Τι υπάρχει στο τυπικό καλάθι αγορών σας; Ποιες είναι οι τροφές χωρίς τις οποίες δεν μπορείτε να ζήσετε; Και ποιες είναι οι περιστασιακές λιχουδιές σας;
Όποια και αν είναι αυτά, είναι πολύ πιθανό να έχετε παρατηρήσει μια αλλαγή (προς τα πάνω) στην τιμή τους τους τελευταίους μήνες. Οι ελλείψεις και τα προβλήματα εφοδιασμού που προκλήθηκαν από γεγονότα όπως η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία έχουν γίνει αισθητά μέσω του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων εδώ και αρκετό καιρό. Αλλά για ορισμένα τρόφιμα, ένα πιο πρόσφατο γεγονός κάνει αισθητή την παρουσία του: οι υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ.
Είναι απολύτως σύνηθες οι τιμές των τροφίμων να αυξομειώνονται παράλληλα με τις εποχές, αλλά το εξαιρετικά ζεστό και ξηρό καλοκαίρι που βιώνεται από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Ασία και όχι μόνο, προκάλεσε κακές σοδειές και πολλές καλλιέργειες να αποτύχουν.
Η κλιματική κρίση καθιστά τα ακραία καιρικά φαινόμενα -από καύσωνες και ξηρασίες έως καταιγίδες και πλημμύρες- πιο συνηθισμένα και ορισμένες καλλιέργειες είναι πιο ευαίσθητες σε αυτές τις αλλαγές από άλλες.
Ακολουθούν τρία παραδείγματα τροφίμων στα οποία βλέπουμε ήδη επιπτώσεις.
Ελαιόλαδο
Το μακρύ, ζεστό και ξηρό καλοκαίρι σε μεγάλο μέρος της Μεσογείου έχει προκαλέσει ζημιές στα ελαιόδεντρα και κακή σοδειά, επειδή η μειωμένη εδαφική υγρασία έχει περιορίσει τα φυτά και τις καλλιέργειες κατά τη διάρκεια της κρίσιμης καλλιεργητικής περιόδου. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές του ελαιόλαδου έχουν εκτοξευθεί σε υψηλά. Τα αποθέματα έχουν ήδη μειωθεί σημαντικά σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια και είναι πιθανό να εξαντληθούν πολύ πριν φτάσουμε στην επόμενη συγκομιδή.
Μεταξύ Απριλίου 2022 και Μαΐου 2023 οι μέσες θερμοκρασίες ήταν έως και 2,5°C -και μερικές φορές 4°C- υψηλότερες από το μέσο όρο σε χώρες όπως η Ισπανία, η οποία είναι ένας από τους σημαντικότερους παραγωγούς ελαιόλαδου παγκοσμίως. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις επίμονα χαμηλές βροχοπτώσεις για περισσότερο από 1 έτος δημιούργησε σοβαρή ξηρασία. Στην Ανδαλουσία της νότιας Ισπανίας, οι δεξαμενές νερού έχουν μειωθεί στο 25% περίπου της χωρητικότητάς τους.
Ρύζι
Από την Ιταλία έως την Ινδία, οι καλλιεργητές ρυζιού βιώνουν εδώ και μερικά χρόνια τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις καλλιέργειές τους. Και το πρόβλημα είναι πολύπλευρο -άλλοτε πρόκειται για ξηρασία, άλλοτε για πλημμύρες. Και η αυξανόμενη αλατότητα από την εισροή νερού επηρεάζει επίσης τις καλλιέργειες.
Η Ιταλία καλλιεργεί περίπου το 50% του ρυζιού της ΕΕ και είναι ο μοναδικός παραγωγός στον κόσμο πολλών ποικιλιών κατάλληλων για ριζότο. Αλλά η χώρα προειδοποίησε πρόσφατα ότι η παραγωγή ρυζιού πρόκειται να μειωθεί, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει ένα δεύτερο έτος ξηρασίας. Ως αποτέλεσμα, η Ιταλία σπέρνει φέτος τη μικρότερη σοδειά ρυζιού των τελευταίων 23 ετών, σύμφωνα με το Reuters.
Η Ταϊλάνδη, επίσης, εξετάζει τη μείωση της σοδειάς της, καθώς οι χαμηλές βροχοπτώσεις και οι κακές προοπτικές ανησυχούν τις αρχές. Η χώρα αναπτύσσει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης που πιθανότατα θα έχει αντίκτυπο στις παγκόσμιες προμήθειες ρυζιού -καθώς και σε αυτές της ζάχαρης. Τον Ιούλιο, οι τιμές του ρυζιού στην Ασία εκτινάχθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δύο και πλέον ετών, λόγω των ανησυχιών ότι η ξηρασία θα βλάψει τις καλλιέργειες.
Στην Ινδία, οι καθυστερημένες και ιδιαίτερα έντονες βροχοπτώσεις των μουσώνων προκάλεσαν ζημιές στη σοδειά ρυζιού της χώρας, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι εξαγωγές ορισμένων κατηγοριών ρυζιού. Η απαγόρευση των εξαγωγών του λευκού ρυζιού και του «σπασμένου ρυζιού» μείωσε περίπου στο μισό τις αποστολές του μεγαλύτερου εξαγωγέα του σιταριού στον κόσμο. Μετά την απαγόρευση τον Ιούλιο, τα αποθέματα ρυζιού στη χώρα έχουν ξεπεράσει τους στόχους, δημιουργώντας ελπίδες ότι η απαγόρευση θα χαλαρώσει.
Η ζώνη ρυζιού της Καλιφόρνιας στις ΗΠΑ επλήγη σοβαρά από την ξηρασία πέρυσι, με τους καλλιεργητές ρυζιού να φυτεύουν μόνο το μισό ρύζι από ό,τι συνήθως. Η μακροχρόνια ξηρασία εκτιμάται ότι κόστισε στην περιοχή 703 εκατομμύρια δολάρια σε χαμένη οικονομική δραστηριότητα το 2022, καθώς και 5.300 χαμένες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με το ρύζι. Η έναρξη της περιόδου 2023 ήταν πιο τυπική, γεγονός που έφερε στους καλλιεργητές κάποια ανάπαυλα, αν και οι επιπτώσεις της ξηρασίας συνεχίζουν να γίνονται αισθητές σε πιο χαμηλά επίπεδα της αλυσίδας εφοδιασμού.
Σόγια/φασόλια
Δεν είναι μόνο η δυτική ακτή της Αμερικής που έχει υποστεί έλλειψη βροχής. Οι μεσοδυτικές πολιτείες βιώνουν τη χειρότερη ξηρασία από το 2012. Ως η αγροτική καρδιά της χώρας, οι συνθήκες έχουν κάνει τους καλλιεργητές καλαμποκιού και σόγιας να ανησυχούν για τις αποδόσεις.
Η παραγωγή σόγιας έχει μειωθεί σημαντικά και σε άλλα μέρη -η Αργεντινή, για παράδειγμα, αναμένει ότι οι αποδόσεις του 2023 θα είναι κατά 44% χαμηλότερες από τον μέσο όρο των προηγούμενων πέντε ετών. Η Νότια Αμερική αντιμετωπίζει το τρίτο συνεχόμενο έτος σοβαρής ξηρασίας και πέρυσι η Αργεντινή κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και γεωργική καταστροφή σε πολλές περιοχές. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2023, οι ζημιές σε διάφορες καλλιέργειες, συμπεριλαμβανομένων του σιταριού, της σόγιας και του καλαμποκιού, είχαν οδηγήσει σε εκτιμώμενες απώλειες ύψους 10,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη χώρα.
Πηγή: World Economic Forum
