίσης, που έχουν μελοποιηθεί ως αμιγή κλασικά πολυφωνικά χορωδιακά, καθώς και μέρη που λέγονται ελεύθερα σαν πρόζα μέσα στη σιωπή, σπάζοντας την αυστηρή μετρική φόρμα που κατά τα άλλα χαρακτηρίζει το έργο.

Επί σκηνής θα δούμε δεκαοκτώ εκδοχές του Ταρκόφσκι ταυτισμένες με τους ήρωες και τις ηρωίδες των ταινιών του, ή αλλιώς έναν διασπασμένο δημιουργικό νου που όσο προχωράει η παράσταση συγκεντρώνεται και ενοποιείται σε μία συμπαγή σκέψη. Ο λόγος που αρθρώνεται από τους δεκαοκτώ εξαιρετικούς ερμηνευτές της παράστασης –ποιητικός, κινηματογραφικός, μουσικός και συνολικά ιερατικός– γίνεται προσωπικός λόγος του καθενός και “χορικός” λόγος όλων μαζί.

Η παράσταση Αντρέι δεν είναι ούτε συναυλία ούτε όπερα ούτε θεατρικό έργο. Είναι μια τελετουργική “παράσταση ήχου”, την οποία μπορεί κανείς να επιλέξει να την παρακολουθήσει είτε με ανοιχτά είτε με κλειστά μάτια».

Ο διακεκριμένος ποιητής, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας, ο οποίος υπογράφει το πρωτότυπο ποιητικό κείμενο του Αντρέι, σημειώνει: «Με τη Δήμητρα Τρυπάνη συνεργάστηκα για πρώτη φορά το 2019, όταν μου παράγγειλε την ποιητική ανάπλαση μιας τραγικής ιστορίας που είχε συμβεί σε χωριό της Μάνης, περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Αποτέλεσμα της συνεργασίας μας υπήρξε η μουσική παράσταση Αμίλητη, συμπαραγωγή του Φεστιβάλ Παξών και της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, και το βιβλίο μου Μηλιά μου αμίλητη: ένας λόγος σε έξι φωνές (εκδόσεις Άγρα).

Το 2021, μέσα στο ζοφερό κλίμα μιας πανδημίας που έθεσε εν αμφιβόλω τις βεβαιότητές μας, τις κατακτήσεις μας, το κυρίαρχο μοντέλο ζωής, τις ίδιες τις αξίες μας, και ταυτόχρονα αποκάλυψε μια ανθρωπότητα αδύναμη ή και απρόθυμη να συμπεριφερθεί με βλέμμα και πνεύμα οικουμενικό, η πρόταση της Δήμητρας αφορούσε την “ανάπλαση” της ιστορίας ενός από τους στοχαστικότερους σκηνοθέτες του 20ού αιώνα: του Ρώσου κινηματογραφιστή Αντρέι Ταρκόφσκι. Ενός δημιουργού ικανού να αποδίδει τις σκέψεις και τα αισθήματά του με εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς και διανοητικού σφρίγους.

Το αποτέλεσμα υπήρξε και πάλι διπλό, πλην (επίσης και πάλι) ενιαία και αχώριστα διπλό: η μουσική παράσταση Αντρέι (ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής) και το βιβλίο μου Ο Χριστός στα χιόνια: εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι.

Για να προσπαθήσω να μπω στον πυκνό κόσμο του Ταρκόφσκι,  ξαναείδα, κι όχι μία ή δύο φορές, τις εφτά ταινίες του, διάβασα τα βιβλία του –ημερολόγια του βασανισμένου βίου του και των πνευματικών του αγωνιών και αναζητήσεων–, καθώς και όσα βιβλία, εκδομένα στα ελληνικά, αφορούν το έργο του. Έκρινα επίσης απαραίτητο, αλλά και ωφέλιμο, να διαβάσω τα μεταφρασμένα στα ελληνικά ποιήματα του πατέρα του, του Αρσένι Ταρκόφσκι, η παρουσία του οποίου στα φιλμ του γιου είναι ευδιάκριτη.

Τα εφτά κεφάλαια της δοκιμής μου αφηγούνται συνοπτικά –μέσα από τη λοξή ματιά της ποίησης, που δεν ταυτίζεται με το βλέμμα της αυστηρής βιογράφησης– τις ισάριθμες ταινίες του Ταρκόφσκι, παρακολουθώντας τα γεννήματα της ισχυρής καλλιτεχνικής συνείδησής του από τα Παιδικά χρόνια του Ιβάν (1962) έως τη Θυσία (1986). Στον Ταρκόφσκι, όπως σε πολλούς σπουδαίους Ρώσους πνευματικούς δημιουργούς (και πρώτα πρώτα στον αγαπημένο του Φιόντορ Ντοστογέφσκι), η θεώρηση του ανθρώπινου βίου δεν νοείται δίχως τριβή με το θρησκευτικό φαινόμενο και τη θεολογία. Αυτό υπαγόρευσε και τον σποραδικό βιβλικό τόνο στον Αντρέι, καθώς και τον εγκιβωτισμό βιβλικών χωρίων.

Η θεολογία ωστόσο του Ταρκόφσκι, στη δική μου ανάγνωση και “ανάπλαση”, δεν αφορά το επέκεινα και το μετέπειτα αλλά το εδώ και το τώρα του ανθρώπινου βίου. Ενός βίου που πληγώνεται όλο και βαθύτερα από το γεγονός ότι χρειάζεται πολύς πόνος ακόμα ώσπου να καταστεί κοινός, οικουμενικός τόπος το “δόγμα” ότι δίχως ηθική και πνευματικότητα η ανθρώπινη ύπαρξη χάνει το νόημά της και καταντάει κενό κέλυφος. Ό,τι ακριβώς αντιπάθησε και πολέμησε ο Αντρέι Ταρκόφσκι».

Παράσταση ήχου • Ανάθεση της ΕΛΣ • Νέα παραγωγή

Αντρέι: Ρέκβιεμ σε οκτώ σκηνές

Δήμητρα Τρυπάνη

25, 27, 28 Σεπτεμβρίου 2022

Ώρα έναρξης: 19.30 (Κυριακή: 18.30)

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Σύλληψη, σύνθεση, μουσική διδασκαλία, σκηνοθεσία, μουσική διεύθυνση: Δήμητρα Τρυπάνη

Πρωτότυπο ποιητικό κείμενο: Παντελής Μπουκάλας

Σκηνικά: Έλενα Σταυροπούλου

Κοστούμια: Νίκος Κόκκαλης

Χορογραφία, κινησιολογία: Ερμίρα Γκόρο

Φωτισμοί: Βαλεντίνα Ταμιωλάκη

Σχεδιασμός ήχου: Κώστας Μπώκος

Ερμηνεύουν (αλφαβητικά): Σαβίνα Γιαννάτου, Φάνης Ζαχόπουλος, Νίκος Ζιάζιαρης, Χρήστος Θάνος, Μαριάννα Καβαλλιεράτου, Βάλια Καράγιωργα, Γιώργος Κασαβέτης, Δήμητρα Κοκκινοπούλου, Νάντια Κοντογεώργη, Χαρά Κότσαλη, Χριστίνα Μαξούρη, Ηρώ Μπέζου, Ειρήνη Μπιλίνη-Μωραΐτη, Γιώργος Νικόπουλος, Καλλιόπη Σίμου, Αλίκη Σιούστη, Φώτης Σιώτας, Αλέξανδρος Ψυχράμης

Με τη συμμετοχή εννεαμελούς μουσικού συνόλου

Τιμές εισιτηρίων: €8, €12, €15, €20, €30, €35, €50

Φοιτητικό, παιδικό: €8

Περιορισμένης ορατότητας: €5

Προπώληση:

• Ταμεία ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ (2130885700, καθημερινά 09.00-21.00)
• www.ticketservices.gr
• Ομαδικές κρατήσεις 2130885742